4.2 Prokaryoten

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Evolutie

Vandaag uitleg basisstof 2 en werken aan opdrachten volgens planner

Leerdoel

- Je kunt kenmerken van prokaryoten noemen

Basisstof 4.2

• Hoe heet deze groep?
• De prokaryoten

• Waarom deze naam? 

• We weten dat deze twee domeinen verschillen door o.a. RNA van ribosomen te vergelijken en celwand en -membraan materiaal te bekijken.

Prokaryoot vs Eukaryoot

Prokaryoten

• eencellig
• geen celkern
• DNA ligt in een cirkel in het cytoplasma.
• sommige prokaryoten hebben ook korte stukjes circulair DNA (plasmiden).

Bacteriën & Archaea

Archea

- Kleine eencellige organismen

- Bevatten DNA & ribosomen

- Vaak zweepharen (flagellen)
- Voortplanten door deling
(ongeslachtelijk)

- Leven in extreme omstandigheden
(extremofiel)bijv. geisers, zoutmeren, diepzee

Chemo-autotroof

Sommige Archeae (en enkele bacterien) zijn chemo-autotroof: in staat om organische stoffen te maken uit anorganische stoffen met behulp van energie uit een chemische reactie.

Bacteriën

- Eencellige organismen

- Eigen circulair DNA

- plasmiden (klein circulair DNA)

- Voortplanten door
   deling (ongeslachtelijk)
- Voor mensen soms nuttig, soms schadelijk

Celbouw bacteriën

Circulair DNA en plasmiden

Conjugatie - horizontale genuitwisseling

Tabel 92A

Bacteriecel (en archea)

soorten bacteriën (79A)

Gemiddeld 10x kleiner dan dierlijke, plantaardige of schimmelcel 

Nuttige prokaryoten

1.  Beschermlaag tegen ziekteverwekkers
2. 'Darmflora' helpt bij vertering van voedsel
3.  Biotechnologie voor produceren van 
   o.a. yoghurt, zuurkool,  insuline (hormoon)

Genetische modificatie - eenvoudig toe te passen bij bacteriën

71M1

(Schakelijke) prokaryoten 

•  Eten ook (resten van) dieren en planten
• Veroorzaken veel ziektes (zie 79A). Denk bijv. aan
  - (keel)ontsteking

- salmonella           

- cholera                 

- tubercolose       

• Delen ontzettend snel, sommige wel elke
  20 min onder goede omstandigheden.
  
  Voor de snelle rekenaar:
  hoeveel bacteriën kan je dan hebben na 24 uur?

Virussen vs bacteriën

• Gem. 0,1 µm lang.

• Discussie of virus leeft - zie 77D - argumenten voor/tegen?
• • Virus dat op bacteriën richt heet 'bacteriofaag'

Bacteriofaag: virus dat bacteriën infecteert

Leerdoel

- Je kunt kenmerken van prokaryoten noemen

Nu aan de slag met