Moderne imperialisme

• Geschiedenis
• Hoger onderwijs

Moderne imperialisme

Moderne imperialisme (kolonisatie)

Dekolonisatie

Kolonisatie na kolonisatie (neo- en postkolonialisme)

China: voor - tijdens - na

Bijzondere aandacht voor Congo

Modern imperialisme

Modern imperialisme

Begrippen 

Kolonialisme -  Kolonie 

Imperialisme

Kolonialisme

 1500 - 1850

Handelsnederzettingen aan de kust

Verhandelen van goederen 

(specerijen, slaven (!), textiel, ...)

vooral in Amerika

Modern imperialisme

 

 1850 - 1950

Grote gebieden, niet enkel kust

Intensieve controle 

(bestuur, grondstoffen, handel, ...)

vooral in Afrika en Azië

let op continuïteit - discontinuïteit! 

Push

- bevolkingsoverschot

- beschavingsijver

- nationalisme

Pull

- grondstoffen 

- afzetmarkten

- arbeidskrachten

Economisch: 

- grondstoffen

- afzetmarkten

Politiek: 

- (geopolitieke) macht

- nationalisme

sociaal: 

- bevolkingsoverschot

cultureel: 

- beschavingsdrang

- 

White man's burden

Een gedicht van de Engelse dichter en schrijver Rudyard Kipling (1899)

Take up the White Man's burden—

Send forth the best ye breed—

Go bind your sons to exile

To serve your captives' need;

To wait in heavy harness,

On fluttered folk and wild—

Your new-caught, sullen peoples,

Half-devil and half-child.

''White mans burden''

 Racisme

• 16e, 17e en 18e eeuw --> Transatlantische slavenhandel (Driehoekshandel WIC). 
• Afschaffing slavenhandel: Denemarken 1803, Engeland 1807, VS 1808, Nederland, Frankrijk en Portugal in 1814-1815.
• MAAR: het hebben van slaven was nog geaccepteerd. 

Een plaat uit 1850

Een aantal verschillende 'mensenrassen'. 

De hoogste rassen waren het verst ontwikkeld.

De wilde, onbeschaafde Afrikaan staat helemaal onderaan. 

Mensentuin

Mensentuin

"België geniet de twijfelachtige eer de allerlaatste 'mensentuin', de koloniale variant van de dierentuin, te hebben georganiseerd. Op de Wereldtentoonstelling in 1958 konden bezoekers zich vergapen aan mensen die uit Congo kwamen." 

Waardoor konden Westerse landen zo betrekkelijk eenvoudig deze immense rijken innemen?

 

1. De transportrevolutie versterkte de koloniale expansie.
2. De industrialisatie leverde een militair overwicht op.
3. Men maakte handig gebruik van de inheemse bevolking bij het besturen van deze gebieden.  

Azië

Veroveringen in Azië door o.a. Engeland (India), Nederland (Indië/Indonesië) & Frankrijk (Indochina/Vietnam).

Deze landen hadden al handelsposten sinds de 17e eeuw. Vanaf 1800 gaan zij zich vestigen in de binnenlanden en bestuur overnemen 

Begin situatie van Britten in India: na onafhankelijkheid VS

- Handelsmonopolie voor de EIC

- Factorijen aan de Kust 

- handel met de MOGOL-dynastie 

Veranderende verhoudingen

- Mogoldynastie verliest macht over de lokale Indiase vorsten.

- Lokale vorsten gaan handelen met andere landen.

- EIC gaat dan zelf ingrijpen 

=  verdrag van Allahabad. 

India onder bestuur van EIC

Uitbreiding EIC en Britse invloed

De Grote Indiase Opstand

1857 

Aanleiding:

• Vermeend gebruik van varkens- en koeienvet voor legeronderdelen. (<-> moslims en hindoes)
• Leidt tot grote opstand -> bijna 1/6 deel maakt zich los van Britse overheersing.
  
• opstand wordt neergeslagen => India rechtstreeks onder controle van GB (ipv via EIC)

1885

1880

De Conferentie van Berlijn

Conferentie van Berlijn 

 1884-1885

Afspraken over verdeling van Afrika

- kolonie goed beheren

- vrije handel

- beschermen tegen slavenhandel

Na de conferentie in Berlijn

Kolonisatie in het Congo-bekken

• 1885: Conferentie van Berlijn
• 1885-1908: Congo-Vrijstaat onder koning Leopold II
• 1908-1960: Congo onder de Belgische regering
• 1960: Onafhankelijkheid van Congo

Leopold I

Leopold II

Leopold III

Albert I

Albert II

Filip I

Boudewijn

1876: Internationale Vereniging tot Verkenning en Beschaving van Midden-Afrika.

-> wetenschappelijke doeleinden

-> Stanley

Stanley's routes (jaren 1870-1880)

1885: Conferentie van Berlijn

Drie beloftes van Leopold II

1. Beschaving te brengen;
2. De slavenhandel te stoppen;
3. Een vrijhandelszone te installeren: andere landen mochten er vrij komen handelen.
   

==> Congo-Vrijstaat

Afrika-museum

Jubelpark

Koninklijk Paleis

Koninklijke serres, Brussel

Koninklijke serres, Brussel

voedingsbodem dekolonisatie

1. Wereldoorlogen

2. Onafhankelijkheidsbewegingen

3. Koude Oorlog

Wereldoorlogen

• Gekoloniseerde volkeren  verplicht deel te nemen aan de oorlogsvoering
• Europeanen blijken niet zo superieur te zijn
• Moeder-kind beeld verdwijnt
• Europa in puin: herstel
• Vrijheid, democratie, ... ook voor de kolonie
  

Maharadja van Patiala, Bhupinder Singh, luitenant-kolonel aan het front in Pervijze (WOI).

Onafhankelijkheidsbeweging

• Vrijheid, democratie, ... ook voor de kolonie
• leidersfiguren aan Europese universiteiten
• Ho Chi Minh
• Gandhi
• Nkrumah
  

Maharadja van Patiala, Bhupinder Singh, luitenant-kolonel aan het front in Pervijze (WOI).

Oorzaak 2:

Economische problemen: Geldgebrek in moederland

- landen hebben het zwaar gehad tijdens de Tweede Wereldoorlog;

- landen beginnen met de wederopbouw ( het herstel);

- niet genoeg geld voor de koloniën.

Oorzaak 3: 

Het beeld van de Superieure europeanen verdwijnt

- de europeanen zijn verslagen tijdens de Tweede Wereldoorlog;

- het Moeder/kind beeld verdwijnt;

- wat houdt dat beeld eigenlijk in? 

- landen hebben geen voorbeeld meer.

Oorzaak 4: SU en VS beide tegen imperialisme

- de VS en de SU waren de nieuwe grootmachten;

- ze waren beide tegen imperialisme;

- de VS was ertegen, omdat ze zelf een kolonie waren geweest;

- de Su was ertegen, want zij wouden altijd gelijkheid en niet gevangenschap;

- de Europeanen waren niet meer een voorbeeld voor de wereld en de SU en de VS werden daarom steeds belangrijker;

- wat wouden de VS en SU bereiken?

Koude Oorlog

VS: zelf kolonie geweest

SU: gelijkwaardigheid

Nieuwe landen ==> marxistisch ==> voor VS "vijandig"

Congolese onafhankelijkheid

Belgisch Congo (1908 - 1960)

Onafhankelijkheidsstrijd (1950-60)

Belgisch Congo 

Beeldvorming België:

•  succes
• modelkolonie
• economisch succes

video: let op beeldvorming. Vgl situatie voor en na 50 kolonisatie door België. "Beschaving" tov slavenhandel, ziektes, armoede, honger. 

Realiteit

Paternalisme

Superioriteitsgevoel bij de Belgen

Apartheid - segregatie

Te“Het onderwijs was strikt gescheiden, met andere scholen en andere leerstof. Tijdens de weekends mocht een zwarte zich niet in de buurt van een blanke bevinden. Er waren in Léopoldville, wat nu Kinshasa heet, wijken voor de Europeanen en voor de zwarten. Wie zich toch in de wijk van de Europeanen waagde, werd gearresteerd. 

 Overal waren aparte loketten, aparte cafés, aparte cinema’s. Zwarten waren uitgesloten van de economie en van de politiek. 

Lazare Jéris Bungu Di Mbongo

1954: Leuven opent

Lovanium

   ABAKO                                           MNC

   Joseph Kasavubu                        Patrice Lumumba

1959: bloedige rellen

30 juni 1960: Congo onafhankelijk

Patrice Lumumba

1ste premier

juli 1960: leger slaat aan het muiten + geweld op Europeanen

11 juli 1960: Katanga roept onafhankelijkheid uit

De Koude Oorlog 

en Congo

• België steunt Katanga en Kasaï . Lumumba roept hulp van de VN, maar die doet niets aan de afscheiding. Dan vraagt Lumumba hulp van de SU. 
• De Amerikanen worden wakker en zijn bang dat Congo communistisch wordt. 
• De Belgische regering neemt Lumumba gevangen en levert het uit aan de regering van Katanga. 

1 december '60:

Lumumba wordt

gearresteerd

17 januari:

vermoord

Mobutu

• Amerikanen brengen Mobutu aan de macht. 
  
  
• Uit angst voor het communisme lieten de Amerikanen Mobutu zijn gang gaan en mensenrechten schenden. 
  
  
•  
  

1939 -1945

1950

1955

1960

1965

1970

1975

1980

Sleep de gebeurtenissen naar de juiste plek in de tijdlijn.

Zeventien Afrikaanse landen worden in hetzelfde jaar gedekoloniseerd

Belgische regering kondigt de onafhankelijkheid van Congo aan. 

Er komen 'staatsscholen' voor hoger onderwijs. 

Congo levert grondstoffen aan de geallieerden. 

Mobuto komt aan de macht met behulp van de  Amerikanen

Eerste premier van Congo. In 1961 werd hij vermoord

1. Lumumba
2. Kasavubu
3. Mobutu
4. Tshombe

President van het afgescheurde Katanga

1. Lumumba
2. Kasavubu
3. Mobutu
4. Tshombe

Eerste president van Congo

1. Lumumba
2. Kasavubu
3. Mobutu
4. Tshombe

Pleegde een staatsgreep en zou Congo tot 1997 leiden

1. Lumumba
2. Kasavubu
3. Mobutu
4. Tshombe

Na afloop van de Koude Oorlog verspeelt de dictator Mobutu de steun van de VS.

In 1997 wordt Mobutu verdreven door Laurent Kabila (foto links) - hij wordt gesteund door buurlanden Rwanda en Uganda. Zij hopen via hem een deel van de rijke Congolese  te controleren.

In 2001 wordt Kabila vermoord en opgevolgd door zijn zoon Joseph.

In 2019 wint Felix Tshesikedi omstreden de presidentsverkiezingen. De oppositie beschuldigt hem van fraude.

Congo behoort tot één van de armste landen ter wereld.

Democratisering?

Sedert begin jaren '80 startte voorzichtige democratiseringsbewegingen.

Dit blijft erg broos en bedreigd door corruptie, burgeroorlog, guerilla,...

Veel politieke regimes baseren zich op godsdienst: reactie tegen armoede en corrupt politiek leiderschap.

Door terug te grijpen naar religie wil men culturele identiteit herstellen.

Kolonisatie na kolonisatie

1960 - 2023

Neokolonialisme

Postkolonialisme 

Neokolonialisme 

 Neokolonialisme is een situatie waarbij de voormalige kolonies politiek formeel

wel onafhankelijk zijn geworden, maar eigenlijk geen gelijken zijn, en zeker in

economisch opzicht afhankelijk blijven van hun voormalige metropool en van het

Westen in het algemeen. 

=>  ongelijke machtsverhoudingen op economisch en politiek vlak blijven   bestaan

=> geen echte onafhankelijkheid. 

ourworldindata.org