Hoofdstuk 3 paragraaf 4 Romeinen en Germanen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Par. 3.4

Romeinen en Germanen

Leerdoelen voor deze les: 

- Uitleggen waarom er Germaanse stammen in het Romeinse deel van Nederland kwamen wonen.

- Uitleggen waarom er na 9 n.C. een eind kwam aan de Romeinse expansie.

- Uitleggen waarom de Romeinen de rivier de Rijn als limes gebruiken.

- Uitleggen wat het bondgenootschap tussen de Romeinen en Bataven inhield.

- Uitleggen welk voordeel de Romeinen aan dat bondgenootschap met de Bataven hadden.

- Uitleggen welk voordeel de Bataven aan dat bondgenootschap met de Romeinen hadden.

- De Romeinse namen voor Utrecht, Maastricht en Nijmegen noemen.

- Uitleggen welk samenlevingstype in Zuid-Nederland ontstond door de Romeinse invloed.

- Twee voorbeelden van romanisering noemen.

- Uitleggen waarom de volksverhuizingen in de 3e eeuw mogelijk waren.

- Uitleggen hoe het Romeinse rijk vanaf 395 n.C. was gesplitst en de hoofdsteden van beide delen noemen.

- Uitleggen hoe er in 476 n.C. een einde kwam aan het West-Romeinse rijk.

- Historische informatie kritisch beoordelen (V).

Par. 3.1

Van stad tot wereldrijk

Romeinen in Nederland

Plinius (film Pompeii) beschreef het gebied wat wij Nederland noemen, als koud en nat.

De Romeinse generaal Julius Caesar veroverde in 58 v.C. het zuiden van Nederland. Daar woonden Kelten in een landbouwsamenleving. 

Leg uit waar de Romeinse grens lag in Nederland.

Leg uit waarom veel Bataven geen belasting hoefden te betalen.

Caesar verjoeg de Kelten en liet Germaanse stammen, zoals de Bataven, in het rivierengebied wonen. Germanen hadden ook een landbouwsamenleving.

De Bataven werkten samen met de Romeinen. Ze sloten een bondgenootschap. De Bataven hoefden geen belasting te betalen als ze de Romeinen hielpen de grens te verdedigen.

Koninkrijk?

De stadstaat Rome is ooit een koninkrijk geweest,

hoewel daar erg weinig over bekend is.

En of het verhaal van Romulus en Remus waar is....?

In 117 na Christus was het Romeinse Rijk op zijn grootst. Toen besloten de keizers om geen gebieden meer te veroveren.

Mare Nostrum, onze zee. Zo noemden de Romeinen de Middellandse Zee.

Germania, zoals onze streek door de Romeinen werd genoemd, bestond uit: Germania Inferior (Laag Germanië) en Germania Superior (Hoog Germanië).

Gallia (Gallië), het huidige Frankrijk, werd door Julius Caesar veroverd. Zijn aanzien steeg hierdoor enorm. De hele oorlog kostte het leven aan meer dan een miljoen Galliërs, en nog een miljoen werden tot slaaf gemaakt. Caesar heeft de oorlog beschreven in het boek Verslagen over de Gallische Oorlog, waarin hij hier en daar wel een beetje overdrijft...vooral over zichzelf.

Met de verovering van Egypte hadden de Romeinen hun voedseltekort in delen van het Romeinse Rijk opgelost: het land werd de graanschuur van Rome.

Aan de grens

De Rijn vormde de noordelijke grens van het Romeinse rijk: de limes.

Aan de limes bouwden de Romeinen forten en legerkampen. Daar ontstonden steden. Ze zagen er Romeins uit.

Trajectum (Utrecht), Mosa Trajectum (Maastricht) Noviomagus (Nijmegen).

De Limes in Nederland

In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Bij Nijmegen (Noviamagus) en Xanten (Castra Vetera) lagen castra. Een castra is een groot fort, meestal voor een legioen. Dit was een leger van ongeveer 6000 soldaten.

Bij Utrecht (Trajectum) lag een castellum. Een castellum is een klein fort, meestal voor een cohort. Dit was een leger van ongeveer 600 soldaten.

De Tubanten (Tubanti) waren Germanen die in het oosten van het huidige Nederland woonden. De naam kom je tegenwoordig in dit gebied nog regelmatig tegen: de naam Twente is er van afgeleid, net als de naam van de regionale krant Tubantia.

De Bataven woonden in het gebied rond de grote rivieren. Dit gebied heet tegenwoordig de Betuwe, en vermoedelijk komt de naam van de Bataven

De Limes in Nederland

In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Reconstructie van het castellum Leiden-Roomburg

De Limes in Nederland

In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Reconstructie van het mini-castellum bij Den Haag 

De Limes in Nederland

In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Reconstructie van Castra Noviomagus (Nijmegen)

Leg uit hoe de Germanen geromaniseerd werden.

Romeinse invloed

Germanen en Romeinen dreven handel. Ook namen de Germanen veel dingen van de Romeinen over. 

Door de Romeinse invloed ontstond in Zuid-Nederland een landbouwstedelijke samenleving met een geldeconomie.

De Romeinen gaven hun Grieks-Romeinse cultuur door aan andere volken in het rijk, zoals de Germanen. Dit heet romanisering.

Leg uit waarom het Romeinse Rijk werd opgedeeld in twee delen.

Noem 2 oorzaken van de val van het (West) Romeinse rijk.

De ondergang van Rome

In de 3e eeuw ontstonden door besmettelijke ziektes problemen in het Romeinse rijk. Er kwamen minder inwoners en daardoor minder productie en handel

tegelijkertijd kwamen volksverhuizingen op gang. Germaanse stammen drongen met geweld het rijk binnen en stichtten eigen koninkrijken. 

In 476 ging het West-Romeinse rijk ten onder. 

Om het rijk beter te kunnen verdedigen had  keizer Theodosius in 395 n. Chr. besloten het rijk op te splitsen in een Oost-Romeins en West-Romeins rijk. 

Het Oost-Romeinse rijk (Byzantium) met de hoofdstad Constantinopel (later Istanbul) bleef nog duizend jaar bestaan. 

Wanneer kwamen de Romeinen in onze streken?

1. 158 v. Chr.
2. 58 v. Chr.
3. 58 n. Chr.
4. 158 n. Chr.

Wanneer was het Romeinse Rijk het grootst?

1. 117 v. Chr.
2. 17 v. Chr.
3. 17 n. Chr.
4. 117 n. Chr.

Een castra is groter dan een castellum

1. Waar
2. Niet waar

Nijmegen was een castellum

1. Waar
2. Niet waar

De limes was een natuurlijke grens

1. Waar
2. Niet waar

Voorbeelden van natuurlijke grenzen zijn:

1. Bergen, rivieren en forten
2. Forten, woestijnen en zeeën
3. Rivieren, woestijnen en zeeën
4. Forten, woestijnen en bergen

Aan de slag: Huiswerk

• Maken 3.4. 
• Leren leerdoelen 3.4.