3.1 Leven in de Sovjet-Unie

Historisch Overzicht vanaf 1848 en Staatsinrichting

Het Interbellum
 (1919-1939)
1. Leven in de Sovjet-Unie
1 / 68
volgende
Slide 1: Tekstslide
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo k, g, t, mavo, havo, vwoLeerjaar 3-6

In deze les zitten 68 slides, met interactieve quizzen, tekstslides en 2 videos.

time-iconLesduur is: 120 min

Introductie

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen op welke manier de Russische Revolutie verliep, hoe Josef Stalin de Sovjet-Unie veranderde in een linkse dictatuur en hoe de bevolking leefde onder zijn bewind.

Onderdelen in deze les

Historisch Overzicht vanaf 1848 en Staatsinrichting

Het Interbellum
 (1919-1939)
1. Leven in de Sovjet-Unie

Slide 1 - Tekstslide

Slide 2 - Tekstslide

Leerdoel
Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen op welke manier de Russische Revolutie verliep, hoe Stalin de Sovjet-Unie veranderde in een extreemlinkse dictatuur en hoe de bevolking leefde onder zijn bewind.

Slide 3 - Tekstslide


De Sovjet-Unie



  • De Sovjet-Unie is de naam voor Rusland (met een aantal andere landen) tussen 1922 en 1991, toen het land een communistische dictatuur was.

  • Een sovjet is een raad van boeren, arbeiders en soldaten.
  • Het bestuur van Sovjet-Unie zou in handen van deze sovjets moeten zijn...

Slide 4 - Tekstslide

Wat is communisme? (1)
  • Arbeiders aan de macht

  • Alle rijkdommen (ook de fabrieken en de machines) naar de arbeiders

  • Omdat 'rijken' en fabrikanten dit niet zomaar zullen laten gebeuren zal er een revolutie van arbeiders komen, mét geweld.

Slide 5 - Tekstslide

Wat is communisme? (2)
  • Einde aan de klassenmaatschappij (indeling van de maatschappij naar economische positie)

  • Tegen kapitalisme (ergens geld in stoppen met als doel meer geld te verdienen: winst maken). 

  • Marx: "Mensen zonder kapitaal moeten leven van hun arbeid."

Slide 6 - Tekstslide

Wat is communisme? (3)
  • Karl Marx schreef zijn ideeën op in Het Communistisch Manifest en later in Das Kapital

  • Toen Marx in 1883 stierf was er nog nergens een revolutie van arbeiders geweest en bestond het communisme alleen op papier

  • Op zijn graf in Londen staat: "Arbeiders aller landen verenigt U"

Hoewel Karl Marx een inwoner van Pruisen was (Duitsland bestond nog niet) was, ligt hij tóch begraven op Highgate Cemetry in Londen. Hoe kwam dit?

Begin 1845 verhuisde Karl Marx naar Brussel, nadat hij afstand had gedaan van zijn Pruisisch staatsburgerschap. In het revolutiejaar 1848 braken in Frankrijk, Italië en Oostenrijk opstanden uit. Toen Marx in zijn Deutsche Brüsseler Zeitung van 27 februari 1848 de Parijse februarirevolutie loofde, vaardigde de Belgische overheid een verbod uit op de krant, arresteerde Marx wegens ordeverstoring en zette hem het land uit. 

Na een tweede, korte periode, in Frankrijk moest hij in 1850 het land verlaten om te voorkomen dat hij werd vastgezet. Overigens mocht hij zelf kiezen wat hij wilde. De familie Marx ging naar Londen.

Het graf in Londen, dat te bezoeken is, is regelmatig het doelwit van vandalisme.

Slide 7 - Tekstslide

Slide 8 - Tekstslide

Rusland voor 1917
  • Keizerrijk (Russische keizer is een tsaar)

  • Grote verschillen tussen arm en rijk

  • Bondgenoot van Engeland en Frankrijk vóór en tijdens de Eerste Wereldoorlog (tot 1917)

Slide 9 - Tekstslide



Russische Revolutie
1917



Slide 10 - Tekstslide

Oorzaken
  • Volk heeft het slecht: gebrek aan alles

  • Verlies Russisch-Japanse oorlog (1904-1905)

  • Bloedig neerslaan van opstand (1905): Bloedige zondag

  • Grote verliezen in de Eerste Wereldoorlog

Slide 11 - Tekstslide


Bloedige Zondag
1905



  • De Russische bevolking wil tijdens een demonstratie de tsaar duidelijk maken dat het niet zo goed gaat in het land én om hem te ondersteunen
  • De meeste demonstranten zijn helemaal niet tegen de tsaar!

Slide 12 - Tekstslide


Verliezen in de 
Eerste Wereldoorlog





  • Het Russische leger is groot, maar zwak en slecht uitgerust.
  • Soms hebben soldaten niet eens een wapen

Slide 13 - Tekstslide

Februari 1917
  • Voedselrellen en stakingen

  • Demonstraties tegen de tsaar

  • Er komt een voorlopige (democratische) regering

  • Tsaar treedt af en wordt gearresteerd

Slide 14 - Tekstslide


Aprilstellingen van Lenin
april 1917











  • alle grond aan de boeren
  • alle macht aan de sovjets
  • alle fabrieken aan de arbeiders
  • vrede met Duitsland

Slide 15 - Tekstslide

Oktober 1917
  • Onrust in Rusland blijft

  • Duitsland(!) helpt Lenin, Rusland binnen te smokkelen (april 1917)

  • Communisten o.l.v. Lenin grijpen de macht en de voorlopige regering wordt afgezet

Slide 16 - Tekstslide


Vrede van Brest-Litovsk
maart 1918





  • Het communistische Sovjet-Rusland (later: Sovjet-Unie) sluit vrede met Duitsland en laat zijn oude bondgenoten, Engeland en Frankrijk, in de steek
  • Let op: ze worden geen bondgenoot van Duitsland!

Slide 17 - Tekstslide






In juli 1918 worden tsaar Nicolaas II en zijn gezin
op brute wijze vermoord door de communisten

Slide 18 - Tekstslide






De kamer waarin de familie is vermoord,
laat duidelijk zien hoeveel geweld is gebruikt.

Slide 19 - Tekstslide


De Sovjet-Unie 
onder Lenin
1917-1924

Slide 20 - Tekstslide

Vladimir Iljitsj Oeljanov werd fel tegenstander van de tsaar nadat zijn broer Aleksander ter dood was veroordeeld voor moordcomplot op de tsaar.
Vladimir gebruikte de schuilnaam Lenin (naar de rivier Lena), maar dat voorkwam niet dat hij 1895 werd opgepakt en verbannen naar Siberië.

Slide 21 - Tekstslide

Hoe zag de Sovjet-Unie onder Lenin er uit?
  • Eén partij heeft de macht: de Communistische Partij. Dit heet ook wel: eenpartijdictatuur

  • Geheime politie (NKVD) rekent af met ‘vijanden’ van de Revolutie

  • Alle productie gaat naar de staat

  • Geen privé-bezit

Slide 22 - Tekstslide

Langzaam begint een jongeman, genaamd Iosif Dzjoegasjvili (bijnaam: Stalin), steeds belangrijker binnen de Communistische Partij te worden.
Lenin moet niets van Stalin hebben: hij vindt hem te grof en ongeschikt als leider (op opvolger). Maar Lenin krijgt een aantal beroertes...

Slide 23 - Tekstslide




  • ...en sterft in 1924 zonder een duidelijke opvolger aan te kunnen stellen.

  • Het lichaam van Lenin is sindsdien opgebaard en te bekijken op het Rode Plein in Moskou

Slide 24 - Tekstslide


De Sovjet-Unie 
onder Stalin
1924-1953

Slide 25 - Tekstslide

Stalin had geen gelukkige jeugd: het gezin leefde in grote armoede. Hij ging naar school, maar werd uiteindelijk weggestuurd...
...omdat hij geen examen had afgelegd en hij de revolutionaire ideeën (van Marx) erg interessant vond. 

Slide 26 - Tekstslide

In maart 1919 werd Stalin als één van de vijf leden van het bestuur van de Communistische Partij gekozen. In april 1922 werd hij secretaris-generaal van de partij. Niemand wist toen dat deze functie zou uitgroeien tot het belangrijkste en machtigste ambt in de Sovjet-Unie. 
Als secretaris-generaal had hij de bevoegdheid mensen binnen de Partij posities te geven of te ontnemen...

Slide 27 - Tekstslide




  • Stalin zal het economisch achtergebleven land snel industrialiseren en de Sovjet-Unie laten uitgroeien tot een wereldmacht.

  • Maar dit had een erg hoge prijs..
  • Het land werd een totalitaire staat met Stalin als dictator

Slide 28 - Tekstslide

Stalin wist dat Lenin de voorkeur gaf aan anderen om het land te leiden. 
Deze tegenstanders werden in een machtsstrijd, letterlijk, uit de weg geruimd.


Stalin zal het economisch achtergebleven land snel industrialiseren
en de Sovjet-Unie laten uitgroeien tot een wereldmacht.

Maar dit had een erg hoge prijs..
Het land werd een totalitaire staat met Stalin als dictator

Slide 29 - Tekstslide

Stalin gebruikte alles om zijn macht in het land te vergroten en te behouden, zoals censuur.
Stalin bepaalde wat er in de kranten én de geschiedenisboeken kwam te staan: vroegere medestanders werden 'er uit geschreven'

Slide 30 - Tekstslide

Foto's werden gemanipuleerd, zodat het leek als zijn tegenstanders nooit hadden bestaan...
...of dat ze zulke slechte dingen hadden gedaan, dat er nooit meer aan hen gedacht mocht worden

Slide 31 - Tekstslide


Persoonsverheerlijking


  • Om het volk te laten zien dat hij de beste leider voor het beste volk, in het beste land was, liet Stalin zich graag afbeelden als een geweldige leider: een vader voor het volk.
  • Dit heet persoonsverheerlijking

Slide 32 - Tekstslide

Slide 33 - Tekstslide

Slide 34 - Tekstslide

Slide 35 - Tekstslide

Slide 36 - Tekstslide

Slide 37 - Tekstslide

Slide 38 - Tekstslide


Showprocessen


  • Tegenstanders worden (meestal) vals beschuldigd en worden in een oneerlijke rechtszaak tot zware straffen veroordeeld.

  • Bij dit soort showprocessen stond de uitkomst al vast voordat de rechtszaak was begonnen: schuldig!

Slide 39 - Tekstslide



  • ...en ze waren zeer effectief! De angst onder de bevolking was groot. 
  • Zelfs zó groot dat mensen niet meer op een familiefoto met deze 'verraders' wilden worden vertoond.

Slide 40 - Tekstslide


Goelag

  • Miljoenen 'tegenstanders' kwamen terecht in een goelag, een strafkamp.
  • In deze 'opvoedingskampen' moesten de gevangenen, onder zeer zware omstandigheden, dwangarbeid verrichten.

  • Sommige van deze kampen hadden niet eens hekken, omdat ontsnappen zinloos was: de kou en de wolven zouden je uiteindelijk wel doden

Slide 41 - Tekstslide


Goelag

Miljoenen 'tegenstanders' kwamen terecht in een goelag, een strafkamp.
In deze 'opvoedingskampen' moesten de gevangenen, onder zeer zware omstandigheden, dwangarbeid verrichten.

Veel van deze kampen hadden niet eens hekken, omdat ontsnappen zinloos was: de kou en de wolven zouden je uiteindelijk wel doden

Slide 42 - Tekstslide




  • Exacte aantallen zijn onbekend, maar tussen 1936 en 1950 zijn vermoedelijk 12 miljoen mensen om het leven gekomen in de goelags.

  • Meestal als gevolg van de vreselijke omstandigheden, een combinatie van: honger, kou en zware lichamelijke inspanning

Slide 43 - Tekstslide


De Grote Zuivering

  • Stalin zag overal tegenstanders, vooral in mensen die een belangrijke rol in het bestuur of leger hadden.
  • Tussen 1934 en 1938 laat Stalin rond de 1 miljoen 'tegenstanders' oppakken en veroordelen.
  • De Sovjet-Unie wordt zo 'gezuiverd'.

Slide 44 - Tekstslide


Verheerlijking van
arbeiders en boeren




  • De Sovjet-Unie is een land van arbeiders en boeren, dit zijn de helden van het land!

  • Overigens leek dit in propaganda veel mooier dan de realiteit was...

Slide 45 - Tekstslide


Verheerlijking van
arbeiders en boeren




De Sovjet-Unie is een land van arbeiders en boeren,
dit zijn de helden van het land!

Overigens leek dit in propaganda veel mooier dan de realiteit was...

Slide 46 - Tekstslide

Slide 47 - Tekstslide

Slide 48 - Tekstslide


Collectivisatie

  • De landbouw moest veranderen om alle monden te voeden. 
  • Tientallen kleine zelfstandige boerderijen werden samengevoegd (collectivisatie) tot één groot boerenbedrijf, een kolchoz

  • De boerengezinnen werkten en woonden daar met elkaar. 
  • De grond, het vee, de gereedschappen, de oogst: alles was van iedereen. 


Slide 49 - Tekstslide



  • De collectivisatie moest zorgen voor een hogere opbrengst, maar dat viel vaak tegen en er ontstonden hongersnoden. Overigens meestal door eigen schuld: boeren slachtten hun vee uit protest tegen de collectivisatie. 

  • Boeren die zich op deze manier verzetten tegen de collectivisatie, omdat ze hun eigen boerderijtje niet wilden opgeven, werden gezien als vijanden van het communisme. Miljoenen boeren zijn om die reden vermoord.

Slide 50 - Tekstslide


Planeconomie


  • Onder Stalin werd de Sovjet-Unie een planeconomie.
  • Dit betekende dat de staat besliste wat én hoe er moest worden geproduceerd.

  • Hiermee wilde Stalin laten zien dat de Sovjet-Unie een machtiger land was dan de kapitalistische landen met hun vrije markt-economie.

Slide 51 - Tekstslide

Zo waren er vijfjarenplannen: hierin was vastgelegd wat er in de komende vijf jaar moest worden geproduceerd.
Dát het werd geproduceerd was meestal belangrijker dan hoe het was geproduceerd: de kwaliteit en de keuze was beperkt.

Slide 52 - Tekstslide


Totalitaire samenleving

  • Onder Stalin werd de Sovjet-Unie een totalitaire samenleving:
  • Een samenleving waarin de overheid alle macht in handen heeft en grote invloed heeft op het leven van de burgers. 
  • In een totalitaire samenleving is het individu onbelangrijk.

  • Een ander voorbeeld van een totalitaire samenleving is: Nazi-Duitsland

Slide 53 - Tekstslide

Video
In Europa
1933 | Russisch verraad

Slide 54 - Tekstslide

Slide 55 - Video

De rol van de Sovjet-Unie in de geschiedenis (1)

  • Tussen 1917-1939 De Sovjet-Unie wordt vrijwel genegeerd: het communisme is een verkeerd systeem

  • Tussen 1939-1941: De Sovjet-Unie is onze vijand: ze hebben een verdrag met Hitler gesloten!

Slide 56 - Tekstslide

De rol van de Sovjet-Unie in de geschiedenis (2)

  • Tussen 1941-1947: De Sovjet-Unie is onze bondgenoot: ze helpen Hitler te verslaan!

  • Tussen 1947-1989: De Sovjet-Unie is onze vijand: ze willen het communisme verspreiden over de wereld!

Slide 57 - Tekstslide

Kies de juist volgorde
A
Lenin, Stalin, Nicolaas II
B
Nicolaas II, Lenin, Stalin
C
Stalin, Lenin, Nicolaas II
D
Nicolaas II, Stalin, Lenin

Slide 58 - Quizvraag

Stalin organiseerde showprocessen. Welke reden had hij daarvoor?

A
Zo liet hij zien dat hij beter was dan zijn voorganger, die mensen zonder proces in strafkampen liet opsluiten.
B
Dankzij de showprocessen werd duidelijk dat de planeconomie goed werkte.
C
Dankzij de showprocessen leek het alsof er in de Sovjet-Unie een eerlijke rechtspraak was.
D
Door de showprocessen werd Stalin steeds populairder, ook bij zijn tegenstanders.

Slide 59 - Quizvraag

Het doel van terreur is dat het volk in angst leeft en daardoor niet in opstand durft te komen.
A
Dit is waar
B
Dit is niet waar

Slide 60 - Quizvraag

In een totalitaire samenleving, zoals in de Sovjet-Unie, heeft de overheid alle macht. De overheid kan terreur dus makkelijk tegengaan. Daarom komt er in een totalitaire samenleving vrijwel nooit terreur voor.
A
Dit is waar
B
Dit is niet waar

Slide 61 - Quizvraag

Video
Clipphanger: Wat is communisme?

Slide 62 - Tekstslide

Slide 63 - Video

Begrippen uit deze les
  • Russische Revolutie
  • communisten
  • machtsstrijd
  • censuur
  • propaganda
  • persoonsverheerlijking
  • showprocessen
  • goelag
  • Grote Zuivering
  • collectivisatie
  • planeconomie

Slide 64 - Tekstslide

Personen uit deze les

  • Karl Marx
  • tsaar Nicolaas II
  • Vladimir Lenin
  • Josef Stalin

Slide 65 - Tekstslide

Jaartallen uit deze les
  • februari 1917: 1e Russische Revolutie
  • april 1917: Aprilstellingen
  • oktober 1917: 2e Russische Revolutie
  • 1924: dood Lenin
  • 1928: start eerste vijfjarenplan
  • 1934-1938: Grote Zuivering
  • 1953: dood Stalin

Slide 66 - Tekstslide

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd

Slide 67 - Open vraag

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen

Slide 68 - Open vraag