h. 7 klas 3 mavo

• Economie
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Leerroute 3

Werk en bedrijf

7.2 De kaasspeciaalzaak

Wat is de berekening van de toegevoegde waarde?

Bedrijfskolom

De bedrijfskolom bestaat uit alle bedrijven die na elkaar meewerken aan een product.

gesproken uitleg

Halffabricaat

Halffabricaat = het product moet nog verder verwerkt worden

De bedrijfskolom moet je niet verwarren met een bedrijfstak ..

Een bedrijfstak = een groep bedrijven die hetzelfde product of dienst verkopen.

Bedrijfstak

gesproken uitleg

Grondstoffen

Graan

Zand

Boom

IJzererts

Halffabricaat

Eindproduct

Meel

Brood

Glas

Kantelraam

Hout

Kast

Ijzer

Fiets

Rechten en plichten

Een individuele arbeidsovereenkomst:

• wordt afgesloten door een werkgever en een
   werknemer; 
  
  
• gaat over de rechten en plichten van de werknemer en
   de werkgever (de arbeidsvoorwaarden). 
  
  
• De arbeidsvoorwaarden moeten voldoen aan de wet.

Rechten en plichten

Er zijn wettelijke regels over, onder andere:

• het loon dat minimaal betaald moet worden
   (Wet op het minimumloon); 
  
  
• de tijd die maximaal gewerkt mag worden
  (Arbeidstijdenwet); 
  
  
• de arbeidsomstandigheden
  (Arbeidsomstandighedenwet); (filmpje)
  
  
• werken met een tijdelijke arbeidsovereenkomst
  (Wet werk en zekerheid).

7.3 Jongeren aan het werk

Rechten en plichten

De arbeidsovereenkomst kan eindigen:

• in de proefperiode;
  
  
  
• als ouders van kinderen tot 16 jaar binnen vier weken
   bezwaar maken; 
  
  
• op de afgesproken einddatum (bij een tijdelijke
   arbeidsovereenkomst); 
  
• na een opzegtermijn (bij een vaste
  arbeidsovereenkomst).

0

Een cao...

...wordt gemaakt door een werknemersorganisatie (vakbond)

en een werkgeversorganisatie.

De arbeidsvoorwaarden:

• in de cao moeten voldoen aan de wet;
  
• in de individuele arbeidsovereenkomst moeten voldoen aan de cao en de wet.

De vakbond

Komt op voor de belangen van werknemers en onderhandelt met werkgevers over de CAO en voorwaarden.

cao en loon

Het loon van de meeste werknemers wordt bepaald door:

• de functie van de werknemer;
  
• de loonschaal die bij deze functie hoort;
  
• de periodiek of trede die binnen de loonschaal van toepassing is.
  

Werknemers kunnen informatie krijgen over een cao:

• bij hun eigen bedrijf (de personeelsafdeling);
  
• bij hun vakbond.

7.5 Studie en beroep

Vier sectoren

1. Landbouw, visserij en mijnbouw (primaire sector)

2. Industrie, bouw en energie (secundaire sector)

3. Commerciële dienstverlening (tertiaire sector)

4. Niet commerciële dienstverlening (quartaire sector)

Landbouw, visserij en mijnbouw (Primaire sector)

Produceren grondstoffen en voedsel

Producten worden direct uit de natuur gehaald.

MBO beroepen bijv.:

groenteteler, pluimveehouder, boswachter.

Industrie, bouw en energie (Secundaire sector)

• Verwerken grondstoffen tot eindproduct of halffabricaat
• Ambachtsbedrijven of industrieën (kapitaalintensief, arbeidsintensief)

MBO beroepen bijv.:

• meubelmaker, kraan-machinist, verwarmings-technicus, constructeur

Commerciële dienstverlening (Tertiaire sector)

• Bedrijven die diensten verlenen om winst te maken

MBO beroepen bijv.:

• chauffeur, reisleider, kapper, beveiliger

Niet commerciële dienstverlening (Quartaire sector)

• Instellingen die diensten verlenen zonder het doel winst te maken

MBO beroepen bijv.:

• politie, dokter, ambtenaar, leger, verzorgende

7.6 Betaald en onbetaald werk

Arbeidsmotieven

Mensen hebben verschillende arbeidsmotieven:

• Geld verdienen
• Jezelf ontwikkelen
• Nuttig zijn voor de samenleving
• Sociale contacten
• Regelmaat en discipline

Een arbeidsmotief is een reden om te gaan werken

Onbetaald werk

Betaald werk

Thuis (bijv. huishouden)

Buitenshuis (vrijwilligerswerk)

Loondienst (bij een baas)

Eigen onderneming

Voorbeelden van onbetaald en betaald werk

Betaald werk

Wanneer je werkt bestaan er verschillende vormen van betaald werk: 

• in loondienst met een vast contract
• in loondienst met een tijdelijk contract 
• in loondienst via een uitzendbureau
• eigen onderneming

Een eigenonderneming kan verschillende ondernemingsvormen hebben: 

• eenmanszaak
• Vof (vennootschap onder firma)
• BV (besloten vennootschap)
• NV (naamloze vennootschap) 
• Stichting 

Je werkt voor het uitzendbureau bij bedrijven. Je wordt betaald door het uitzendbureau

Een tijdelijk contract heeft wel een einddatum

Vast contract heeft geen einddatum