Een onrustige Opstand

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Een onrustige Opstand  

Lesdoelen

1. Aan het einde van les weten jullie wie Filips II is en hoe hij de Nederlanden bestuurde.

2. Aan het einde van de les weten jullie hoe de Beeldenstorm ontstond en verliep. 

3. Aan het einde van de les weten jullie hoe de Opstand verliep

Bestuur van de Nederlanden

17 gewesten

- Eigen regels, gewoonten en taal

- Elke gebied andere wetten,

belastingen en privileges

Karel V als landsheer

- Wereldrijk

- Niet altijd aanwezig

- Plaatsvervangers

Landvoogd	Stadhouder
Vervanger landsheer in alle gewesten	Vervanger in een gewenst -> regelt lopende zaken

Besturen is moeilijk...

- Te groot rijk

- Te veel wetten en privileges -> in elk gebied weer anders

- Centralisatie - regeren vanuit 1 punt (Brussel)

                - overal dezelfde regels

                - oude privileges verdwijnen - adel verloor macht &                               inkomsten

- Staatsgodsdienst Katholicisme > vervolging ketters

Filips II

1555 - troonopvolger Karel V

Spanje & de Nederlanden 

Overlegt weinig met de gewesten - geen goede band

Besturen was niet te doen!

- landvoogdes Margaretha van Parma (halfzus Filips II)

- plaatsvervanger van Filips II in de Nederlanden

- Filips regeert nog strenger dan zijn vader - vervolgingen

- Steeds meer mensen keren zich juist van het R.K. af

1566 - Smeekschrift der edelen

1566: 'Smeekschrift der Edelen'

- Ruim 200 Nederlandse lage edelen.

- Hopen op minder strenge vervolgingen

- Margaretha belooft het aan Filips te vragen...zijn antwoord: NEE!

De beeldenstorm - 1566

Hagenpreken 

- Protestanten mogen niet samenkomen in kerken

- Zij komen in de openlucht bij elkaar.

- Fanatieke predikanten roepen op tot het verwoesten van de gehate R.K.

De Spaanse reactie

- De hertog van Alva wordt de nieuwe landvoogd.

Zijn 3 opdrachten:

- Straf de beeldenstormers 

- Leg het volk het R.K. geloof op.

- Zorg dat het hele gebied onder 1 bestuur komt.

Bloedraad en Tiende Penning

Veel edelen vluchten voor de Raad van Beroerten/Bloedraad en de extra belasting van 10% die Alva hief op alle producten en winsten.

Ook Willem van Oranje vlucht...

Filmpje - de opstand in de Nederlanden

Kijkvragen histoclip op de planner

Nederlanders in opstand - vervolg 4.4

Willem van Oranje

- Jeugdvriend van Filips II

- Was tegen de centralisatiepolitiek van Filips II

- Was voor godsdienstvrijheid (protestants, katholiek)

Willem van Oranje

- Gevlucht naar Duitsland

- Zoekt steun bij geuzen (=bedelaars) en protestanten 

- Wordt het gezicht van de Nederlandse Opstand

De Nederlandse opstand

- 1568: Slag bij Heiligerlee

- 1572: Verovering Den Briel 

- 1573: Overgave Haarlem, beleg van Alkmaar mislukt

- 1576: Spaanse troepen verdwijnen uit Holland en Zeeland 

1572 - Den Briel en de watergeuzen

- 1 april

- Een groep vluchtelingen vanaf zee (watergeuzen)

- Treffen Den Briel onverdedigd aan en nemen het in voor de Prins

- Meer steden durven nu voor de prins te kiezen

Unie van Atrecht

1579: Verbond van Zuidelijke Gewesten        pro-Spaans

• Onvrede over Beeldenstorm
• Onverdraagzame houding tegenover katholieken
• Angst Spaanse optreden

Unie van Utrecht

1579: protestantse samenwerking noordelijke gewesten tegen Spanje 

• Elk gewest - eigen bestuur
• Elk gewest - eigen  godsdienst
• Samenwerking m.b.t. landsverdediging

Plakkaat van Verlathinge 1581

- 1579 Unie van Utrecht en Unie van Atrecht. De Zuidelijke Nederlanden kiezen voor Filips. De Noordelijke voor  Willem van Oranje.

- In 1581 verklaren zij dat ze niet langer de Spaanse koning als vorst beschouwen.

1588 - De Republiek der Zeven verenigde Nederlanden

H7: ik kan uitleggen hoe Nederland een eenheidsstaat werd.

S7.1: Ik kan uitleggen hoe Nederland zich verzette tegen de Spaanse overheersing van koning Filip 2. (r)
S7.2: Ik kan uitleggen wat het Twaalfjarig Bestand te maken heeft met de Nederlandse Opstand. (r)
S7.3: Ik kan uitleggen waarom de Vrede van Munster werd ondertekend. (r) S7.4: Ik kan een oplossing bedenken voor het Rusland-Oekraïne conflict waardoor beide landen de ‘Vrede van Oekraïne’ ondertekenen. (i) (t) 

Na de moord op Willem van Oranje (1584) werd zijn zoon Maurits van Nassau op zijn achttiende verjaardag benoemd tot stadhouder van Holland en Zeeland. Deze gewesten waren onderdeel van de Republiek. Maurits kreeg dezelfde functie als zijn vader had voor zijn dood. Maurits had vooral interesse in militaire zaken en liet de politieke zaken over aan de Staten-Generaal.

H7S1: Ik kan uitleggen hoe Nederland zich verzette tegen de Spaanse overheersing van koning Filip 2. (r)

Klein maar fijn leger: de soldaten werden goed betaald en waren goed bewapend.

Gebruik rivieren: Maurits maakte slim gebruik van de Nederlandse rivieren voor het vervoer van wapens en goederen.

Meerdere oorlogen: De Spanjaarden moesten hun aandacht en hun soldaten verdelen. De Spanjaarden vochten niet alleen tegen de Hollandse opstandelingen en de Engelsen, maar ook nog eens tegen Frankrijk.

12-jarig bestand 

(1609-1621)

De Opstand bracht de handel veel schade toe. Het gewest Holland, dat veel handel dreef, maakte zich hier zorgen over. Van Oldenbarnevelt (leider Staten-Generaal) was daarom voorstander van een wapenstilstand met Spanje. Maurits was hier juist tegen. Van Oldenbarnevelt wist in 1609 toch het Twaalfjarig Bestand voor elkaar te krijgen. Na dit verlies ging Maurits zich meer met de politiek bemoeien en wilde hij zijn macht vergroten.

De oplossing van Maurits

Maurits van Oranje was de stadhouder en hield zich vooral bezig met het leger. Johan van Oldebarneveldt was de raadspensionaris (belangrijkste bestuurder) en hield zich bezig met de politiek. Samen regeerden zij de Nederlanden. Gedurende de Nederlandse Opstand kregen zij steeds meer problemen met elkaar.

Doordat Johan van Oldenbarneveldt een verdrag sloot met Spanje (de vijand) kon Maurits hem laten arresteren. Hij werd veroordeeld voor landverraad en werd de volgende dag op het Binnenhof in Den Haag onthoofd.

De Vrede van Munster

Doordat Spanje in oorlog was met meerdere landen verloor het de focus op de Nederlanden. Spanje kon het geld en de legers wel beter gebruiken.

In 1648 werd in de Duitse stad Munster het vredesverdrag getekend en kwam de Nederlandse Opstand ten einde.

Wie was Calvijn?

1. Een bekende vlogger
2. Een Paus
3. Een protestant, die ook opkwam tegen het katholieke geloof
4. De koning van Spanje

Welke gebieden stonden onder het gezag van Karel V?

1. Spanje
2. Het Duitse Rijk
3. De Spaanse Nederlanden (Benelux)
4. Italië & delen van Zuid- en Midden-Amerika

Aan wie draagt Karel V zijn troon over, in 1555?

1. Margaretha van Parma
2. Hertog van Alva
3. Hendrik VIII
4. Filips II

Van wanneer tot wanneer duurde de Nederlandse Opstand?

1. 1566-1648
2. 1566-1646
3. 1568-1648
4. 1572-1650

Uit hoeveel gewesten bestonden de Nederlanden?

1. 7
2. 12
3. 15
4. 17

Waarom was het moeilijk om al die gewesten te besturen?

Karel V wilde zijn rijk vanuit 1 punt besturen. Dit heet ....

1. Centralisatie
2. Particularisme
3. Hervorming
4. Reformatie

Waarom werd het 'Smeekschrift' der Edelen' geschreven?

In welk jaar was de Beeldenstorm?

1. 1543
2. 1566
3. 1569
4. 1578

Is Godsdienst een goede reden om oorlog over te voeren?

Ja

Nee

Coca Cola of Pepsi?

Coca Cola

Pepsi

Pleur op met je cola

Huiswerk

Maakwerk: 4.4