Hoofdstuk 4: Rechtsstaat

• Maatschappijkunde
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 4

Criminaliteit

Hoofdstuk 4

B: De rechtsstaat en het strafrecht

K: Nederland is een rechtsstaat

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kun je:

- De vier kenmerken van de rechtsstaat benoemen en uitleggen

- Uitleggen waarom het belangrijk is voor een rechtsstaat dat de overheid zich ook aan de wet houdt

- Uitleggen hoe rechtsbescherming hieraan bijdraagt

Een rechtsstaat

Een land waar de rechten en plichten van de burgers en overheid zijn vastgelegd!

Rechtshandhaving                                     Rechtsbescherming

- Het handhaven van rechtsorde.

- Burgers worden beschermd tegen een te grote overheidsmacht en tegen willekeur van de overheid.

Rechtsstaat

Een land waar de rechten en plichten van burgers en van de overheid in de wet zijn vastgelegd

Rechtshandhaving

De overheid moet zorgen voor het handhaven van de rechtsorde.
Dus als jij de regels overtreedt, mag de overheid optreden.

Rechtsbescherming

Daarnaast moet de overheid ook de rechten van burgers beschermen.
Tegen te grote overheidsmacht en tegen willekeur door de overheid

Rechtsstaat

Een land waar de rechten en plichten van burgers en de overheid zijn vastgelegd in de wet.

Rechten: Alles wat je mag doen of hebben (bijvoorbeeld vrijheid van meningsuiting).

Plichten: Alle dingen die je moet doen. (bijvoorbeeld leerplicht)

Kenmerken rechtsstaat

1. Grondwet

2. Grondrechten (persvrijheid, godsdienstvrijheid enz)

3. Overheid moet zich aan de wet houden. 

4. Onafhankelijke rechterlijke macht

5. Democratisch gekozen parlement

'maximale straf geeist'..

Grondrechten

- Vrijheid van meningsuiting

- Godsdienstvrijheid

- ....

Uitgangspunten van het strafrecht

- strafbaar volgens wet?

- wat waren de omstandigheden? Noodweer/ overmacht

- wat is de achtergrond van de dader? Leeftijd, eerste keer? Psychisch ok?

- Er is een maximale straf waar de rechter zich aan moet houden.

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kun je:

- Uitleggen waarom een rechtsstaat altijd een democratie is

- Uitleggen waarom de Trias Politica van belang is

- de drie soorten machten benoemen, uitleggen en er een voorbeeld bij geven

- Uitleggen dat de taken rechtsbescherming en rechtshandhaving soms met elkaar botsen

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kun je:

- Vijf oorzaken noemen voor klassenjustitie

- Bij deze oorzaken uitleggen en voorbeelden erbij geven

- Uitleggen hoe grondrechten soms botsen

Trias Politica

• "Scheiding der drie machten":
  1. Wetgevende macht
  2. Uitvoerende macht
  3. Rechtgevende macht
• Om misbruik te voorkomen
  

Niemand kan een rechter dwingen een verdachte schuldig te verklaren.
Hij is onafhankelijk en onpartijdig.

De regering (ministers + koning) en het gekozen parlement (eerste en tweede kamer).

ministers, OM, burgemeesters,

Knelpunten rechtsstaat

Veiligheid of privacy

Ongelijke behandeling

botsende grondrechten

Veiligheid of privacy?

Rechtshandhaving botst met rechtsbescherming

Georganiseerde misdaad bestrijden > gegevens internet

Terrorismebestrijding > zonder toestemming fouilleren.

Hoeveel privacy inleveren voor veiligheid?

Ongelijke behandeling

Klassenjustitie: mensen uit hogere klassen worden bevoorrecht boven mensen uit lagere klassen.

1. Door verschillen in inkomen, opleiding, scholing en cultuur minder mogelijkheden.

2. Vooroordelen

3. Sneller aangifte /  zwaarder gestraft. 

Uitvoerende Macht

Wetgevende macht

Rechtsprekende macht