T1 H1: Mendeliaanse overerving

• Biologie
• Secundair onderwijs

Thema 2, Hoofdstuk 1:

 Mendeliaanse overerving

Mevr. C. De Bremaecker

Een zaadcel heeft

1. 23 chromosomen
2. 23 chromatiden
3. 46 chromosomen
4. 46 chromatiden

Een zaadcel en een eicel zijn beiden

1. Haploid (2n)
2. Diploid (n)
3. Haploid (n)
4. Diploid (2n)

de geslachtchromosomen zijn

1. Autosomen
2. Heterosomen

Wat is een gen?

GENLOCUS

= plaats van een gen op een chromosoom

vb: 22q12.2

allel= 

variant waarin een gen kan voorkomen

Homozygoot of heterozygoot?

"Als een individu voor een bepaald gen twee identieke allelen bezit, dan is het homozygoot voor dat kenmerk. Bevat het twee verschillende allelen, dan is het heterozygoot voor dat gen."

Dominant allel

=

allel dat bij een heterozygoot organisme tot uiting komt in het fenotype

Recessief allel

=

allel dat niet tot uiting komt als er een dominant allel aanwezig is

Kruisingen

• P: ouders     (parentes)
• F1: nakomelingen 1ste generatie (filia=dochter)
• F2: nakomelingen 2de generatie

Monohybride kruising

kruising waarbij de overerving van één kenmerk wordt bestudeerd

(A: lang haar, a: kort haar)

Dihybride kruising

kruising waarbij de overerving van twee kenmerken wordt bestudeerd

(idem + B: bruin, b: zwart)

1. Inleidende begrippen

2. De wetten van Mendel

zaadvaste planten

Bij een zaadvast ras komen uit het zaad planten voort met (ongeveer) dezelfde eigenschappen als de ouders. Vandaar de naam 'zaadvast'. De voorplantingscyclus kan dus eindeloos worden voortgezet, van generatie op generatie.

+ zelfbestuiving

De wetten van Mendel

1. Uniformiteitswet
2. Splitsingswet
3. Onafhankelijkheidswet

2.1 UNIFORMITEITSWET

"Bij een monohybride kruising van homozygote organismen zijn alle F1-nakomelingen identiek."

2.2 SPLITSINGSWET

"Bij de kruising van twee F1-nakomelingen van de eerste uniforme generatie ontstaan er nakomelingen met verschillende genotypes en fenotypes.

PUNNET-vierkant

Bij de vorming van de gameten worden paren van allelen gesplitst, zodat er bij de vorming van een zygote nieuwe combinaties van allelen kunnen ontstaan.

2.2 SPLITSINGSWET

Verhouding 3:1

2.3 ONAFHANKELIJKHEIDSWET

2.3 ONAFHANKELIJKHEIDSWET

2.3 ONAFHANKELIJKHEIDSWET

Als je elk kenmerk afzonderlijk bekijkt, zie je dat de verhouding van de hoge tot de lage planten 3 : 1 is. 

Dat geldt ook voor de verhouding van de paarsbloemige tot de witbloemige planten. 

Kenmerken blijken dus onafhankelijk van elkaar over te erven.

2.3 ONAFHANKELIJKHEIDSWET

"De verschillende kenmerken worden onafhankelijk van elkaar overgeërfd." 

Dat betekent dat voor elk van die kenmerken de splitsingswet blijft gelden. 

TESTKRUISINGEN  (verdieping p. 82)

3. Variaties op de wetten van Mendel

Onvolledige dominantie

Codominantie

Multipele allelen

Letale allelen

Polygenie

Epistasie

Onvolledige dominantie

= geen van beide allelen zijn volledig dominant, waardoor de nakomelingen van de F1-generatie een fenotype vertonen dat intermediair is aan dat van de ouders

Codominantie

= Bij codominantie komen in het heterozygote individu beide fenotypes afzonderlijk tot uiting. Beide allelen laten zich in dezelfde mate laten gelden.

???

???

codominantie

onvolledige dominantie

Multipele allelen

=  op populatieniveau kunnen er voor een bepaald gen meer dan twee allelen voorkomen

Letale allelen

=  een allel dat voor een homozygoot (identieke allelen voor één kenmerk) organisme dodelijk is

Polygenie

 Als verschillende onafhankelijke genen samenwerken om één fenotypisch kenmerk tot stand te brengen,

Heel wat fenotypische kenmerken van een organisme vertonen echter een grote gradatie in het kenmerk.

Het fenotypische kenmerk het resultaat is van het tot uiting komen van meerdere genen.

Epistasie

= overschaduwing

 Bij deze interactie tussen genen wordt het tot uiting komen van een gen in het fenotype beïnvloed door de expressie van een ander gen.

Polydactylie (verdieping p. 91)

complete of gereduceerde penetrantie: 

frequentie tot uiting komen bij dragers ?

expressiviteit: mate van fenotypische expressie bij een individu

ADS 1 (p. 93)

ADS 1 (p. 93)

SSee x ssEE 

ADS 2 (p. 93)

ADS 2 (p. 93)

ADS 2 (p. 93)

ADS 3 (p. 93)

ADS 3 (p. 93)

ADS 4 (p. 93)

ADS 4 (p. 93)

ADS 5 (p. 93)

ADS 5 (p. 93)

ADS 6 (p. 93)

ADS 6 (p. 93)

ADS 6 (p. 93)

ADS 7 (p. 93)

ADS 7 (p. 93)

ADS 8 (p. 93)

ADS 8 (p. 93)

ADS 9 (p. 93)

ADS 9 (p. 93)