Herhaling erfelijkheid

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3,4

Herhaling

Erfelijkheid

genotype

fenotype

Mathilde laat een permanentje zetten bij de kapper. Verandert hierdoor haar genotype en haar fenotype?

1. genotype wel fenotype niet
2. genotype niet fenotype wel
3. genotype niet fenotype niet
4. genotype wel fenotype wel

Welke uitspraak over genotype en fenotype klopt het best?

1. Het fenotype komt voort uit het genotype.
2. Het genotype komt voort uit het fenotype.
3. Het fenotype komt voort uit het genotype en milieuinvloeden.

Heeft een vlo hetzelfde fenotype als de pop waaruit hij is ontstaan? En hetzelfde genotype?

1. alleen hetzelfde fenotype
2. alleen hetzelfde genotype
3. hetzelfde fenotype en genotype
4. verschillende genotype en fenotype

Chromosomen

• In de celkern van elke cel
• Mens: 46 chromosomen (= 23 paar)
• Chromosomen bevatten de erfelijke eigenschappen (genotype)

genen

Gedeelte van het chromosoom dat staat voor een erfelijke eigenschap.

Je hebt altijd 2 genen van een eigenschap, 1 van je vader en 1 van je moeder.

Uit welke stof bestaan chromosomen?

1. DNA
2. Genen
3. Mutaties
4. Draden

Een chromosoom bevat:

1. Één gen
2. Meerdere genen
3. Één of meerdere genen, afhankelijk van het chromosoom

Kruisingen

Bij geslachtgelijke voortplanting:

genen van vader en moeder worden gekruisd

Er ontstaan nieuwe genotypen

Uitwerking kruising

Noteer eerst de P -generatie: AA x aa

Welke geslachtscellen?               A        a

F1                                                                Aa

Kans op Zwartbont = 100 %

Kans op Roodbont = 0%

De jongen uit de F1 planten zich onderling voort...

F1:                                      Aa    x    Aa

Geslachtscellen       A of a       A of a

Kruisingsschema:           A               a

                                     A       AA            Aa

                                     a       Aa             aa

De kans op Roodbont = 25%

De kans op Zwartbont = 75%

Verhouding genotype = 

AA:Aa:aa = 1:2:1

Verhouding fenotype =

Zwartbont : roodbont = 3:1

2 gelijke allelen (genen) voor een eigenschap noemen we:

1. Homozygoot
2. Heterozygoot
3. Dominant
4. Recessief

AA is

1. homozygoot recessief
2. homozygoot dominant
3. heterozygoot

Hoe noemen we de variant van een gen dat altijd tot uiting komt in het uiterlijk als het aanwezig is?

1. Homozygoot
2. Heterozygoot
3. Recessief
4. Dominant

Een recessieve eigenschap is een:

1. Eigenschap die snel tot uiting komt
2. Eigenschap die tot uiting komt als hij homozygoot voorkomt
3. Eigenschap die tot uiting komt als hij heterozygoot voorkomt

Bij konijnen is de vachtkleur zwart dominant over wit.
Een homozygoot zwart konijn wordt enkele malen gekruist met een wit konijn.

Hoe groot is de kans op witte konijntjes?

1. 100%
2. 75%
3. 50%
4. 0%

Intermediaire kruising

Uitwerking kruising

P:          A_zA_z  x A_wA_w

F1:                 A_zA_w

          A_zA_w   x    A_zA_w

F2:           A_z                    A_w

     A_z      A_zA_z               A_zA_w

     A_w     A_zA_w              A_wA_w

Als uit een rode en een witte plant, roze planten ontstaan, dan is de overerving?

1. intermediair
2. recessief
3. homozygoot
4. heterozygoot

Stambomen 

1. Lees de opgave goed: 
2. Wat is dominant en wat is recessief?
   
3. Noteer eerst de genotypen die je al weet
   
4. Vul nu de overige genotypen in

Of een koe roodbont is of zwartbont wordt bepaald door erfelijke factoren.
Een koe en een stier, beide zwartbond en heterozygoot, krijgen twee nakomelingen.
De nakomelingen krijgen samen een nakomeling die roodbont is.

In de afbeelding zijn drie stambomen getekend.

Welke stamboom kan de genotypen juist weergegeven?

1. Stamboom 1
2. Stamboom 2
3. Stamboom 3

Ongeslachtelijke voortplanting

• Geen zaadcel en eicel 
• Een deel van een plant groeit uit tot  een nieuwe plant.
• Exact hetzelfde genotype!
• Bijvoorbeeld: knollen (aardappel),   bollen (ui), stekken, uitlopers   (aardbei)

Geslachtelijke voortplanting

• Wel zaadcel en eicel 

• F1 heeft dus een mix van de genen van P

• Veel verschillende genotype mogelijk

Mutaties

Een mutatie is een plotselinge verandering in het DNA.

Albino

kanker

Mutagene invloeden 

kanker

ongeslachtelijke voortplanting is

1. voortplanting door bevruchting
2. voortplanting zonder bevruchting

Wat is een mutatie?

1. Een verandering in het fenotype
2. Een verandering in het genotype

Bij kanker gaat een cel zich ongeremd delen door mutaties.

1. Juist
2. Onjuist

Soorten en ras

Organismen behoren tot hetzelfde soort:

• als ze zich samen kunnen voortplanten
• en de nakomelingen vruchtbaar zijn

Voorbeeld van natuurlijke selectie

(survival of the fittest)

van evolutie

Wat is evolutie?

1. het veranderen van gedaante bij een organisme
2. ontwikkeling die een organisme tijdens zijn leven doormaakt
3. het ontstaan, veranderen en/of verdwijnen van soorten
4. het groter worden van een populatie

Hoe ontstaan nieuwe soorten?

1. Door isolatie
2. Door erfelijke variatie
3. Door natuurlijke selectie
4. Alle antwoorden zijn goed

Rassen kunnen meer van elkaar verschillen in uiterlijk dan twee verschillende soorten.

1. Waar
2. Niet waar

Versteende afdruk

Versteend organisme

Overeenkomst bouw organen

Rudimentaire organen

Evolutionaire stamboom

Door al het DNA van organismen te vergelijken kan een stamboom van de verwantschap worden opgesteld. 

Dat noem je een evolutionaire stamboom.

Een verwantschapsschema

In de afbeelding is in een verwantschapsschema de afstamming van een aantal soorten weergegeven.

Welke soort is eerder ontstaan?

1. soort 3
2. soort 7
3. soort 6
4. soort 12

Een verwantschapsschema

In de afbeelding is in een verwantschapsschema de afstamming van een aantal soorten weergegeven.

Wat is de gemeenschappelijke voorouder van soort 5 en 9

1. soort 1
2. soort 2
3. soort 3
4. soort 7

Recombinant-DNA

• DNA van de ene soort overbrengen naar een andere soort.
• Eigenschappen kunnen overgebracht worden.

Crispr-cas

• Hiermee kan je heel nauwkeurig DNA 'knippen en plakken'.
• Dit wordt gene editing genoemd (gen-aanpassing). 

• Wordt gebruikt om genen te repareren, verwijderen of toe te voegen.

Wat wordt er gedaan bij recombinant-DNA-techniek?

1. Met behulp van bacteriën wordt van melk yoghurt gemaakt.
2. In het DNA van een organisme wordt nieuwe erfelijke informatie aangebracht.
3. de celkern van een lichaamscel van een organisme wordt gecombineerd met een 'lege' eicel van een ander organisme
4. Er wordt gekeken of er een DNA match is tussen een verdachte en bewijsmateriaal

Wat is de verzamelnaam van technieken waarbij organismen worden gebruikt om producten te maken voor de mens?

1. DNA- recombinant techniek
2. Genetische modificatie
3. Biotechnologie
4. Klonen