Les 4: de organen voor vertering

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 2

Les 4: de organen voor vertering

Leerdoelen

• Je kunt in een afbeelding de delen van het verteringsstelsel benoemen.
• Je kunt de functies en kenmerken van de delen van het verteringsstelsel noemen.

Inhoud

- Leerdoelen

-Herhalingsopgaven

-Uitleg

-Opgave de organen voor vertering

-Filmpje

Wat betekend vertering?

Welke voedingsstof kan vanuit de darmwand direct in het bloed worden opgenomen, zonder eerst te worden verteerd?

1. Glucose
2. Zetmeel
3. Suiker
4. Eiwitten

De functie van het verteringsstelsel is het omzetten van...................... in ....................

Speeksel en maagsap zijn voorbeelden van.....................

De enzymen in...................... zorgen ervoor dat voedingsstoffen........................ worden afgebroken. Voedingsstoffen die...................... door de darmwand heen kunnen worden omgezet in verteringsproducten. Verteringsproducten kunnen...........................door de darmwand heen.

Sleep de onderdelen naar de zinnen.

Verteringssappen

Verteringssappen

Sneller

Langzamer

Voedingsstoffen

Voedingsproducten

Wel

Niet

Wat moet eerst worden verteerd voordat het kan worden opgenomen in het bloed?

1. mineralen
2. vetten
3. vitaminen
4. water

Verteringssappen worden gemaakt door ...

1. verteringsproducten
2. verteringsklieren

Wat is de functie van de snijtanden?

1. het fijnmalen van voedsel
2. het afbijten van voedsel
3. voedsel verdelen in kleine stukken

Hoe kun je kiezen herkennen?

1. kiezen hebben een puntige bovenkant
2. kiezen hebben een gladde bovenkant
3. kiezen hebben een knobbelige bovenkant

Wat is de functie van de kiezen?

1. het fijnmalen van voedsel
2. het afbijten van voedsel
3. chemische vertering

Wat zijn de drie functies van darmperistaltiek?

Darmperistaltiek is het afwisselend samentrekken en ontspannen van kringspieren en lengtespieren in de hele wand van het darmkanaal.

1. juist
2. onjuist

De organen voor vertering

De organen van het verteringsstelsel liggen voornamelijk in de romp. Belangrijke organen voor de vertering zijn de slokdarm, maag, lever, dunne darm en dikke darm.

Mondholte, keelholte en slokdarm

De vertering van voedsel begint in je mondholte. Je speekselklieren(zie afbeelding linksonder) produceren speeksel, een verteringssap dat bestaat uit water, slijm en een enzym. Het slijm verhoogt de glijbaarheid van het voedsel, waardoor het inslikken gemakkelijker gaat. Het enzym in speeksel zorgt voor de vertering van zetmeel. Hierdoor wordt zetmeel in je voedsel voor een deel al in je mond verteerd.

Met je tong verplaats je het voedsel vanuit je mondholte naar je keelholte. Door te slikken wordt het voedsel in je slokdarm geduwd. Bij het inslikken wordt de neusholte automatisch afgesloten met de huig en de luchtpijp met het strotklepje (zie afbeelding rechtsonder). Het voedsel kan dan alleen je slokdarm in.

Maag

Door de darmperistaltiek van je slokdarm wordt het voedsel voortgeduwd naar je maag. Ook in de maagwand zitten kringspieren en lengtespieren. Doordat deze spieren zich afwisselend samentrekken en ontspannen, is je maag vrijwel constant in beweging. Hierdoor wordt het voedsel gekneed en vermengd met de verteringssappen uit de maagwand (zie afbeelding).

Maagsapklieren in de maagwand produceren maagsap. Maagsap bestaat uit water, zoutzuur en een enzym. Het zoutzuur doodt bacteriën die met je voedsel zijn meegekomen. Door het enzym in het maagsap worden eiwitten in je voedsel voor een deel verteerd.

Aan het eind van je maag zit een kringspier die de uitgang van je maag kan afsluiten: de maagportier. Deze laat telkens maar kleine hoeveelheden voedsel door naar de twaalfvingerige darm. Hierdoor heeft de maag een functie als tijdelijke opslagplaats voor voedsel.

Twaalfvingerige darm, lever, galblaas en alvleesklier

Via de maagportier komt het voedsel in de twaalfvingerige darm (afbeelding links ). In deze darm komen verteringssappen uit de lever en de alvleesklier bij het voedsel.
De lever produceert gal, die tijdelijk wordt opgeslagen in de galblaas. Via de galbuis wordt de gal naar de twaalfvingerige darm gevoerd, wanneer dat nodig is. De galblaas is dus geen klier, maar een opslagplaats. 

Vetten mengen zich niet met water, maar vormen grote druppels. Gal verdeelt die grote vetdruppels in kleinere druppeltjes (afbeelding rechts). Dat heet emulgeren. Door het emulgeren wordt het oppervlak van de druppels sterk vergroot. Daardoor zijn de vetten beter bereikbaar voor enzymen en kunnen ze sneller worden verteerd. Gal verteert vetten niet, maar emulgeert ze alleen. In alvleessap van de alvleesklier zitten verschillende enzymen die zorgen voor de vertering van eiwitten, koolhydraten en vetten.

Dikke darm en blindedarm

De dunne darm mondt uit in de dikke darm (zie afbeelding). Vlak onder deze overgang ligt de blindedarm. De blindedarm heeft geen eigen functie bij de vertering. Aan de onderkant van de blindedarm zit een uitstulping: het wormvormig aanhangsel of de appendix. Bij een ‘blindedarmontsteking’ is dit aanhangsel ontstoken. Het wordt dan operatief verwijderd. De blindedarm zelf blijft zitten.

De dikke darm is ongeveer anderhalve meter lang. Vanuit de dunne darm komen onverteerde voedselresten in de dikke darm. Deze brij bevat nog veel water. Via de wand van de dikke darm wordt vrijwel al dit water opgenomen in het bloed. Daardoor wordt de brij van voedselresten ingedikt. Als dat niet voldoende gebeurt, heb je diarree. Je verliest dan te veel vocht en kunt uitdrogen.

In de celwanden van plantaardig voedsel zit cellulose. Dit koolhydraat is voor mensen moeilijk 

te verteren, want in de verteringssappen van mensen zit geen enzym dat cellulose 

kan verteren. In de dikke darm leven bacteriën die wel zo’n enzym produceren. Hierdoor

wordt in de dikke darm een deel van de plantaardige voedselresten alsnog verteerd. Bij de 

vertering van cellulose ontstaat onder andere glucose dat voor een deel wordt 

opgenomen in het bloed.

Ontlasting

Door de darmperistaltiek gaan de ingedikte, onverteerde voedselresten naar de endeldarm. Daar worden ze tijdelijk opgeslagen. Het darmkanaal wordt afgesloten door een kringspier: de anus. Van tijd tot tijd ontspant deze kringspier zich en wordt de endeldarm geleegd. Dat noem je ontlasting (poepen).

Schrijf de namen op van onderdelen: 1, 4, 5, 6, 8, 11, 12, 18.
Schrijf ze zo op 1=...

Nadat je je voedsel hebt gekauwd, slik je het door.
1.Welk deel zorgt ervoor dat het voedsel niet in de luchtpijp komt?
2.Welk deel zorgt ervoor dat het voedsel niet in de neus komt?

1. 1. het strotklepje, 2. de huig
2. 1. de huig, 2. het strotklepje
3. 1. het strotklepje, 2. daar zit geen klep
4. 1. de huig, 2. daar zit geen klep

Je voedsel gaat door verschillende organen. Daar wordt het voedsel verteerd.

Sleep de organen in de juiste volgorde.

1

2

3

4

5

6

7

Maag

Dikke darm

Slokdarm

Mondholte

Endeldarm

Twaalfvingerige darm

Dunne darm

In de maag gaan de meeste bacteriën dood.
Hoe komt dat?

1. Door de kneedbewegingen in de maag
2. Door de temperatuur van de maag
3. Door het zoutzuur in de maag

Het komt weleens voor dat er in de galblaas galstenen worden gevormd. Stoffen in gal klonteren dan samen en worden hard: een galsteen. Als een galsteen de galbuis verstopt, kunnen er problemen ontstaan met de vertering.

Welke voedingsstof kan dan niet goed worden verteerd?

1. Eiwitten
2. Vetten
3. Koolhydraten

Jan heeft al een aantal dagen diarree.

Wat moet Jan doen?

1. genoeg eten om zijn darmen gevuld te houden
2. medicijnen nemen zodat zijn darmen sneller gaan werken
3. zich warm aankleden zodat hij veel gaat zweten
4. veel water drinken om uitdroging te voorkomen

Welk orgaan voert bij Jan zijn taak niet goed uit? Leg je antwoord uit.

In de afbeelding zie je een schematische tekening van een deel van het verteringsstelsel.


• Noteer de namen van de organen 1 tot en met 4.
• Noteer de namen van de sappen 5 en 6.

In de afbeelding zie je een schematische tekening van een deel van het verteringsstelsel.


Wat is de functie van orgaan 3?

In de afbeelding zie je een schematische tekening van een deel van het verteringsstelsel.


Wat is de functie van sap 6?

De voedselbrij in de dunne darm bevat veel water. Een deel van dit water is afkomstig van het voedsel.

Waarvan is de rest van het water afkomstig?

In het water zijn voedingsstoffen en verteringsproducten opgelost.

Wat gebeurt daarmee in de dunne darm?

Janouk heeft de ziekte coeliakie. Dit betekent dat zij geen gluten kan verdragen. Gluten zijn delen van de korrels van tarwe, rogge of gerst. Bij Janouk worden cellen in het slijmvlies van haar dunne darm afgebroken als zij gluten eet. Hierdoor verdwijnen de darmvlokken waardoor Janouk een tekort krijgt aan mineralen en vitaminen.
Leg uit waardoor mineralen en vitaminen minder goed worden opgenomen bij iemand met coeliakie.

Lees de tekst ‘Als gewoon eten niet gaat’ op slide 32.

Mevrouw Van Vliet ligt op de intensive care en krijgt voeding via een infuus.

Welke drie voedingsstoffen kunnen worden toegediend via het infuus?

1. glucose, soja-eiwit, vitaminen
2. vocht, zetmeel, glucose
3. soja-eiwit, vitaminen, vocht
4. vitaminen, glucose, vocht

Lees de tekst ‘Als gewoon eten niet gaat’ op slide 32.

Leg uit dat patiënten die infuusvoeding krijgen bijna geen ontlasting hebben.

Lees de tekst ‘Als gewoon eten niet gaat’ op slide 32.

Esra is net geopereerd en kan nog niet goed kauwen en slikken. Hij krijgt daarom sondevoeding. Als hij op de verpakking kijkt, ziet hij dat er onder andere glucose, plantaardige oliën en water in zit.

Leg uit waarom sondevoeding wel plantaardige oliën kan bevatten en infuusvoeding niet.

Lees de tekst ‘Als gewoon eten niet gaat’ op slide 32.

Is sondevoeding een voedingsmiddel?

Lees de tekst ‘Als gewoon eten niet gaat’ op slide 32.

Mevrouw Van Vliet en Esra zijn beiden ziek en moeten herstellen.

Welke functies van voedingsstoffen zijn belangrijk om te herstellen? Leg je antwoord uit.