8.1 Wat is gedrag?

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 3

Welkom!

Een aantal afspraken

🕒 We komen op tijd en beginnen direct.

🤫 We luisteren als iemand praat.

🙋‍♀️ We steken onze hand op als we iets willen zeggen.

✨ We laten elkaar uitpraten en behandelen elkaar met respect.

✏️ We hebben het juiste materiaal bij ons.

📱 Mobieltjes zijn in de tas, tenzij anders afgesproken.

8.1 Wat is gedrag

• Ik kan beschrijven wat gedrag is. 
• Ik kan beschrijven hoe biologen gedrag bestuderen. 
• Ik kan het verschil tussen inwendige en uitwendige prikkels uitleggen.

Gedrag

• = Alles wat mensen en dieren doen is gedrag.
  Bijv. lachen, slapen, eten, dansen, schreeuwen enz.

• Gedrag bestaat uit handelingen. 

Gedrag is in essentie alles wat dieren en mensen doen. Of het nu dansen is, schreeuwen, eten of slapen. Dit is allemaal gedrag.

En gedrag bestaat uit verschillende handelingen. Denk aan eten, je moet het vinden, voorbereiden op eten en afruimen als je klaar bent.

Gedrag bestaat vaak uit een groot aantal handelingen

Gedragsketen

Gedragsketen = serie 

handelingen in vaste volgorde

Vaak te zien bij paringsgedrag

Prikkels en gedrag

Gedrag volgt altijd op een prikkel.

• inwendige prikkel: honger, hormonen,dorst
• uitwendige prikkel: geluid, geur (dus iets wat je met je zintuigen waarneemt)

Inwendige prikkel

Uitwendige prikkel

Studie van gedrag.

• Gedrag moet objectief waargenomen worden, dan worden er alleen feiten gebruikt en geen meningen van de waarnemer.

• Een beschrijving van de handelingen van een dier heet een ethogram.
• Een lijst van opeenvolgende handelingen van een dier heet een protocol.

Wel juist zou zijn; 

'de hond doet zijn oren iets naar achter, buigt zijn rug en plaatst zijn staart tussen zijn benen'

Gedragsonderzoek

Ethogram

- handeling

- afkorting

- beschrijving

Gedragsonderzoek

Protocol

- lijst van handelingen van het dier (hoe vaak handeling, hoe lang duurt een handeling, zit er een vaste volgorde in?

Aan de slag!

Wat? De werkblad

Hoe?  In tweetallen op fluisterniveau
Hulp? Hand opsteken, docent komt helpen.

Tijd?  15 minuten

Klaar? Maken opdrachten van 8.1

Afsluiting

Wat is gedrag?

1. Alles wat mensen doen
2. Alles wat dieren doen
3. Alles wat mens en dier doet
4. Alles wat planten, dieren en mensen doen

Is dit een juiste observatie:
'de hond kijkt angstig'

1. Ja
2. Nee

Uitwendige prikkels

Inwendige prikkels

licht

kou

dorst

geur

geluid

honger

spierpijn

hormonen

Mira is buiten aan het werk. Ze krijgt het warm en trekt haar jas uit.
Is het uittrekken van haar jas een respons op een inwendige of op een uitwendige prikkel?

1. inwendige prikkel
2. uitwendige prikkel

Gedragsketen

Protocol

Ethogram

Sam zegt: "Een ethogram bestaat uit de beschrijving van handelingen van een dier."

Bas zegt: "Een ethogram bevat afkortingen van handelingen van een dier."

1. Beide hebben gelijk
2. Sam heeft gelijk
3. Bas heeft gelijk
4. Beide hebben ongelijk

Is dit een juiste observatie:
'de apen kussen, omdat ze elkaar leuk vinden'

1. Ja
2. Nee

Snapt de mannelijke stekelbaars dat het model met het rode buikje geen echte stekelbaars is?

1. ja
2. nee
3. dat maakt niets uit

Gedrag ontstaat door prikkels. Wat is een prikkel?

1. Iets wat je ruikt, proeft, ziet of hoort
2. alles wat een mens doet
3. een handeling
4. een verandering van gedrag

Aan de slag

- Lees 8.1 'wat is gedrag'

- 8.1 maak 1 t/m 6 

- 8.2 maak 1