zintuigen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Welkom bij biologie

Wat gaan we doen?

leren over de natuur en het menselijk lichaam

theorielessen en praktijklessen

SO/proefwerken

keuze volgend schooljaar 

afspraken

- vaste zitplaatsen

- altijd boek en schrift mee

- huiswerkcontrole (af en toe)

-alleen laptopgebruik als de docent dat zegt

-gemiste toetsen/so/practica worden ingehaald (leerlingen maken hiervoor zelf een afspraak met de docent via teams)

hst 5 

Zintuigen

Zintuigen

Waarnemen doe je met je zintuigen. 

Zo weet je wat er om je heen gebeurt en kun je erop reageren.

Dit is belangrijk voor de bescherming, voedsel zoeken, partner zoeken enz.

Een zintuig neemt prikkels waar. Deze activering van de zintuigen zorgt voor een impuls via de zenuwen naar de hersenen. 

soorten zintuigen 

in de huid: warmtezintuigen, koudezintuigen, drukzintuigen, tastzintuigen, pijnpunten

gehoorzintuig(oor), smaakzintuig(tong), reukzintuig (neus), gezichtszintuig(oog), evenwichtszintuig (in het oor)

Leerdoelen reuk en smaak

• Je kan uitleggen hoe je verschillende geuren kan ruiken.
• Je kan uitleggen hoe je verschillende smaken kan proeven.

5.1 De Neus

Bestaat uit de volgende onderdelen:

• Neusholte 
• Neusslijmvlies (in de neus)
• In het bovenste neusslijmvlies zitten de reukzintuigen 
• Zintuig bestaat uit (Reuk)haren met een receptor  

Verschil prikkel en impuls

prikkel: is een signaal dat door een zintuig kan worden waargenomen.

Impuls : signaal dat ontstaat in een zenuw, deze impuls gaat door de zenuw naar de hersenen.

Adequate prikkel = prikkel die past bij het zintuig

5.1 reuk

chemische receptoren gelegen in reukslijmvlies

adequate prikkel = gasvormige stoffen en in slijm opgeloste geurmoleculen

Smaakzintuig

• Kan 5 smaken onderscheiden: zoet, zuur, zout, bitter en umami (hartig). 
• Smaakzintuigcellen liggen samen in smaakknopjes. 
• Smaakknopjes zijn gevoelig voor 1 smaak.  

Welke smaken proef je met je tong?

- Zoet

- Zout

- Bitter

- Zuur

- Umami

De smaak van eten is een combinatie van impulsen uit je reukzintuigcellen en smaakzintuigcellen

geur- en smaak - proeven

Kennis van Vroeger

Kennis van Nu

 5.3 horen en zien

leerdoelen : de delen van het oor kunnen benoemen met hun functie

de bouw en de werking van het oog kunnen beschrijven

www.bioplek.org

maken

opdracht 1 en 2 bst 3

Zien

• Uitwendig oog:
• Les doel: Onderdelen plus functie kennen

De organen rondom een oog 

Organen rondom een oog:

wenkbrauwen: 

wimpers:

traanklier: 

ooglid: 

traanbuis: 

Het oog:

Adequate prikkel => licht.
zintuig   =>      lichtzintuig
orgaan   =>       het oog

Dominant oog

Met deze test bepaal je jouw dominante oog:

Maak met je duim en wijsvinger een cirkel; het ‘OK-teken’.

Strek je arm recht voor je uit en kijk met beide ogen door de cirkel. Focus op een klein voorwerp verderop.

Houd de cirkel in deze positie, knijp je linkeroog dicht en kijk door de cirkel.

Doe daarna hetzelfde met je rechteroog.

Door welk oog zie je het voorwerp IN de cirkel? Dat is jouw dominante oog.

Het oog waarmee je het voorwerp BUITEN de cirkel ziet, is je niet-dominante oog.

LEG DE PROEF UIT

Staafjes: 

- grijswaarden

 

kegeltjes: 

- kleuren zien

(rood, blauw, groen)

Gele vlek:

Licht op het netvlies

Alleen maar kegeltjes

Blinde vlek:

Op het netvlies

Geen staafjes en kegeltjes:

Oogzenuw gaat hier het oog uit!

De staafjes en kegeltjes

Contrast, zwart/wit

Kleurenblindheid

• Gebonden aan het X-chromosoom
  
• Mannen hebben maar 1 X-chromosoom dus meer kans op kleurenblindheid
  
• 1 op de 12 mannen kleurenblind
  
• Kans op een kleurenblind meisje <0.5%

Kleurenblindheid

Kleurenblind

vormen van kleurenblindheid

4.0 Zenuwstelsel

We hebben nu alle zintuigen behandeld maar zonder hersenen hebben we niks aan de zintuigen.

De zintuigen nemen waar en de hersenen verwerken de impulsen en bepalen wat er moet gebeuren.

Verschil prikkels en impulsen

een prikkel kan worden waargenomen door een zintuig

je hebt adequate prikkels en niet adequate prikkels

een impuls is het signaal dat door de zenuwen wordt doorgegeven naar de hersenen.

Omgeving

Zintuig

Hersenen

Prikkel

Impuls

  Kleuren

  Ogen

Zenuw

     Zien

drempelwaarde

als een prikkel te klein is dan neem je hem niet waar. De drempelwaarde wordt dan niet gehaald.

Als je oud bent kun je minder goed horen de drempelwaarde van je oren is veranderd.

De staafjes in je oog hebben een lagere drempelwaarde dan de kegeltjes, daarom zie je als het donker is minder kleur.

gewenning 

de prikkeldrempel wordt hoger als de prikkel een tijdje aanhoudt.

Zo ruik je de stank in een klaslokaal wel als je binnenkomt maar als je er een tijdje bent niet meer.

Impulsfrequentie

                             Zenuwstelsel

maken opdracht 1 blz 9

gebruik de volgende woorden:

gevoelszenuwcellen geluid horen (prikkel), beenspieren, trommelvlies, bewegingszenuwcellen, zintuigcellen in het slakkenhuis schakelcellen in de hersenen, ovale venster

maken opdracht 1 blz 9

geluid horen (prikkel), trommelvlies, ovale venster, zintuigcellen in het slakkenhuis, gevoelszenuwcellen, schakelcellen in de hersenen, bewegingszenuwcellen, beenspieren

Functies:

grote hersenen: nadenken, creativiteit, geheugen, voelen (dus alle impulsen van de zintuigen worden hier verwerkt)

Kleine hersenen: coördinatie van bewegingen, evenwicht

Hersenstam: hartslag, ademhaling, emoties, slaapritme

ruggenmerg: impulsen doorgeven, reflexen

geheugen

Alles gaat eerst naar het korte termijn geheugen en daarna (als het belangrijk genoeg is) naar het lange termijn geheugen.

Wat gebeurt er met patiënten van wie het korte termijn geheugen kapot is?

het nut van slaap

uitrusten en verwerking van de dag in de hersenen.

opslag belangrijke dingen in het lange termijn geheugen.

Dromen tijdens de REM-slaap

Hoeveel slaap heb je nodig?

Zintuigen

Welke zintuigen zitten dieper in de lederhuid?

1. tastzintuigen
2. drukzintuigen

Hoeveel verschillende zintuigen liggen er in je huid?

1. 2
2. 3
3. 6
4. 4

Welke twee type zintuigen komen er voor in je oren?

1. Gehoorzintuigen en evenwichtszintuigen
2. Gehoorzintuigen en tastzintuigen
3. Warmtezintuigen en evenwichtszintuigen
4. Drukzintuigen en gehoorzintuigen