4HV - Literatuurgeschiedenis - Middeleeuwen Les01

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Literatuurgeschiedenis

De Nederlandse literatuurgeschiedenis begint in de Middeleeuwen. Dit is les 1 van 4 over deze periode.

Opbouw van de les

1. Voorkennis ophalen
2. Filmpje met kijkvragen
3. Uitleg achtergrond Middeleeuwen
4. Zelf informatie opzoeken
5. Gevonden informatie delen
6. Lesafsluiting

Waar denk je aan bij de middeleeuwen?

Middeleeuwen

Kijkvraag 1: Hoeveel waren 11 boeken waard in de Middeleeuwen?

1. Niks
2. Twee herenhuizen
3. 11 florijnen
4. 150 gulden

Kijkvraag 2: Wat was er nu eigenlijk zo duur aan een handgeschreven boek?

Kijkvraag 3: Hoe lang duurde het schrijven van een boek?

1. Enkele dagen tot weken
2. Enkele weken tot maanden
3. Enkele maanden tot jaren
4. Vele jaren

Kijkvraag 4: Waarom is het handschrift van de heilige Lutgaert verknipt tot bladwijzers?

Kijkvraag 5: Van welk werk weten we dat het ooit heeft bestaan, maar heeft nog niemand een exemplaar gezien?

1. Reinaert de Vos
2. Karel ende Elegast
3. Egidius
4. Madoc

Kijkvraag 6: De papiermolen was een voorbode van een hele belangrijke uitvinding. Welke?

Middeleeuwen

500-1500

Achtergrond

Bestuur

Franken namen de macht over van de Romeinen

- Karel de Grote

- Feodale stelsel

- decentraal geregeerde staatjes

Cultuur

Drie periodes:

- Vroege middeleeuwenv(500-1000)

theocentrisch en ridderlijk, alles was gericht op adel of kerk

- Hoge middeleeuwen (1000-1300)

ontstaan eerste steden, ontwikkeling burgers, start literatuurgeschiedenis

- Late middeleeuwen (1300-1500)

burgerlijk

Beeldende kunst en muziek

- Kunst diende om mens te wijzen op  het goddelijke en de vergankelijkheid van het leven.

- Romaans en gothisch

Eerste kenmerk: theocentrisch : kathedralen en kerken

Tweede kenmerk: ridderlijk: kastelen, uitbeelden dappere ridders

Derde kenmerk: burgerlijk: gotische stadhuizen, gildehuizen en portretten

Muziek:

-Greogoriaans, eenstemmig, later ook meerstemmig

Literatuur en taal

Tot eind 1000 (elfde eeuw) alles in Latijn.

Latijn was de taal van de geleerden en de priesters.

Literatuur in de volkstaal werd mondeling overgeleverd.

Eind elfde eeuw werd er ook in volkstaal geschreven: start literatuurgeschiedenis!

Literatuur was ridderlijk en theocentrisch en gericht op adel

Genres: ridderromans en heiligenlevens

Eind dertiende eeuw werd literatuur ook didactisch en gericht op burgerij.

Literatuur was niet om te lezen maar om te luisteren.

Troubadeurs: schrijvers

Jongleurs en minstrelen: voordragers

Kenmerken: rijm, veel herhalingen, vaste combinaties

handschriften

codex

elk boek was met de hand geschreven, op bestelling

Miniaturen, vooral bij de initialen

Door de mondelinge overlevering en het kopiëren

ontstaan meerdere versies van hetzelfde verhaal.

Jongleurs/minstrelen veranderden zelf het verhaal.

Monniken vergaten delen of voegden zelf stukken toe.

Boekdrukkunst

Aan het eind van de middeleeuwen wordt de boekdrukkunst uitgevonden.

Boeken werden hierdoor goedkoper en bereikbaar voor een groter publiek.

Poëzie werd omgezet in proza, want het hoefde niet meer allemaal onthouden te worden.

Gemeenschapskunst

In de middeleeuwen behoorde kunst, en dus ook boeken, tot de gemeenschap. Je was onderdeel van een groep en talent was een gave van god, niet een eigen verdienste.

Plagiaat bestond niet, kunst werd juist mooi gevonden als het op andere werken leek 

Taal

Diets was de overkoepelende term voor de verschillende gesproken dialecten.

Middelnederlands is hetzelfde als Diets.

Geen uniforme spelling.

Uitleg over zoekopdrachten

Iedereen krijgt een eigen zoekopdracht. 

Het gaat telkens om informatie die voor iedereen belangrijk is dus schrijf je bevindingen ook op!

Morgen bespreken we het meteen aan het begin van de les en vul ik aan waar nodig. Je bent zelf verantwoordelijk voor het overnemen van die informatie.

Opzoekopdrachten

• Tom: Zoek op wat de eerste Nederlandse tekst is en wat deze betekende. Wanneer is deze tekst geschreven en waarom?

Gebruik de website www.literatuurgeschiedenis.nl of www.literatuurlijn.nl

Opzoekopdrachten

Junior: Zoek op wat een standenmaatschappij is en waarom dit bij de Middeleeuwen hoort. Welke drie standen waren er? Welke groep hoort niet tot een stand, maar wasl wel heel groot in de Middeleeuwen?

Gebruik de website www.literatuurgeschiedenis.nl of www.literatuurlijn.nl

Opzoekopdrachten

Rikke: Ik noemde de cultuur net theocentrisch. Zoek op wat dat betekent. Zoek daarna ook drie literaire werken op die hieraan voldoen.

Gebruik de website www.literatuurgeschiedenis.nl of www.literatuurlijn.nl

Opzoekopdrachten

Bobbie: Aan het eind van de Middeleeuwen was er een hele belangrijke uitvinding. Welke was dat ook alweer? Zoek op wat de invloed hiervan was op de maatschappij.

Gebruik de website www.literatuurgeschiedenis.nl of www.literatuurlijn.nl

Opzoekopdrachten

Evie: Zoek op wat we (denken te) weten over het echte leven van koning Arthur. Heeft hij echt bestaan? Hoe weten we dat?

Gebruik de website www.literatuurgeschiedenis.nl of www.literatuurlijn.nl, maar eventueel ook wikipedia

Opzoekopdrachten

Dean: Zoek op wat we (denken te) weten over het echte leven van Karel de Grote. Heeft hij echt bestaan? Hoe weten we dat?

Gebruik de website www.literatuurgeschiedenis.nl of www.literatuurlijn.nl, maar eventueel ook Wikipedia

Opzoekopdrachten

Lex: Zoek op wat hoofsheid en voorhoofsheid zijn. Leg de verschillen zo duidelijk mogelijk uit:

Gebruik de website www.literatuurgeschiedenis.nl of www.literatuurlijn.nl

Opzoekopdrachten

Marc: Zoek op hoe de Nederlanden precies werden bestuurd in de Middeleeuwen. Zorg ervoor dat je in ieder geval het feodaal leenstelsel uitlegt.

Je mag zoeken waar je wilt, maar gebruik wel betrouwbare bronnen.

Bespreken opdrachten

Huiswerk volgende les

Lees https://literatuurgeschiedenis.nl/middeleeuwen/literatuurgeschiedenis/lgme036.html

Maak een klein overzichtje van de belangrijkste punten uit bovenstaande pagina.

Noem vier dingen die je uit deze les zijn bijgebleven.