2.2 Alkanen en cycloalkanen

• Scheikunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

3.2 Alkanen en cycloalkanen

Planning

• Lesdoelen
• Alkanen
• Isomeren
• Cycloalkanen
• Aan de slag!
• Bouwen van moleculen ;-)
• Laatste 10 minuten TOETS Bespreking 

Lesdoelen: 

• Ik kan herkennen en aangeven wanneer een stof een alkaan is.  
  
• Ik weet de formules en namen van de eerste tien alkanen.  
  
• Ik kan structuurformules tekenen van alkanen met zijgroepen.   
  
• Ik kan verschillende isomeren tekenen van een molecuulformule.   
  
• Ik kan de systematische naam geven bij een structuurformule (met en zonder zijgroepen).    
  
• Ik kan herkennen en aangeven wanneer een stof een cycloalkaan is.   
  
• Ik kan de naam geven en structuur tekenen van cycloalkanen.  

Alkanen

Een bijzondere groep koolwaterstoffen zijn de alkanen. 

Alle alkanen zijn koolwaterstoffen, maar niet alle koolwaterstoffen zijn alkanen. 

Alkanen : homologe reeks

in een homologe reeks is de 

verhouding tussen het 

aantal C en H-atomen 

van de koolwaterstoffen gelijk

voldoen allemaal aan

CnH2n+2

Alkanen

Structuurformule

Notatie

Notatie

Notatie

Vertakt en onvertakte koolwaterstofmoleculen

In een onvertakt koolwaterstofmolecuul is elk C-atoom met maximaal 2 andere C-atomen verbonden.

In een vertakt koolwaterstofmolecuul is er minstens één C-atoom dat met drie of vier andere C-atomen is verbonden

Is het volgende molecuul vertakt of onvertakt?

1. Vertakt
2. Onvertakt

Isomeren 

Isomeren zijn stoffen die dezelfde molecuulformule hebben maar een verschillende
structuurformule .

Teken de isomeren van C₅H_12.

De drie isomeren C₅H₁₂

pentaan, 2-methylbutaan, 2,2-dimethylpropaan

Alkylgroepen

• Een koolstofketen als zijgroep noem je een alkylgroep.
• Aantal C van zijgroep krijgt zelfde stamnaam als in hoofdketen, en eindigt op -yl.
• Alkylgroep komt voor de naam van de hoofdketen.
• Voorbeeld: (2-)methylbutaan.
• In dit geval kun je het cijfer 2 weglaten, omdat de 

methylgroep alleen op C2 kan zitten.

Alkylgroepen of zijgroepen

Wat is van deze stof de naam? 

Uitleg

• langste keten: 4 C-atomen
• dus stamnaam = butaan
• zijketen = methyl
• laagste nummer: van links naar rechts tellen
• 2-methylbutaan

Meerdere dezelfde alkylgroepen

• Bij meerdere dezelfde alkylgroepen gebruik je telwoorden (di, tri etc.).
• Elke zijgroep krijgt een eigen nummer.
• Voorbeeld: 2,3-dimethylpentaan.

Naamgeving koolstofchemie 

Stappenplan:

1. Zoek en benoem de langste aaneengesloten koolstofketen. Dit is de hoofdketen of stam.
2. Zoek en benoem de zijgroepen. 
3. Zet de zijgroepen op alfabetische volgorde. 
4. Komt een zijgroep vaker voor, geef dit dan aan met telwoorden (di, tri, tetra, penta...). 
5. Geef de zijgroepen plaatsnummers. De meest belangrijke zijgroep moet de laagste nummering hebben. Geen verschil? Dan moet de eerste zijgroep van de naam de laagste nummering hebben. 

Binas

(Gebruik Binas tabel 66C+D.)

Wat is de naam van dit alkaan?

1. 5-methylpentaan
2. 1-methylpentaan
3. hexaan
4. heptaan

Wat is de naam van dit alkaan?

Naamgeving van een alkaan

• Stamnaam: pentaan
  
• Zijgroepen: methyl op C-atoom 2 en ethyl op C-atoom 3
• 3-ethyl-2-methylpentaan

Cycloalkanen

• Naam = cyclo+ stam + aan
• Koolstofketen met enkele bindingen tussen C-atomen in een cyclische verbinding.
• Voorbeeld: cyclohexaan
• Formule: C_nH_2n

Soorten

Hoe heet dit molecuul?

1. cyclohexaan
2. cyclohex-1-een
3. waterstofhexaan
4. hexaan

Geef de systematische naam van de stoffen in de afbeelding:

Aan de slag

H: 24 en 25

B: 18 t/m 22, 26 en 27

V: 23 en 28

+ eerst bouwen van moleculen!!