9.7 (oud) Nederland 1918 - 1939, een verzuilde samenleving

Onderwerpen Nederland in het Interbellum: 

• Verzuiling
• Nederlandse economie
• NSB
• Nederlands-Indië
• Neutraliteit

Verzuiling: het leven van ieder individu wordt bepaald door de 'zuil' (RK/Prot/Lib/Soc) waarin hij of zij is opgegroeid.

• Eerste aanzet door Abraham Kuyper (1837-1920):
  
• Oprichting ARP (1879) en:
• - eigen krant (de Standaard)
• - eigen universiteit (VU)
• - eigen 'Scholen met den Bijbel'
• - eigen detaillisten
• - eigen koren en muziekverenigingen
• - jongerenvereningen
• - geitenfokvereningen etc
• Ook partners moesten in de eigen kring worden gevonden

Andere uitingsvormen van 'Verzuiling':

Ondanks verzuiling bleek Nederland wel bestuurbaar:

• Traditie van tolerantie
• Binnen eigen zuil individuele ontplooiing
• 'Uitruil' van programmapunten > Pacificatie (1917):
• -  algemeen kiesrecht
• -  financiële gelijkstelling onderwijs
• -  evenredige vertegenwoordiging
• 'Pacificatie aan de top en polarisatie aan de basis', zie coalitiekabinetten

Coalitiekabinet Colijn II (1933-35): RKSP, ARP, CHU, VDB, LSP, partijloos 

Na WO II: Ontzuiling door

• 1.  Samenwerking in verzet verruimde blik op elkaar
• 2. Wederopbouw na WO II vereiste samenwerking
• 3. Ontkerkelijking, van invloed:
•     -  Komst verzorgingstaat (afname sociale functie kerk)
•     -  Toename welvaart > andere keuzes in weekenden +
•     -  Komst tv > meer zicht op opvattingen in andere zuilen

0

De Nederlandse economie in het Interbelleum:

• Na WO I problemen met export (o.a door situatie in Dld)
• vanaf 1925 herstel wereldeconomie > ontwikkeling industrie o.a.
• Fokker (vliegtuigbouw) en Phlips (gloeilampen)
• Gevolg: uitbouw sociale voorzieningen, oa ambtenarenpensioen
• 1929: Beurskrach > Wereldcrisis >
• vanaf 1931 ook Nederland zwaar getroffen, zeker na:
• devaluatie munteenheid in Frankrijk, Engeland en Amerika.

Reactie regering Colijn (1933 -1939, ARP)

• 'Aanpassingspolitiek' >
  
• bezuinigingen oa:
• - stempelen
• - korten ambtenarensalarissen +
• - uitkeringen, 'steun' >
• muiterij op de 7 Provinciën ('33)
• opstanden in de 'Jordaan' ('34)
• 1936: gouden standaard opgeheven > enig herstel

Nationaal Socialistische 

Beweging (1931) 

• olv Mussert
• leiderschapsprincipe
• 'democratie is onwerkbaar'
• 1935: 8 % van de stemmen (Prov Staten)
• landelijk maximaal slechts 4 % door:
• - verzuiling
• - tegenwerking overheid (verbod lidm.)
• - anti-semitisme van de NSB
• - openlijke sympathie voor Hitler:


• WA  (knokploeg in zwarte uniformen) 
• 'Volk en Vaderland'

propaganda documentaire over NSB

mooi tijdsbeeld  

(50 minuten)

Nederlands-Indië

• Intenationale problemen:
  
• - Wereldcrisis > bezuinigingen
• - dekolonisatie > Soekarno:
• * leider PNI (1927)
• * doel: geheel vrij van Nederland
• 1945/49: onafhankelijkheid Indonesië 

Neutraliteit

• lange traditie
• na 1933: strenger asielbeleid:
• - crisisjaren 
• - handelsbelangen
• - na 1938 ('Kristallnacht'):
• - meer joden opgenomen >
• kamp Westerbork ingericht