Examentraining onderdeel 1 - rechtsregels/rechtsbronnen

Examentraining onderdeel 1

Rechtsregels/Rechtsbronnen

Te vinden in: H1-5

lessen: Inleiding recht en Staatsrecht

1.1 (K)

De kandidaat benoemt kenmerken van de Nederlandse constitutionele monarchie en democratische rechtsstaat (Koning staatshoofd, positie Koning in de Grondwet, vrije verkiezingen, parlementair stelsel, respect voor grondrechten, overheid gebonden aan wet, onafhankelijke rechters oordelen).

Staatsvorm en regeringsvorm NL

Grondregels staatsrecht: in de Grondwet

Staatsvorm NL: 

- gedecentraliseerde eenheidsstaat want meeste regels uit Den Haag, maar ook regels uit de gemeente en Provincie

- democratische rechtsstaat, want legaliteitsbeginsel (overheid is gebonden aan de wet), onafhankelijke rechters, machtenscheiding en grondrechten; daarnaast algemene, vrije en geheime verkiezingen voor wetgevende macht

Regeringsvorm NL:

- constitutionele monarchie omdat de positie van de Koning geregeld is in de Grondwet

- parlementair stelsel: parlement is de hoogste macht en controleert de regering!

- Koning is het staatshoofd

Waaruit blijkt dat Nederland een constitutionele monarchie is?

1. Nederland heeft een Grondwet
2. Nederland heeft onafhankelijke rechters
3. Nederland heeft vrije verkiezingen

1.2 (K)

De kandidaat herkent of een gegeven grondrecht een klassiek of sociaal grondrecht is.

Grondrechten

Klassiek grondrecht	Sociaal grondrecht
art. 1-17 GW	art. 18-23 GW
beschermt tegen inmenging overheid	geeft een opdracht aan overheid om zaken te regelen
afdwingbaar bij de rechter	meestal niet afdwingbaar
vrijheids- en gelijkheidsrechten	economische, sociale en culturele rechten

Let op: soms is sociaal grondrecht wel afdwingbaar --> Urgenda vs de Staat

Een van de grondrechten is het recht van betoging.
Van welk soort grondrecht is hier sprake?

1. Klassiek grondrecht
2. Sociaal grondrecht

1.3 (T)

De kandidaat stelt in een situatie vast welk klassiek of sociaal grondrechtartikel uit de Grondwet van toepassing is.

Erik en Eugenie hebben een hondje, Rover. Ze betalen geen belasting voor het hondje. Als er op een dag een gemeenteambtenaar komt controleren, wil hij graag het huis binnenkomen om te checken of er ook echt geen hond is. Erik en Eugenie willen dit niet en weigeren hem de toegang.
Op welk grondwetsartikel kunnen Erik en Eugenie zich beroepen?

Noteer het juiste wetsartikel.

1.4 (K)

De kandidaat herkent het verschil tussen rechtsregels en andere regels.

Rechtsregels en andere regels

Rechtsregels zijn regels die gemaakt zijn door de overheid en voor iedereen gelden, bijv.:  je mag geen diefstal plegen

'Gewone' regels zijn regels die gemaakt zijn door bijvoorbeeld het Summa College, bijv.: je mag geen trainingspak aan naar school

Als je een rechtsregel overtreedt of niet opvolgt, dan beslist een rechter wat er gebeurt.  Rechtsregels worden ook wel overheidsregels genoemd. De rechtsregels staan in allerlei wetten en regelingen; zij vormen samen het Nederlands recht. 

Waarin verschillen rechtsregels van andere regels?

1. Rechtsregels zijn gemaakt door de overheid
2. Rechtsregels zijn gemaakt door school
3. Rechtsregels zijn gemaakt door burgers

1.5 (K)

De kandidaat noemt de volgorde van de stappen in het wetgevingsproces.

De totstandkoming van wetten 

in formele zin

Stap 1: Voorbereiding op het ministerie

Stap 2: Bespreking in de ministerraad (voorstel namens de hele regering)

Stap 3: Advies door de Raad van State 

Stap 4: Stemming in de Tweede Kamer

Stap 5 Stemming in de Eerste Kamer

Stap 6: Ondertekening door de Koning en de (verantwoordelijke) minister(s) 

Stap 7: Bekendmaking in het Staatsblad (door de Minister van Veiligheid en Justitie)

Welke stap in het wetgevingsproces volgt op de Stemming in de Eerste Kamer?

1. Advies Raad van State
2. Behandeling Tweede Kamer
3. Ondertekening door de Koning en minister

1.6 (K)

De kandidaat beschrijft de functies van het recht (normatieve, geschil oplossende, aanvullende en instrumentele).

Functies van het recht

Normatieve functie; uitdrukking van waarden binnen samenleving (diefstal, mishandeling, moord). Bindend voor iedereen! Bij overtreding volgt een straf.

Geschiloplossende functie; bepaalde rechtsregels beschrijven welke rechters er zijn, wat hun taken zijn en op welke manier een procedure voor de rechter verloopt.

Instrumentele functie; overheid heeft besloten dat deze regels er moeten zijn, beïnvloeden gedrag burgers (rechts rijden in het verkeer) 
Aanvullende functie; je mag zelf afspraken maken, maar als dat niet is gelukt, dan zijn er aanvullende regels (bijvoorbeeld bij een koopovereenkomst)

Mishandeling is strafbaar volgens het wetboek van Strafrecht.
Welke functie heeft het recht hierin?

1. Aanvullende functie
2. Instrumentele functie
3. Normalieve functie

1.7 (K)

De kandidaat benoemt welke organen welke rechtsregels/wetten uitvaardigen.

de wet= wet in formele zin, bijv. Wetboek van strafrecht, Burgerlijk Wetboek

De wet=wet in formele zin;

Let op: in Nederland is dus de machtenscheiding niet zo strikt als deze ooit door Montesquieu is bedacht.

Er moet een nieuw Wetboek van Strafvordering komen. Wie vaardigt deze wet uit?

1. Gemeenteraad en Provinciale Staten
2. Gedeputeerde Staten en Staten-Generaal
3. Staten-Generaal en Regering

1.8 (B)

De kandidaat bepaalt in een situatie welke rechtsbron (wet, jurisprudentie, gewoonte en verdrag) van toepassing is.

Rechtsbronnen

Rechtsbronnen zijn de vindplaatsen van het recht:

1. De wet: ieder rechtsgebied heeft zijn eigen wetten
2. Jurisprudentie: uitspraken van de Nederlandse rechteres
3. Internationale verdragen: overeenkomsten tussen twee of meer landen
4. Gewoonterecht: een gewoonte wordt recht als deze gedurende een lange tijd als regel is gebruikt en ook door de samenleving als regel is geaccepteerd.

Een rechter baseert zijn uitspraak op een artikel uit het Burgerlijk Wetboek.
Welke rechtsbron is van toepassing?

1. Gewoonte
2. Jurisprudentie
3. Verdrag
4. Wet