4.3 Eukaryoten & 4.4 De evolutietheorie

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Evolutie

4.3 Eukaryoten

4.4 De evolutietheorie

Lesprogramma

• Huiswerk
• Leerdoelen
• Uitleg
• Vragen
• Nabespreken
• Huiswerk

Welke vragen van het huiswerk willen jullie dat ik bespreek?

Leerdoelen

• Je kunt kenmerken van eukaryoten noemen.
• Je kunt uitleggen wat de neodarwinistische evolutietheorie inhoudt.

Wat kunnen bacteriën?

Bacteriën kunnen dit wel:

Bacteriën kunnen dit niet:

Ongeslachtelijk voortplanten

Plasmiden uitwisselen

Melk in yoghurt veranderen

Druivensap en wijn veranderen

Temperaturen boven de 125 graden overleven

Overleven in een droge omgeving

Dode resten opruimen

Genetisch materiaal uitwisselen met archaea

Geslachtelijk voortplanten (dmv eicellen en zaadcellen)

Een sexpilus vormen

Hoe noemen we een virus die een bacterie infecteert?

1. Bacteriofaag
2. Macrofaag
3. Viriofaag
4. Sarcofaag

Domein van de eukaryoten

Bestaat uit 3 rijken:

- schimmels

- planten

- dieren

Soms wordt er nog een 4e rijk genoemd: de protisten. Dit zijn eigenlijk eencellige schimmels, planten of dieren waarvan nog niet duidelijk is tot welk rijk zij precies behoren.

We lopen de eigenschappen van elk rijk door:

Schimmels

• komen meercellig en enkelcellig (de gisten) voor
• meercellige schimmels bestaan uit schimmeldraden                                                                             (hyfen)
• hebben een celkern en celwand, geen bladgroenkorrels                                                                           ook al lijken sommige schimmels groen
• zijn belangrijk bij het opruimen van de natuur, bij de                                                                   productie van voedsel en medicijnen

Voortplanting bij schimmels

• Gisten planten zicht voort door knopvorming.
• Meercellige schimmels maken sporen.
• Eenvoudige schimmels maken sporen op                                                                                                             de uiteinden van de hyfen, die omhoog steken                                                                                         vanuit het voedsel.
• Complexere schimmels maken ook een voortplantingsstructuur                                                              waar de sporen in zitten, de paddenstoel.

geslachtelijke voortplanting bij schimmels: met sporen

Planten

• hebben een celwand van cellulose
• hebben onder andere bladgroenkorrels en zijn daarmee ook autotroof (maken hun eigen energie)
• eencellige planten noemen we algen
• algen vallen onder de wieren en samen met de mossen en varens vallen zij onder de sporenplanten

Planten

• De paardenstaarten en varens hebben ook nog eens transportvaten net zoals de zaadplanten.
• Deze drie groepen worden dan ook wel tot de vaatplanten gerekend. 
• Deze groep kan ook veel groten worden dan de wieren en de mossen

Wat is dit?

Korstmos

• mutualistische symbiose
• Een schimmel en een alg die elkaar helpen te overleven.
• Kan groeien zonder bodem: haalt mineralen uit de lucht.
• Heeft mooie namen als: geschubd dambordje, vliegenstrontjesmos, amoebekorst en klein boomzonnetje

Dieren

• Hebben een celkern, maar géén celwand of                                                                                bladgroenkorrels (heterotroof)
• Bijna alle dieren zijn diploïd :twee sets                                                                                              chromosomen, 2n
• Geslachtscellen kunnen haploïd (n) zijn
• criteria voor indeling zijn:                                                                                                                                                     - een- of meercelligheid                                                                                                                                                   - symmetrie                                                                                                                                                                           - het soort skelet                                                                                                                                                                 - resultaten op basis van DNA onderzoek

stammen dierenrijk

Stammen van het dierenrijk

Stammen van het dierenrijk

Stammen van het dierenrijk

Eencelligen

• Eencelligen met kenmerken van dieren zijn de amoebe                                                                         en het pantoffeldiertje
• De amoebe maakt schijnvoetjes waarmee hij zich voortbeweegt of eten (vaak bacteriën) insluit.
• Het pantoffeldiertjes zit iets complexer in elkaar en heeft ook meer organellen.                               De trilharen geleiden het voedsel naar de celmond.                                                                                         Het voedsel wordt verteerd in                                                                                                       voedselvacuolen en de resten verlaten het                                                                                               lichaam bij de celanus.

Geleedpotigen

• Meest soortenrijke stam van het dierenrijk
• Meer dan een miljoen soorten waarvan 3/4 insect
• Skelet: uitwendig  van chitine
• Groei alleen mogelijk tijdens vervelling
  
• Insecten kennen verschillende vormen en fasen tijdens hun leven
  

De eukaryoten bestaan uit:

1. Schimmels, dieren, planten
2. Schimmels en bacteriën
3. planten en dieren
4. Uit archaea en planten

Schimmels planten zich voort door middel van:

1. eicellen en zaadcellen
2. sporen
3. knopvorming
4. vorming van hyfen die losbreken en verder groeien

Sporenplanten

Vaatplanten

Sporenplant en vaatplant

Algen

Wieren

Mossen

Varens

Paardenstaarten

Bedektzadigen

Naaktzadigen

Indeling van het dierenrijk vindt plaats op basis van:

1. grootte van het dier
2. Kleur van het dier
3. Symmetrie van het dier
4. Het skelet van het dier

Eencelligen

Sponzen

Holtedieren

Platwormen

Rondwormen

Weekdieren

Geleedpotigen

Stekelhuidigen

Gewervelden

Ringwormen

Wat is geen plant?

1. kranswier
2. mos
3. korstmos
4. paardenstaart

Noem drie voordelen van schimmels voor de mens.

Evolutie

Evolutie

De geleidelijke ontwikkeling van het leven op aarde, van simpele naar complexere organismen

Evolutietheorieën

Gaan over het ontstaan, veranderen en/of verdwijnen van soorten 

Lamarck (1744-1829):

Eigenschappen veranderen tijdens leven individu. Veranderde eigenschap wordt doorgegeven   FOUT

Darwin (1809-1882):

On the origin of species (1859) --> evolutietheorie

Creationisme

Alle organismen zijn geschapen

Intelligent design

Combinatie van evolutie en schepping.

Complexe ontwikkelingen ontstaan door 'schepper'.

Neodarwinistische evolutietheorie  

= Evolutietheorie (Darwin) gecombineerd met de  kennis over erfelijkheid

DNA voor het eerst ontdekt in 1871 en de structuur pas ontdekt in 1953

Neodarwinistische evolutietheorie  

Gaat uit van: 

1. Diversiteit in genotype
2. Natuurlijke selectie
3. Soortvorming door reproductieve isolatie

Hoe komt een grote variatie in genotype binnen een soort tot stand?

1. Mutatie
2. Door verandering in het fenotype
3. Recombinatie
4. Mutatie en recombinatie

Variatie in genotype

• Mutatie: verandering in het DNA
  
• Recombinatie: verdelen van de chromosomen bij meiose en bevruchting
  

Natuurlijke selectie

Natuurlijke selectie

Natuurlijke selectie

Natuurlijke selectie

Individuen met een betere adaptatie (aanpassing) aan het milieu hebben een grotere overlevingskans.

Voor- of nadelige eigenschappen worden dus bepaald door het milieu.

Survival of the fittest

De best aangepaste overleeft!

Individuen met een gunstig genotype overleven en krijgen meer nakomelingen.

Fitness:

Het veranderen van een soort

• Niet alle individuen van dezelfde soort zijn gelijk (genetische variatie).
• Die het beste passen in de omstandigheden en in het gebied hebben op dat moment meer overlevingskans.
• Ook meer kans op voortplanting, dus om dit door te geven aan nakomelingen.
• Na vele jaren zie je deze variant van de soort (bijna) alleen nog maar en zijn andere varianten (bijna) verdwenen).

Door veel variatie in genotypen zijn er ook meer verschillende fenotypen.

1. juist
2. onjuist

Bij een diersoort komen veel variaties in genotypen voor. Wat is waar?

1. De soort heeft een grotere overlevingskans
2. Dit is een probleem bij verandering in de milieuomstandigheden
3. Een individu heeft een grotere overlevingskans
4. De variatie komt door ongeslachtelijke voortplanting

Evolutie

1. Theorie die uitgaat van variaties in genotypen, natuurlijke selectie en het ontstaan van nieuwe soorten
2. ontwikkeling van het leven op aarde waarbij soorten ontstaan, veranderen of verdwijnen

Huiswerk

Leren en maken 4.3 en 4.4

In ieder geval opdracht 26, 27, 30, 32, 33 t/m 38, 40, 41, 43 t/m 47