GS 5.1: Nieuwe steden

• Geschiedenis
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerroute VK
• Leerjaar 1

- inleiding hoofdstuk 5

Ik weet waarom de handel toenam in de middeleeuwen

Ik weet hoe een stad zijn eigen bestuur kreeg

-Instructie over stadsrechten en ontstaan van handel met Lessonup 

Basis: WB lezen blz 110 t/m 113, maken opdr: 7, 8, 9, 10, 11

KGT: HB blz 72+73, WB blz 94+95, maken opdr: 7, 8, 9, 10 

Kan ik antwoord geven op de 2 doelen die gesteld zijn?

Tijd van steden en staten

1000 - 1500

Doel:

1) Ik weet waarom de handel toenam in de middeleeuwen 

       2)Ik weet hoe een stad zijn eigen bestuur kreeg

Verbeteringen in de landbouw

Rond het jaar 1000

• IJzeren ploeg
• Halsjuk (voor de ossen)
• Gevolg: er ontstaan overschotten om mee te handelen.

Steeds meer handel

• Verbeteringen in de landbouw leveren meer oogst op
  
• Overschotten worden verkocht of geruild op markten 
• Geld wordt steeds meer gebruikt als (handig) ruilmiddel
• Einde aan de aanvallen van Vikingen in West-Europa: meer veiligheid
• Handelaren komen daardoor in verschillende landen en nemen andere producten (wijn of zijde) mee.

De stad in de Middeleeuwen

In de tijd van de monniken en ridders leefden de meeste mensen op  het platteland. Na het jaar 1000 veranderde dat. Er ontstonden nieuwe steden.

De bewoners leefden van handel en nijverheid. De steden willen zichzelf besturen. Daarvoor kregen ze stadsrechten van de heer- graaf, hertog of bisschop.

Dat had gevolgen voor het bestuur van het land; 

De steden werden machtiger en de edelen verloren macht.

Late Middeleeuwen

• Tijd van Steden en Staten (1000-1500)

• Het is 'veiliger' en 'rustiger'
• Er komt meer handel
• Geld komt weer terug
• Bevolking groeit

• Er ontstaan steden

• Macht van de steden neemt toe
• De adel krijgt (soms) minder macht

Dit is een plattegrond van Zwolle in de Middeleeuwen

Steden ontstaan

• Handelaren komen vaak op dezelfde plek: om te overwinteren en hun spullen op te slaan.
• Deze plekken liggen op een goede plek: kruispunten van wegen en/of rivieren, meestal in de buurt van een kasteel of klooster
• Op deze plekken waren vaak al jaarmarkten
• Langzaam ontstaan hieruit nederzettingen, die uitgroeien tot steden.

Blij met de stad!

• Alle inwoners van een graafschap moesten gehoorzaam zijn aan de heer.
  
• Ook de inwoners van steden, maar die wilden liever eigen baas zijn

• De heer vond een machtige en rijke stad helemaal niet erg: al die rijkdom!
• De inwoners van de stad en heer maken afspraken, vastgelegd in stadsrechten.

De stad Dordrecht kreeg in 1220 stadsrechten van graaf Willem I van Holland. Daarmee is het één van de oudste steden van Nederland

Stadsrechten

• Een stad met stadsrechten mag een stadsmuur bouwen
• De stad mag zelf rechtspreken, maar een ambtenaar (de schout) van de heer moet wel aanwezig zijn en een deel van de boetes is voor de heer

• De inwoners van een stad waren vrije poorters (geen bezit van de heer)

• In ruil voor deze rechten moet de stad belasting betalen

Schout, schepenen en burgemeester

Door de stadsrechten kreeg een stad een eigen bestuur. 

Het bestuur maakte regels waar iedereen zich aan moest houden. 

Burgemeester; voorzitter van de raad

Schepenen; bepalen de straf voor een misdaad

Schout; liet misdadiger opsporen en klaagde ze aan bij de schepenen.

Hoe gaat dat nu?

Burgemeester; voorzitter van de gemeenteraad en hoofd van de politie

Gemeenteraad; gekozen groep mensen die besluiten nemen over wat er in de gemeente moet gebeuren

Wethouder; voert de besluiten van de gemeenteraad uit.

Aan de slag:

Basis: 

1) WB lezen blz 110 en 111, maken opdr: 1 t/m 6   - 7 t/m 10

KGT:

1) HB blz 72+73

2) WB blz 94+95, maken opdr: 1 t/m 6 7, 8, 9, 10   (opdracht 4 niet)