Racisme: welbevinden in de school

• Wereldburgerschap
• Hoger onderwijs

Racisme in de klas

Wat kan een school op mesoniveau ondernemen tegen racisme om het welbevinden van de leerlingen te stimuleren?

= Inleiding : vernoemen van het onderwerp en weergeven van de onderzoeksvraag 

Margot ( ook vernoemen dat ze de lesson up moeten starten. De code vermelden en hen laten inloggen)

Racisme

Wat is racisme volgens jullie 

Wat is racisme ? 

= Een houding van systematische vijandigheid voor bepaalde personen of groepen op basis van hun nationaliteit, huidskleur, afkomst of etnische afkomst.

• Vorm van discriminatie zonder reden

• Discriminatie ≠ vooroordelen

                   o Discriminatie: gedrag

                   o Vooroordeel: denkbeeld

Bespreken van de term racisme 

( Wat is racisme) = Margot

Ik wil later graag juf worden, maar daarvoor moet ik eerst wit worden (Sarah) 

quotes bespreken, zo nadruk leggen op de nood van het onderzoek en overgang naar de rest van de presentatie 

Maïté 

Hoeveel leerlingen van het lager onderwijs hebben te maken met racistische uitspraken?

1. 5%
2. 12%
3. 36%
4. 73%

Vragen aan de leerlingen wat het percentage is volgens hen 

Maïté

Onderzoek en cijfers

Universiteit Mechelen en Unia

Resultaten 

- Onderwijs grootste speler binnen racistische opmerkingen = 36%

- Meest op vlak van: huidskleur, etnische achtergrond en geslacht

- Marokkaanse leerlingen = 50%

Oorzaak: maatschappij en samenleving. 

Gevolg: reproductie.  

Nood:  vroeg bespreekbaar maken. 

onderzoek en cijfers (Maïté )

- de Universiteite Mechelen en Unia een onderzoek naar racisme in het onderwijs. Hieruit bleek dat het onderwijs een van de grootste spelers is op vlak van racisme. Elk jaar namelijk 72 van de 200 meldingen hieruit afkomstig. Dit is ongeveer 35%

Daarnaast blijkt ook dat er het meeste gediscrimineerd wordt op grond van huidskleur, etnische achtergrond en geslacht. Uit de laatste cijfers blijkt dat de marokkaanse leerlingen het meest racistische opmerkingen ervaren. Maar liefst zo’n 50% In 2013 lag dit hoger, dus hier zien we al een positieve evolutie.

Uit het onderzoek blijkt dat de oorzaak van dit hoge cijfer een fout is binnen onze maatschappij en samenleving.

- gevoed met stereotypen rond diversiteit

- gevolg = reproductie waardoor percentage blijft sturen

-nood = het onderwerp zo vroeg mogelijk behandelen.

Bij de leerkracht kunnen deze stereotypen ook vaak aanwezig zijn over getinte leerlingen. Daarom ga je rekening moeten houden met de evenwichtigheid van jouw gedrag en intentie.

Gaan psychologische effecten gepaard met racistische uitspraken?

Ja

Neen

Rhune 

( een poll)

Psychologische effecten

Traumatische ervaringen

           • Minderwaardigheidsgevoel

           • Woede-uitbarstingen

           • Demotivatie

           • Concentratieproblemen

= sociale onveiligheid waarbij je elk moment en in elke situatie jezelf moet bewijzen en verantwoorden

Rhune 

Welke acties zou jij ondernemen tegen racisme in de klas?

Margot stelt de vraag. We zijn benieuwd wat jullie als toekomstige leerkrachten zouden tegen racisme, nu je weet wat het precies is.  Dit geef je aan via de Lesson Up. 

Preventieve acties 

Preventieve acties:

- Verschillen bespreekbaar maken

- Focus op gelijkenissen

- Boeken en actualiteit

- Reflecteren

Zijn kinderen hier bewust mee bezig?

- Het ‘other-race-effect’

- Omgeving

Margot

Curatieve acties 

Stap 1: achterhaal de reactie strategie van de slachtoffer leerling. 

• Oogkleppen opzetten 
• Kameleon strategie 
• Overdrive strategie 
• In de aanval gaan 

Maïté

1) Eerst kijken naar de verschillende reactie strategieën van de leerlingen die het slachtoffer zijn.

1. oogkleppen opzetten = het negeren, zo denken dat ze slechte gevoelens gaat wegdrukken. maar dit heeft grote psychologische effecten en wonden omdat je er niet mee aan de slag gaat. Deze strategie wordt ook vaak door de maatschappij opgelegd

2. kameleon strategie = de verschillen gaan wegwerken ( klein of groot) om in de menigte te passen. Je hebt hierdoor het gevoel dat je jezelf niet meer mag zijn en dat heeft een invloed op jouw identiteit

3. overdrive strategie = bewijzen wat je kan en die vernedering ombuigen tot een motivatie om hen te bewijzen. Hierdoor leggen ze de lat wel hoger wat zorgt voor stress, faalangst en perfectionisme. Als leerkracht ook de basis van de kwetsuren gaan zoeken en zeggen dat ze zich niet moeten bewijzen, dat ze goed genoeg zijn.

4. in de aanval gaan. Vaak al preventief. Twee kinderen. de ene zegt een racistische opmerking en de andere gaat in de aanval. Waarbij de tweede leerling wordt gestraft en de eerste niet. Wat niet rechtvaardig is. Het is van belang dat je het haatcomponent of de aanleiding ook gaat bekijken en in rekening brengen.

Stap 2: zorg voor een racisme wijsheid.

• Stel vragen zonder oordelen 
• De ondertoon achterhalen en verder bespreken 
• Ik-boodschappen gebruiken, nooit feitendiscussie
• IJzer smeden als het koud is 
• Grenzen stellen
• Effect van opmerkingen bekijken 

Maïté 

2) vervolgens racisme wijsheid ontwikkelen door de uitspraken te bespreken om het weg te krijgen uit de taboesfeer.

a. stel vragen over de uitspraak. Dit zonder een oordeel te vellen. Hierdoor gaan ze nadenken over wat ze zeiden en eruit leren. Hierdoor ook tonen dat je ermee bezig bent.

b. een opmerking heeft twee lagen: een boventoon (de uitspraak zelf) en de ondertoon ( de reden voor de uitspraak.) Een racistische uitspraak is namelijk een vooroordeel gemengd met een onwetendheid. Door deze te achterhalen en hierop verder te werken, voelen ze zich begrepen. Hierdoor vlotter kunnen communiceren

Hierdoor kan een bezorgdheid of onwetendheid door een vooroordeel worden omgevormd tot een racistische uitspraak. Wanneer dit gebeurt ga je de ondertoon gaan achterhalen en bespreken. Om de reden te achterhalen van de uitspraak en hierop verder te werken. Hierdoor bouw je ook een bondgenootschap op omdat de persoon zich begrepen voelt. Waardoor je vervolgens op een respectvolle manier kan gaan communiceren. Dit is een zeer goede methode voor te gebruiken bij jouw leerlingen.

c. nooit argumenteren in een feitendiscussie, hierdoor dichtklappen. Wel ik-boodschappen gaan gebruiken.

d. nooit onmiddellijk zelf gaan reageren. Soms ijzer sneden anneer het koud is. Anders te veel emotie. Zo kan je ook de klas erbij betrekken en andere stemmen beluisteren

e. grenzen stellen over wat niet aanvaardbaar is

f. leg verbanden met andere situaties. Hierdoor zien ze het effect van hun opmerking.

Hierdoor ook steeds luisteren naar beide partijen en de kern van het probleem gaan aanpakken. 

Schoolbeleid 

• Attitudes en vaardigheden
• Boodschappen rond cultuur, religie en verhouding tussen culturen
• Lage verwachtingen
• Ervaren 2,5 keer meer druk 

Good practice: 

Leerlingen voorbereiden op een diverse samenleving

Project “Interculturele Schoolcultuur”:

• Schoolcultuur in kaart brengen

        - 5 belangrijke domeinen: samen leren, participatie, taal, identiteit en samenleven

• Workshop op school over één domein

• Toolbox van werkvormen, good practices en workshops

• Blik terugwerpen op het project

      - Afgelegde traject

      - Positieve ervaringen

      - Knelpunten

Rhune: uitleg over een praktijkvoorbeeld

Link met de theorie

• Preventiepiramide 

Rhune 

preventiepiramide = een focus op niveau 4 en 2. ( niveau 4= om bestaande moeilijkheden te helpen oplossen --> de curatieve maatregelen) (niveau 2 om de draagkracht te verhogen en versterken). 

Link met de theorie 

• Beleidsvoerend vermogen: pijlers  

Maïté 

binnen de opbouw van een beleid tegen racisme op school zijn volgende pijlers voor ons vooral het belangrijkste. 

(kort bespreken).

Link met de theorie 

• PDCA  = plan-do-check-act

Margot

Een andere aanpak is vertrekken vanuit de PDCA-cyclus, wat staat voor Plan – Do – Check - Act. Met

dit principe wordt aangegeven dat voor het bereiken van een hogere kwaliteit een continue cyclus op

gang moet worden gebracht van het plannen van acties, het ten uitvoer brengen van geplande acties,

het checken of de resultaten van de acties werkelijk zijn zoals was beoogd, en het bijsturen of bijstellen

van de uitvoering of plannen naar aanleiding van de checkresultaten (BOSGRA onderzoek, 2019).

Link met de theorie 

• Schoolwerkplan

( de werkplanning, afspraken en pedagogische/ didactische prioriteiten) 

Rhune

Waar kadert racisme zich binnen onze school = een schoolbeleid 

Kritische vraag

Willen de leerlingen het nog wel over racisme hebben?

Rhune