9.3 en 9.4 De opkomst van totalitaire staten, propaganda en massaorganisaties

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5,6

Welkom!

Vandaag

• Post uit de Eerste Wereldoorlog
• Analyse van twee cartoons over Roosevelts New Deal
• Hoe WOI en economische crises bijdroegen aan de opkomst van totalitaire staten (focus: Duitsland)

Spending money

Big business

The patriotic appeal

Shoals of doubt

Farm relief

Unemployment

To port prosperity

FDR

Company

Bank confidence

Beer

New Deal in Nederland?

NOS - 26 augustus 2020

Sinds maart staan de geldsluizen open bij de Rijksoverheid. Inmiddels is Nederland bijna toe aan het derde grote steunpakket voor ondernemers. Voor de staatskas heeft het ministerie van Financiën dit jaar al 108 miljard euro geleend, het gros daarvan vanwege corona. 

NOS - 29 september 2020

Nederland zit in een diepe recessie en dat gaat veel vragen van bedrijfsleven, ondernemers en werknemers. Dat is de boodschap van het kabinet bij het derde steunpakket voor iedereen die zwaar wordt getroffen door de coronacrisis. Er wordt 11 miljard euro uitgetrokken. [...] De Tweede Kamer stemt in met het derde steunpakket voor bedrijven en werknemers. Kern van dat pakket is dat de meeste regelingen uit de eerste twee steunpakketten blijven bestaan, maar in een versoberde vorm. Ze gelden nu tot 1 juli volgend jaar. Het kabinet trekt ook extra geld uit om werkzoekenden te ondersteunen en begeleiden via 'regionale begeleidingsteams'. Onder druk van de oppositie komt er ook meer aandacht voor de zwakke positie van jongeren op de arbeidsmarkt. Bij de stemming bleek uiteindelijk dat het overgrote deel van de Tweede Kamer instemt met het derde pakket.

De opkomst van totalitaire staten (9.3)

Je begrijpt hoe WOI en de economische wereldcrisis de opkomst van totalitaire systemen in de Sovjet Unie, Duitsland en Italië hebben beïnvloed

Vandaag:

Je kunt uitleggen welke kenmerken van een totalitair systeem te onderscheiden zijn en hoe die in nazistisch Duitsland te zien zijn

totalitaire staat

Bedenk hoe (de uitkomst van) WOI zorgde voor kritiek op democratische regeringen in de jaren 1920 in o.a. Duitsland

WOI als oorzaak voor opkomst totalitaire systemen

• Oude machthebbers zijn weg/afgezet en dragen geen verantwoordelijkheid voor het gigantische leed van WOI
• Nieuwe regeringen (vaak democratisch) beginnen al op achterstand - zij tekenen de vredesverdragen en worden verantwoordelijk voor de ellende na WOI en zijn kop van jut
• Rusland (1917), Italië (1922) en Duitsland (1933) zien de opkomst van totalitaire staten
  

Over hoe WOI de kritiek op democratische regeringen in de jaren 1920 in Duitsland beïnvloedt had ik een antwoord

1. Dat de kern raakte
2. Dat enigszins in de buurt kwam
3. Dat behoorlijk afweek van de kern
4. Ik had geen antwoord, ik had geen idee

Bedenk hoe een economische (wereld)crisis bij kan dragen aan toenemend wantrouwen richting regeringen en/of de roep op een sterke leider.

Economische oorzaken opkomst totalitaire systemen

1. Het vertrouwen in een regering staat of valt met hoe het economisch gaat en/of hoe economische tegenwind aangepakt wordt
2. De economische crisis in Duitsland (1919-1924) en de wereldcrisis vanaf 1930 zorgen voor massale werkloosheid
3. Kritiek op de economische aanpak door democratische regering neemt enorm toe...
4. ...en de roep op een sterke leider groeit

Over hoe een economische crisis de opkomst van totalitaire systemen beïnvloedt had ik een antwoord

1. Dat de kern raakte
2. Dat een beetje in de buurt kwam
3. Dat behoorlijk afweek van de kern
4. Ik had geen antwoord, want ik had geen idee

Kenmerken van een totalitaire staat

• Antidemocratisch 
• Militaristisch - verheerlijking van leger en geweld 
• Eén krachtige leider, die bovendien alwetend is - persoonsverheerlijking
• Eén partij is slechts toegestaan – propaganda en censuur
• Gebruik van geweld om tegenstanders uit te schakelen en zo het land/de politiek/de partij te zuiveren
• Ideologie wil totaal aanwezig zijn: in de samenleving en in de hoofden van mensen  

Vandaag...9.3 (vervolg)

Je begrijpt hoe het communisme opkwam in Rusland en zich vanaf oktober 1917 ontwikkelde tot een totalitaire staat onder Lenin en Stalin

communisme

Opkomst communisme

• We bekijken 'Andere tijden in de klas: de Russische Revolutie'
• Beantwoord de kijkvragen (zie teams 'Kijkvragen Russische Revolutie pdf'
• We bespreken de vragen na

Kenmerken van een totalitaire staat

• Antidemocratisch 
• Militaristisch - verheerlijking van leger en geweld 
• Eén krachtige leider, die bovendien alwetend is - persoonsverheerlijking
• Eén partij is slechts toegestaan – propaganda en censuur
• Gebruik van geweld om tegenstanders uit te schakelen en zo het land/de politiek/de partij te zuiveren
• Ideologie wil totaal aanwezig zijn: in de samenleving en in de hoofden van mensen  

Hitler is verantwoordelijk voor 17 miljoen doden. Stalin is verantwoordelijk voor

1. 13 miljoen doden
2. 15 miljoen doden
3. 19 miljoen doden
4. 23 miljoen doden

Tsaar - Lenin - Stalin

• Februari 1917 - Revolutie - Tsaar Nicolaas II afgezet, burgerregering treedt aan, zet WOI voort
• Oktober 1917 - Revolutie - Bolsjewieken (Communisten) o.l.v. Lenin grijpen de macht
• Maart 1918 - Vrede van Brest-Litovsk met Duitsland, einde WOI ten koste van grote gebiedsdelen
• 1918-1922 - Burgeroorlog tussen de Roden (communisten) en de Witten. Communisten trekken aan het langste eind
• 1922 Rusland wordt omgedoopt in Sovjet Unie, Moskou nieuwe hoofdstad
• 1924 Lenin sterft, opvolging is niet geregeld. Lenin waarschuwde in 1923 partijtop voor Stalin...
• 1928 Stalin blijkt de dominante leider
• 1928-1933 Vijfjarenplan
  Poging om van Sovjet Unie van een landbouwstedelijke naar een industriële samenleving te transformeren
  Middel: collectivisatie van de landbouw - boeren verplicht op kolchozen (staatsboerderijen) werken, privébezit wordt afgeschaft
  Landbouwproducten exporteren om transformatie naar industrialisatie te kunnen bekostigen
• 1932/33 Holodomor in Oekraïne - hongersnoden (2,5-7 miljoen doden), terreurcampagnes 
• 1936-1938 Grote Terreur - zuivering van de communistische partij en het leger door Stalin

Sovjet Unie onder Stalin

We bekijken een fragment uit 'In Europa' over Stalins terreur

Let op de verschillende kenmerken van een totalitaire staat die je herkent 

Vandaag...9.3 (vervolg)

Je begrijpt hoe het fascisme opkwam in Italië en vanaf 1922 onder Benito Mussolini de totalitaire ideologie werd, waarbij je overeenkomsten en verschillen tussen Italië, Duitsland en de Sovjet Unie kunt onderscheiden

Interactieve LessonUp met instructie (aantekeningen!), vragen, cartoons, kaarten en een keuze-opdracht 

Van welke totalitaire ideologie weet je het meest, van meest naar minst bekend?

1. Nazisme, fascisme, communisme
2. Fascisme, nazisme, communisme
3. Nazisme, communisme, fascisme
4. Communisme, nazisme, fascisme

Fascisme

• Fasces (Latijn): bundel roeden, Latijnse magistraat
• Zwarthemden
  
  
• Italië switcht in 1915 van bondgenootschap in WOI - van Centralen naar Geallieerden
  Drie jaar hevige gevechten tegen Oostenrijk-Hongarije, nauwelijks (terrein)winst
• Na WOI weinig 'beloning' voor Italië; politieke en economische onrust
  
  
• Groot(s)heid van het Romeinse Rijk laten herleven
• Middellandse Zee als 'Mare nostrum' van Italië 
• 1922 Mars op Rome --> regering omver
  
• Italië wordt éénpartijstaat, o.l.v. Mussolini (Il Duce)

Noem zoveel mogelijk overeenkomsten tussen (de opkomst van) de drie behandelde totalitaire staten
(Sovjet Unie, nazi-Duitsland en fascistisch Italië)

Opdracht A

1. Werk alleen, of evt. samen in een twee- of drietal
2. Gebruik 9.3
3. Maak een overzicht van de overeenkomstige en de verschillende kenmerken van de drie totalitaire staten 

Opdracht B

1. Werk samen in een twee- of drietal 
   
2. Gebruik 9.3
   
3. Kies van de opkomst van totalitair Italië, nazistisch Duitsland en communistisch Rusland de volgens jullie twintig belangrijkste gebeurtenissen 
4. Zoek twintig passende afbeeldingen, bij elke gebeurtenis één
5. Zet zowel gebeurtenissen als afbeeldingen in willekeurige volgorde in een bestand
6. Lever die bij mij aan

Van harte welkom!

1. Check vorige les(sen): opkomst totalitaire staten
   in Italië, Duitsland en Rusland (Sovjet Unie)
   --> chronologie-opdracht (20 min.)
2. Introductie en uitleg Propaganda en massaorganisaties
   (5 min.)
3. Klassikale analyse van propagandaposters uit WOI en de jaren '30
   (15 min.)
4. Propaganda rondom Corona (?) (15 min.)
   Huiswerk: schrijf een betoog (150-250 w) over een van de vier gegeven stellingen

Chronologie-opdracht

1. Werk samen in een twee-, drie- of viertal
2. Knip de afbeeldingen uit
3. Koppel elke afbeelding aan een van de gebeurtenissen
   A t/m N 
   E = In West-Rusland ontstaan democratieën
   F = Mussolini start in Italië de fascistische beweging
   
4. Leg de afbeeldingen + gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde, van vroeger naar later
5. Shaylee en Emma zijn adviseurs en onafhankelijke juryleden 
6. Het groepje dat als eerste een goede reeks neerlegt, krijgt een smakelijke beloning naar keuze

Propaganda en massaorganisaties

Je begrijpt welke rol propaganda en massaorganisaties speelden in totalitaire staten in de jaren 1930, waardoor je kunt aantonen of er rondom Corona door de Nederlandse regering en/of de tegenbeweging sprake is van propaganda

PPT

Propaganda en Corona (?)

• De regering voert een beleid om het Corona-virus in NL in te dammen
• Er is kritiek vanuit verschillende hoek op de Nederlandse aanpak
• Groepen organiseren zich, manifesteren zich
• De andere krant, 'Gezond Verstand'
• Op TEAMS staat nummer 1 van 'Gezond Verstand' 
• Blader het door, lees in ieder geval 'Dit is Nederland niet ' (blz. 7) en schrijf een onderbouwd betoog van 150-250 woorden over één van de volgende stellingen
  - 'Gezond Verstand' bedrijft propaganda
  - of: 'Gezond Verstand' bestrijdt Nederlandse propaganda
  - of: 'Nederland heeft in de bestrijding van Corona totalitaire trekjes gekregen'

Welkom!

Vandaag...

• Maken we de koppeling tussen propaganda in de jaren 1930 en nu
  --> betoog over één van de drie stellingen
  
  
• Werken we aan vak- en toetsvaardigheden middels
  vraag 15 t/m 18 WB 9.4 
  --> geprint, maken op toetspapier en bij mij inleveren voor feedback

Propaganda en Corona (?)

Waarom een betoog?

• Belangrijk een mening te vormen, stelling te nemen en onderbouwd feit van fictie te onderscheiden
• In deze tijden staat 'waarheid' onder druk - nepnieuws, trollen, algoritmes, deep fakes
• Het komt op jouw gezond verstand aan! 

De stellingen

• 'Gezond Verstand' bedrijft propaganda
  
• 'Gezond Verstand' bestrijdt Nederlandse propaganda
• 'Nederland heeft in de bestrijding van Corona totalitaire trekjes gekregen'

Toets- en vraagvaardigheden

Maak WB 9.4 vraag 15 t/m 18

Let op:

• Aantal punten = aantal antwoordelementen
• Bronvragen (allemaal) = citeer letterlijk (ik lees...) en/of verwijs naar beeldelementen (ik zie dat...) en licht je gekozen citaat toe; pas dan scoor je punten.