Basisstof 1: Het zintuigstelsel

Thema 6
Waarneming en gedrag
1 / 27
volgende
Slide 1: Tekstslide
BiologieMiddelbare schoolhavoLeerjaar 4

In deze les zitten 27 slides, met interactieve quizzen, tekstslides en 1 video.

time-iconLesduur is: 50 min

Onderdelen in deze les

Thema 6
Waarneming en gedrag

Slide 1 - Tekstslide

0

Slide 2 - Video

Slide 3 - Tekstslide

Basisstof 1
Het zintuigstelsel

Slide 4 - Tekstslide

Leerdoelen
  • Je kunt de werking van zintuigen beschrijven
  • Je kunt de relatie van het zintuigstelsel met het zenuwstelsel beschrijven

Slide 5 - Tekstslide

Prikkel
  Receptoren
Zintuigcellen
sensorische zenuwcel
motorische zenuwcel
Schakelcellen
centraal zenuwstelsel
conductoren
Effectoren
Spier/klier
Binas 88A

Slide 6 - Tekstslide

Wat is een impuls?
timer
1:00
A
een elektrisch signaaltje door een zenuw
B
een verandering in de omgeving
C
een verandering in de omgeving die je kunt waarnemen
D
een elektrisch signaaltje door de zenuw dat je kunt waarnemen

Slide 7 - Quizvraag

De impuls kan doorgegeven worden van neuron..
timer
1:00
A
A naar B
B
B naar A
C
van A naar B en terug

Slide 8 - Quizvraag

Wat is de juiste volgorde van zenuwcellen?
timer
1:00
A
schakelcel - sensorische cel - motorische cel
B
motorische cel - schakelcel - sensorische cel
C
schakelcel - motorische cel - sensorische cel
D
sensorische cel - schakelcel - motorische cel

Slide 9 - Quizvraag

Het zintuigstelsel
  • Verschillende organen met specifieke zintuigen voor het waarnemen van diverse prikkels.

  • Zetten prikkel om in een impuls.

  • Bijvoorbeeld: Oren bevatten het gehoorzintuig en het evenwichtszintuig.

Binas 87

Slide 10 - Tekstslide

Externe prikkels
  • Prikkels van buiten het lichaam zijn bijvoorbeeld
     warmte, kou, druk, licht, smaak, geluidsgolven.



Slide 11 - Tekstslide

Interne prikkels
  • Prikkels van binnen het lichaam zijn bijvoorbeeld   bloeddruk, lichaamstemperatuur, bloedsuikerspiegel.



Slide 12 - Tekstslide

Receptoren
Verschillende soorten receptoren
  • Mechanische receptoren
  • Chemische receptoren
  • Temperatuurreceptoren
  • Pijnreceptoren
  • Lichtreceptoren

Slide 13 - Tekstslide

Mechanische receptoren
  • Reageren op verschillende vormen van mechanische energie (druk, aanraking, beweging en geluid).

  • Prikkel wordt waargenomen als het celmembraan buigt of uitrekt.
In de afbeelding zie je de trilharen die in het slakkenhuis in het oor zitten. 
Wanneer de vloeistof in beweging komt, bewegen de haren en vervormt het celmembraanen --> Impuls

Slide 14 - Tekstslide

Chemische receptoren
  • Reageren na binding met moleculen

  • Smaak: opgeloste moleculen

  • Reuk: moleculen uit de lucht

Slide 15 - Tekstslide

Temperatuur- receptor
  • Liggen in de huid.

  • Reageren wanneer de temperatuur onder of boven de normwaarde komt.

Slide 16 - Tekstslide

Pijnreceptoren
Uiteinden van gespecialiseerde zenuwen. 

Reageren op: 
Extreme druk/ temperatuur
Chemische verbindingen bij beschadiging of
ontsteking van weefsel.


Slide 17 - Tekstslide

Lichtreceptoren
  • Liggen in het netvlies

  • Reageren op contrasten
    (staafjes)

  • Reageren op kleuren
    (kegeltjes)
Het oog wordt uitgebreid behandeld in basisstof 2

Slide 18 - Tekstslide

Prikkeldrempel
Een impuls ontstaat: 
alleen als de prikkel de drempelwaarde overschrijdt.

De prikkel moet daarom : 
- de juiste zijn 
(adequate prikkel), 
- sterk genoeg zijn.


Slide 19 - Tekstslide

Adequate prikkel 
De prikkeldrempel van geluid is laag voor de gehoorreceptoren 
Geluid is de adequate prikkel voor deze receptoren.

Als je dicht bij een bas staat dan voel je de trillingen ook door je lijf
De prikkeldrempel van de mechanische receptoren in de huid voor geluidsgolven ligt veel hoger. Dit is een niet-adequate prikkel

Slide 20 - Tekstslide

Gewenning / adaptatie
Ontstaat wanneer een prikkel enige tijd aanhoudt.
bijv. kleding dragen.

Aanpassing van gevoeligheid van een zintuig aan een aanhoudende prikkelsterkte. 


Slide 21 - Tekstslide

Samengevat
Zintuigen ontvangen externe en interne prikkels.
In zintuigcellen (receptoren) ontstaan onder invloed van prikkels impulsen. Je kunt verschillende groepen receptoren onderscheiden:
  • Mechanische receptoren(gehoorreceptoren, evenwichtsreceptoren): mechanische energie (aanraking, druk, beweging, geluid)
  • Chemische receptoren (smaakreceptoren): binden van bepaalde moleculen uit omgeving
  • Temperatuurreceptoren: warmte en kou
  • Pijnreceptoren: extreme druk, temperaturen of chemische stof
  • Lichtreceptoren: zichtbaar licht

Zintuigen hebben een prikkeldrempel die moet worden overschreden om een impuls te kunnen veroorzaken.
  • Adequate prikkel: de soort prikkel waarvoor de prikkeldrempel van een zintuigcel het laagst is.
  • Adaptie(gewenning): aanpassing van de gevoeligheid van een zintuig bij een aanhoudende prikkelsterkte.
  •  


Slide 22 - Tekstslide

Maak de opdrachten 
1 t/m 4, 9 t/m 11, en 13.

Slide 23 - Tekstslide

Definitie
Begrip
Zintuigcellen die reageren op een bepaalde prikkel zoals licht, temperatuur, druk, pijn.
De prikkel waarvoor de zintuigcel de laagste prikkeldrempel heeft 
De aanpassing van de gevoeligheid van een zintuig aan een aanhoudende prikkelsterkte
Prikkels vanuit het inwendige milieu 
Prikkels vanuit de omgeving 
De waarde die bepaald of een prikkel sterk genoeg is om een impuls te genereren in een zintuigcel.
Begrippen basisstof 1
timer
1:30
Prikkeldrempel
Adaptatie
Adequate prikkel
Receptoren
Interne prikkel
Externe prikkel

Slide 24 - Sleepvraag

timer
1:30
mechanische receptor
chemische receptor
temperatuur-
receptor
pijnreceptor
fotoreceptor
reactie op buigen of uitrekken celmembraan
gehoorzintuig
gezichtszintuig
extreme temperatuur
warmte of kou
smaak-
zintuig
tastreceptor
reukzintuig
drukreceptor
evenwichts-zintuig

Slide 25 - Sleepvraag

Wat is een adequate prikkel?
timer
1:00
A
Een prikkel waar een zintuigcel het meest gevoelig voor is.
B
Een prikkel die het snelst reageert op een impuls
C
Licht prikkel die ook als geluid kan worden waargenomen
D
Een prikkel die niet verwerkt kan worden door de hersenen.

Slide 26 - Quizvraag

Kunnen niet-adequate prikkels in een zintuigcel impulsen opwekken?
Zo ja, in welke gevallen?
timer
1:00
A
Nee
B
Ja, als ze zeer zwak zijn
C
Ja, als ze zeer sterk zijn
D
Ja, als de prikkelsterkte gelijk is aan die van adequate prikkels

Slide 27 - Quizvraag