Poëzie - begrippen mavo 3

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Kenmerken poëzie

regels zijn kort, veel wit

opbouw in stukjes tekst die bij elkaar horen (strofe)

woorden en zinnen zijn vaak bijzonder:

- woorden rijmen soms

- woorden en zinnen kunnen meer dan 1 betekenis hebben

- woorden en zinnen worden soms herhaald

- er wordt gebruik gemaakt van beelden

Vaak weining tijd nodig om een gedicht te lezen, maar veel tijd nodig om het te begrijpen.

Uit hoeveel strofes bestaat het gedicht?

Eindrijm

Woorden aan het einde van de regel hebben dezelfde klank.

Kijk maar naar het gedicht hiernaast:

Voor eindrijm zijn er verschillende rijmschema's

Voorbeelden zijn:

Gepaard rijm:  AABB

Gekruist rijm: ABAB

Omarmend rijm: ABBA

Gebroken rijm: ABCB

Gepaard rijm

Gekruist rijm

Omarmend rijm ABBA

Gebroken rijm

Men noemt dit gebroken (a)

Het heeft wat minder rijm (b)

De derde regel gaat zijn gang (c)

De vierde brengt de lijm (b)

Welke rijmschema heeft dit gedicht?

1. AABB
2. ABAB
3. ABBA
4. ABCB

Wat is het
rijmschema?

1. gepaard (aabb)
2. omarmend (abba)
3. gekruist (abab)
4. gebroken (abcb)

Rijmschema?

1. gepaard rijm (AABB)
2. gekruist rijm (ABAB)
3. omarmend rijm (ABBA)
4. gebroken rijm (ABCB)

Wat is het
rijmschema?

1. gepaard (aabb)
2. omarmend (abba)
3. gekruist (abab)
4. gebroken (abcb)

Beginrijm / Alliteratie

Voorbeeld: "De kat krabt de krullen van de trap". 

 In die zin beginnen veel woorden met de 'k'.

 Bij alliteratie gaat het om overeenkomst in klank van medeklinkers aan het begin van woorden.

Assonantie

Enkele woorden die bij elkaar in de buurt staan, hebben dezelfde klank, maar niet dezelfde eindletter(s).

bv. mijn wijk

Klinkerrijm / assonantie

• Het gaat hierbij om de uitspraak, en niet om de spelling
• Zo is er bijvoorbeeld ook assonantie bij 'een groot cadeau'

Alliteratie / Assonantie

Alliteratie (beginrijm):
Groen - grom - griezel etc.
Assonantie (klinkerrijm):
Moeten - groenten - doe - vroeg - troep - schoen- moeder - groen - groeien

Alliteratie / Assonantie

Alliteratie (beginrijm):
Groen - grom - griezel etc. 

Assonantie (klinkerrijm):
Moeten - groenten - doe - vroeg - troep - schoen- moeder - groen - groeien

Liesje leerde lotje lopen langs de lange lindenlaan

1. Alliteratie
2. Assonantie
3. Eindrijm
4. Beginrijm

De man uit Waddinxveen,
woont zijn hele leven al alleen.

1. Alliteratie
2. Assonantie
3. Eindrijm
4. Beginrijm

De mUIs gaat naar hUIs.

1. alliteratie
2. assonantie
3. Eindrijm
4. beginrijm

boekje open

 

hoe ga ik open als een boek?

ik wil mezelf eens lezen,

bladeren en kijken   enjambement

hoeveel pagina's ik tel.

of ik een sprookje ben

of meer een studieboek.

zou ik mij kopen?

lenen bij de bieb?

alleen stiekem lezen enjambement

hoe ik afloop en zachtjes enjambement

terugzetten in de kast?

Tekst

Ted van Lieshout

Uit: Van verdriet kun je

grappige hoedjes vouwen,

Uitgeverij Leopold 1986

GEDICHT

enjambement

In de zin "Zij is een koele kikker"
is gebruik gemaakt van beeldspraak.

1. WAAR
2. NIET WAAR

Als iemand zegt:
"Hij springt een gat in de lucht",
dan is dat letterlijk bedoeld.

1. WAAR
2. NIET WAAR

Beeldspraak is altijd figuurlijk.

1. WAAR
2. NIET WAAR

Letterlijk of figuurlijk?
Die man heeft een gat in zijn hand, zoveel geld geeft hij uit.

1. LETTERLIJK
2. FIGUURLIJK

Letterlijk of figuurlijk?
Het kind viel en had een gat
in zijn hoofd.

1. LETTERLIJK
2. FIGUURLIJK

Beeldspraak

= je zegt op een figuurlijke manier (niet letterlijk) wat je bedoelt.

Ik neem het met een korrel zout.

1. Vergelijking = object wordt vergeleken met een beeld. Er is een overeenkomst.

voorbeeld:

Mijn buurman (object) is een boom (beeld) van een kerel.

=

Welke vergelijking wordt er op de afbeelding gemaakt?

2. Metafoor = je geeft iets de naam van iets anders omdat er een overeenkomst is.

Die hark staat tijdens het dansen steeds op mijn tenen.

Iemand die houterig danst (object) wordt vergeleken met een hark (beeld). De overeenkomst is dat beiden houterig en stijf zijn.

De giraf van het team dunkte op de basket.

Met giraf wordt een lang persoon bedoeld in het basktbalteam die dezelfde eigenschappen heeft (lang zijn) als een giraf.

Zit in onderstaande zin een metafoor?

We zagen de zilveren reiger landen op Schiphol.

1. Ja
2. Nee

3. Personificatie = je geeft niet menselijke objecten menselijke eigenschappen.

 De wind huilde door de bomen.

Soms lacht de toekomst je toe.

Mijn badkamer smeekt om een opknapbeurt.

Welke menselijke eigenschap wordt in onderstaande zin aan het object gekoppeld?
De auto kwam hoestend en proestend op gang.

Dus...

Beeldspraak is figuurlijk taalgebruik;

drie soorten die je moet kunnen herkennen

- vergelijking (object en beeld)

- metafoor (beeld)

personificatie (menselijke eigenschappen)