6.2 Een nieuwe mentaliteit

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

h2 les 1

Nieuwe ideeën, nieuwe werelden

6

Tijd van ontdekkers en hervormers 1500-1600

2 - Een nieuwe mentaliteit

h2 les 1

Tijd van ontdekkers en hervormers 1500 - 1600

Teksten uit de oudheid

• Kunstenaars imiteerden bouw- en beeldhouwkunst uit de klassieke oudheid
• Geleerden kregen meer belangstelling voor Griekse en Latijnse literatuur en wetenschap
• Anders dan in de middeleeuwen leerden ze nu zelf Grieks en bestudeerden ze teksten nauwkeuriger
• Originele teksten waren verloren gegaan; alleen middeleeuwse kopieën bestonden nog

Domenico di Michelino, Dante en zijn gedicht ‘De goddelijke komedie’. In zijn – in het Italiaans geschreven – boek De goddelijke komedie beschreef Dante een reis door de hel (hier links) en de hemel (achteraan, met het paradijs bovenaan). Tijdens deze reis ontmoette Dante veel mensen uit de Griekse en Romeinse oudheid. (Schildering uit 1465 in de dom van de Italiaanse stad Florence, die rechts is afgebeeld.)

h2 les 1

Tijd van ontdekkers en hervormers 1500 - 1600

Teksten uit de oudheid

• Die kopieën bevatten veel fouten door eeuwenlang overschrijven
  
• Renaissance-geleerden zochten naar de oudste en meest betrouwbare handschriften
  
• Daarbij werden ook vergeten teksten uit de oudheid teruggevonden
  
• Zo werd een belangrijk deel van de Grieks-Romeinse cultuur herontdekt

h2 les 1

Tijd van ontdekkers en hervormers 1500 - 1600

Humanisten

Wie waren humanisten?

• Geleerden die oude Griekse en Romeinse teksten onderzochten

Wat vonden zij belangrijk?

• Zelfstandig nadenken als kenmerk van de mens
• Goed onderwijs, vooral in taal, om kritisch te leren denken

De zetterij en drukkerij van Christoph Plantin, een 16e-eeuwse uitgever uit Antwerpen. Links verzamelen mannen de loden lettertjes waarmee de voorste man teksten maakt. Nadat daar inkt op is aangebracht, worden de teksten rechts op papier afgedrukt. Dat gebeurt in een pers, om de letters stevig op het papier te drukken. (Gravure uit de 16e eeuw.)

h2 les 1

Tijd van ontdekkers en hervormers 1500 - 1600

Humanisten

Waarom taalonderwijs?

• Nauwkeurig lezen = zelf oordelen + beweringen controleren

Kritiek op de middeleeuwen:

• Middeleeuwers begrepen ideeën uit de oudheid vaak verkeerd
• Humanisten vonden Griekse en Romeinse inzichten veel verstandiger

Gevolg:

• Humanisten verbeterden oude teksten
• En gebruikten die als inspiratie voor nieuwe ideeën over recht, geloof en samenleving

h2 les 1

Tijd van ontdekkers en hervormers 1500 - 1600

Bedreiging voor de kerk

Botsing tussen Humanisten en de kerk

• In de middeleeuwen bepaalde de kerk wat mensen mochten lezen
• Alleen de kerk mocht de Bijbel uitleggen
• Tegenstrijdige meningen werden als ketterij gezien
• Humanisten wilden zélf nadenken, ook over geloof
• Ze vonden de middeleeuwse Bijbelvertaling onbetrouwbaar

Portret van een onbekende Spaanse bisschop uit de eerste helft van de 16e eeuw. Hij draagt een duur gewaad en een met edelstenen bezette mijter en zit op een rijk bewerkte troon.

h2 les 1

Tijd van ontdekkers en hervormers 1500 - 1600

Bedreiging voor de kerk

Erasmus vertaalde het Nieuwe Testament opnieuw vanuit het Grieks

• Een betrouwbare vertaling in het Latijn

Rond 1450: uitvinding van de boekdrukkunst

• Ideeën van humanisten verspreidden zich snel

Mensen gingen kritischer denken

• Geloof bleef, maar blinde gehoorzaamheid aan de kerk verdween