Paragraaf 2.5 Gesloopt gesteente

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Gesloopt gesteente

Verwering

Leerdoelen

Je weet welke typen verwering er zijn en welke processen verantwoordelijk zijn voor verwering.

Je begrijpt dat in de aride zone vooral mechanische verwering plaatsvindt.

Je kunt met behulp van het klimaat in een gebied bepalen welke verweringprocessen plaatsvinden.

Gebergten veranderen

Een gebergte brokkelt langzaam af. Verwering is hier de oorzaak van.
Def.: Het afbrokkelen van gesteente onder invloed van het weer of planten en dieren

Twee soorten verwering:

• Mechanische verwering
• Chemische verwering

Wat is de meest logische volgorde van de processen transport (1), erosie (2), verwering (3) en sedimentatie (4)?

1. 1,2,3,4
2. 2,4,1,3
3. 3,1,2,4
4. 4,2,1,3

Verwering

• Verwering is het uiteenvallen van een gesteente in kleinere delen
• Het is de eerste stap bij de afbraak van een gebergte
• Oorzaak vooral:   invloed van het weer

Voorbeeld verweerde steen

Temperatuurverschillen

Warm > steen zet uit

Koud> steen krimpt

Als dit heel vaak gebeurt barst de steen

Afwisseling vorst - dooi

• In spleetjes komt water dat uitzet als het bevriest, de steen wordt "open" geduwd
• Als het dooit wordt de spleet weer kleiner
• Als dit vaak gebeurt barst de steen

Duwkrachten

• Bijv. boomwortels die groeien duwen steen kapot
• Dit is fysisch, maar ook biologisch

Wanneer gaat fysische verwering snel?

1. Sterke temperatuurwisselingen per dag
2. Veel afwisseling vorst-dooi
3. Het gesteente ligt aan de oppervlakte

Wanneer gaat chemische verwering snel?

1. Hoge temperaturen
2. Hoge vochtigheid
3. Het gesteente ligt ondergronds

Karstverschijnselen 

• Er valt neerslag. 

• Neerslag wordt zuur door
  de plantenwortels. 

• Neerslag sijpelt door het gesteente naar beneden. 

• Kalksteen lost op. 

Welke vorm van chemische verwering is ook biologisch?

1. oplossen in water
2. reageren met zuurstof
3. oplossen in zuur van wortels
4. kapotduwen door boomwortels

Veel chemische verwering

Veel fysische verwering

Hoge temperatuur

Afwisseling vorst-dooi

Veel neerslag

Gesteente aan de oppervlakte

Hoeveelheid chemische en fysische verwering hangt dus samen met het klimaat!

Kenmerken klimaten haal je uit een grafiek

Waar is de meeste chemische verwering?

Waar is de meeste chemische verwering?

Grafiek D > want hoge temperatuur en veel neerslag

Waar is de meeste fysische verwering?

Waar is de meeste fysische verwering?

Grafiek C   > want groot temperatuurverschil en weinig neerslag

En de andere twee grafieken 

(A en B) ?

Bij de andere
twee grafieken

1. is er geen verwering
2. is er ongeveer evenveel van beide soorten

En waar op aarde is er dan veel verwering?

evenaar, tropisch

warm en nat, dus veel chemische verwering

20 graden NB, woestijn

droog, dus vooral fysisch

50 graden NB, gematigde breedte

zowel fysisch als chemisch

75 graden NB, toendra

wisseling vorst-dooi, vooral fysisch

In Nederland is er dus ...

1. mix chemisch en fysisch
2. geen verwering
3. vooral chemisch
4. vooral fysisch

Leerdoelen

Je weet welke typen verwering er zijn en welke processen verantwoordelijk zijn voor verwering.

Je begrijpt dat in de aride zone vooral mechanische verwering plaatsvindt.

Je kunt met behulp van het klimaat in een gebied bepalen welke verweringprocessen plaatsvinden.

Noem 3 punten die je deze les hebt geleerd

Noem 1 onderdeel die je nog moeilijk vindt van paragraaf 2.3

Aan de slag

Paragraaf 2.5

Gesloopt gesteente

Deel 2

Wat gaan we doen vandaag?

- Terugblik vorige les

- Bespreken hoofdvraag 2.5

- Theorie paragraaf 2.6

Noem drie onderwerpen die we vorige les besproken hebben

De gevolgen van mechanische verwering voor het gesteente zijn anders dan de gevolgen van chemische verwering. Wat is het verschil?

Bij mechanische verwering valt het gesteente uiteen in kleiner stukjes. Bij chemische verwering lost het gesteente op of verandert de samenstelling van het gesteente

Hoewel mechanische en chemische verwering twee aparte processen zijn, beïnvloeden ze elkaar wel. Let uit hoe mechanische verwering kan leiden tot snellere chemische verwering

Door mechanische verwering worden de spleten in een gesteente steeds wijder. Hierdoor is het oppervlak waarop chemische verwering kan plaatsvinden, groter geworden

Plantenwortels spelen een rol bij zowel chemische als mechanische verwering. Op welke manier spelen plantenwortels een rol bij chemische verwering?

Bij het verteren van dode plantenwortels komt CO2 vrij waardoor water zuur wordt.

Bekijk de verweringslaag in figuur 16 WB. Beredeneer in welk gebied deze foto is genomen

Tropisch regenwoud. Hier kunnen voldoende chemische processen plaatsvinden die voor een dikke verweringslaag kunnen zorgen. 

In de toendra is het te koud en in de steppe te droog