JJBK1 - Poëzie

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1,2

POËZIE

https:

Poëzie - rijmsoorten

POËZIE IS OVERAL

Kenmerken van gedichten

Uiterlijke vorm:

- Regels zijn kort

- Veel wit om de regels heen

• Sommige woorden hebben meerdere betekenissen
• Sommige woorden worden herhaald
• Opbouw in strofen
• Figuurlijk taalgebruik
• Klank is belangrijk
• Ritme (metrum) door spelen met woorden en zinnen

Strofe

De regels in een gedicht noem je versregels. De versregels die in groepjes bij elkaar staan noem je een strofe.

EINDRIJM

Op twee slakken

Twee slakken waren al sinds jaren

op weg van Groningen naar Haren.

Ten slotte kwam geheel ontdaan

de oudste aan het eindpunt aan.

Hij slikte en sprak diep bewogen:

'Mijn broer is uit de bocht gevlogen.'

uit: 'De peperbek', 1966.

RIJMSCHEMA

Een dichter hanteert vaak een volgorde voor zijn rijmwoorden binnen een strofe, dit wordt een rijmschema genoemd.

aabb cc

Elke rijmklank heeft een letter als symbool.

De klank in de eerste regel krijgt de letter a

als symbool, de volgende rijmklank krijgt b

als symbool. Et cetera.

Beginrijm: alliteratie

Alliteratie:

Wij weten wat we willen!

De kat krabt de krullen van de trap.

Berend Botje, Donald Duck, Guus Geluk, Mickey Mouse

Witte winter,

wollen wanten,

warme jas

waar gisteren nog gras was

zie ik pijltjes in de sneeuw

poes volgt de pootjes

van een spreeuw

Wanneer verschillende woorden met dezelfde letter beginnen

Assonantie (klinkerrijm)

Assonantie:

Let op de klank van de klinkers als je half wilt rijmen.

Herhaling van de klank van de klinkers in het midden van woorden, 

zonder verder te rijmen

Alliteratie en assonantie

Alliteratie (beginrijm):
Groen - grom - griezel etc.
Assonantie (klinkerrijm):
Moeten - groenten - doe - vroeg - troep - schoen- moeder - groen - groeien

Markeer in het gedicht:

Alliteratie

Assonantie (klinkerrijm)

Wat is enjambement?

Als een zin plotseling verdergaat op 

een nieuwe versregel, terwijl dat 

eigenlijk niet 'hoort'.

Een dichter doet dit om een zin(deel) te benadrukken en/of om het gedicht wat spannender te maken.

Vormgedicht in het park

Vandaag gaan we poëzie schrijven in het park… maar niet zomaar een gedicht. Je gaat een vormgedicht maken!

Wat is een vormgedicht?

Bijvoorbeeld:

• een gedicht over een boom in de vorm van een boom
• een gedicht over een rivier in een kronkelende lijn
• een gedicht over een vlinder in de vorm van vleugels

Woorden + Vorm = Poëzie met beeld

VORMGEDICHT

voorbeeld 

vormgedicht

voorbeeld

vormgedicht

Hoe maak je een vormgedicht?

1. Kies iets in het park dat je aanspreekt bijvoorbeeld een boom, een bloem, een vogel, een bankje...

2. Verken met je zintuigen. Wat zie je? Hoor je? Ruik je? Voel je? Wat voor sfeer hangt er? Noteer alle woorden die in je opkomen

3. Schrijf een kort gedicht (4–8 regels). 

Tips voor je vormgedicht

Teken eerst lichtjes met potlood de vorm op papier.

Schrijf dan de regels van je gedicht erin, mee met de lijnen.

Werk het eventueel af met kleur of decoratie.