Syllabus en examenvragen

• geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Hoe beantwoord je een examenvraag?

Eind 16e eeuw verkenden de Engelsen Noord-Amerika als mogelijke uitvalsbasis in de strijd met het katholieke Spanje en als eventuele kolonie. In 1620 stichtten de protestantse Pilgrim Fathers er een Engelse nederzetting, met als doel er een geheel nieuwe samenleving te beginnen. 

In 1686 voegde de Engelse koning Jacobus II een groot deel van de Engelse koloniën in Noord-Amerika samen tot het Dominion of New England.

Jacobus II nam twee besluiten:

1 Het Dominion kwam onder bestuur van een gouverneur die

rechtstreeks verantwoording aflegde aan hem.

2 In het Dominion moest de Engelse staatskerk worden gevestigd.

2p 5 Verklaar:

- bij welke ontwikkeling in de monarchie in de zeventiende eeuw het

eerste besluit van Jacobus II paste en

- dat voor de puriteinen (een stroming waartoe onder andere de

Pilgrim Fathers behoorden) het tweede besluit een reden was om in

opstand te komen tegen het Engelse gezag. 

bij 1:

• Dit besluit waarmee Jacobus II zijn machtspositie verstevigde / zijn

macht over de koloniën vastlegde, paste bij 'het streven van vorsten

naar absolute macht' 1

bij 2:

• Dit besluit leidde tot een opstand omdat de puriteinen naar

Noord-Amerika waren geëmigreerd om daar hun geloof vrij uit te

oefenen / een nieuwe samenleving te beginnen 1

In de 17e eeuw groeiden de groepen kolonisten in Amerika gestaag. Aanvankelijk bestonden er handelscontacten met de inheemse bevolking. Bloedige oorlogen en geïmporteerde ziekten zorgden er daarna snel voor dat die inheemse bevolking werd gedecimeerd. 

In 1768 zei het hoofd van de Oneida-stam, een stam die in het

noordoosten van Noord-Amerika leefde: "Als onze jonge mannen willen

gaan jagen op wilde beesten, dan staan overal hekken, waardoor ze erg

vermoeid raken. Ook kunnen ze geen hertenvlees meer eten, of schors

vinden om hutten te bouwen. De herten zijn vertrokken en de bomen zijn

omgehakt".

2p 6 Leg uit welke ontwikkeling de veranderingen die het stamhoofd noemde

veroorzaakte.

Uit het antwoord moet blijken dat in het noordoosten van Noord-Amerika

vestigingskoloniën werden gesticht / de groeiende groep kolonisten land

opeiste voor landbouw, waardoor de Oneida-stam steeds minder leefruimte

kreeg / kolonisten de jachtgebieden van de Oneida-stam in gebruik namen. 

BETROUWBAARHEID 

VAN BRONNEN    

Zie ook Feniks

blz 314

Maak opdracht 5e (blz. 218)

STANDPLAATSGEBONDENHEID

Feniks, blz. 313

Maak opdracht 6

 Noordelijke koloniën 

Economisch kenmerk Nadruk op nijverheid en handel. 

Sociaal-maatschappelijk kenmerk Hoog percentage stedelijke bevolking, geschoold en ondernemend. 

Geografisch kenmerk Rotsachtige bodem en strenge winters.

(Vestigingskoloniën - 6c)

  Zuidelijke koloniën

Economisch kenmerk  Nadruk op grootschalige landbouw op de plantages.

Sociaal-maatschappelijk kenmerk . Hoog percentage slavenarbeid, grootschalige landbouw, weinig stedelijke bevolking.

Geografisch kenmerk . Geschikt voor plantagelandbouw.

Maken opdracht 11. Met welke KA's is deze opdracht te verbinden?

De plannen van de commissie in 1831 (zie bron 4) werden uiteindelijk doorgevoerd in een wet in 1832.

Noem deze wet en geef aan waardoor de wet gunstig was voor de industriële ondernemers.  (2p)

maximumscore 2

Uit het antwoord moet blijken dat:

• de plannen tot uitvoering kwamen in de Reform Bill / Reform Act 1

• de industriële ondernemers meer politieke invloed kregen omdat de stedelijke gebieden meer vertegenwoordigd werden in het Lagerhuis

/ de landadel minder invloed kreeg door het verdwijnen van

kiesdistricten met weinig of geen inwoners 1 

Twee gegevens over de Swadeshi-beweging in India:

1 In 1905 namen de oprichters van de Swadeshi-beweging voor het

stadhuis van Calcutta een resolutie aan in het bijzijn van 20.000 Indiërs, waarin ze Indiërs opriepen hun eigen kleding te weven en te produceren.

2 In Groot-Brittannië publiceerden kranten artikelen waarin de

Swadeshi-beweging werd beschreven als gevaarlijk en onwenselijk.

Licht beide gegevens toe door:

- een economische verklaring te geven voor het ontstaan van de

Swadeshi-beweging en

- een economische en een politieke verklaring te geven voor de reactie

van de Britse kranten. 

(3p)

maximumscore 3

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• De Swadeshi-beweging werd opgericht omdat de Britse import van

textiel concurreerde met de Indiase huisnijverheid / omdat India

afzetmarkt werd voor Britse producten (wat de beweging wilde

tegengaan met de oproep zelf te weven) 1

De Britse kranten waren negatief over de beweging omdat:

• het wegvallen van India als afzetmarkt een economische crisis in

Groot-Brittannië zou veroorzaken / de groei van de Britse industrie zou

schaden 1

• de Britten vreesden dat zij de macht over India (deels) zouden

verliezen als Indiërs zich gingen inzetten voor minder Britse invloed 1 

Een anekdote:

De Engelsman John Evelyn schreef in september 1641 in zijn dagboek

over de bouw van de citadel bij de Nederlandse stad Den Bosch. Met

deze citadel werd de verdediging van de stad verbeterd. Evelyn noemde

de Nederlanders de grootste experts van heel Europa op het gebied van

pompen, omdat hij zag dat het land rondom de stad watervrij werd

gemaakt met behulp van watermolens en pompen met een slakkenhuisconstructie.

Licht deze anekdote toe door (2p):

- met een kenmerkend aspect van de zestiende eeuw de noodzaak voor

de bouw van de citadel te verklaren en

- met een kenmerkend aspect van de zeventiende eeuw de beschreven

aanpak in Den Bosch te verklaren. 

• De bouw van de citadel was noodzakelijk vanwege 'het conflict in de

Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse

staat', waardoor Den Bosch zich moest verdedigen tegen de

Spanjaarden 1

• Het (uitblinken in het) gebruik van molens / waterpompen om het land

droog te maken past bij 'de wetenschappelijke revolutie' in de

zeventiende eeuw, waarbij de pompen werden verbeterd / past bij 'de

economische bloei van de Republiek', waardoor er geld was voor zulke

uitgebreide werkzaamheden 1 

Drie gegevens over de geschiedenis van de kostbare kleurstof

karmijnrood:

1 Spaanse veroveraars leerden van de Azteken in Amerika dat

karmijnrood van luizen werd gemaakt en brachten in 1523 de kleurstof

mee naar Spanje.

2 Rembrandt van Rijn gebruikte in 1665 voor zijn schilderij

Het Joodse bruidje karmijnrood voor een deel van de jurk van de

bruid.

3 Vanaf 1830 werden sommige boeren in Nederlands-Indië door de

Nederlanders gedwongen om de luizen te kweken waar de kleurstof

karmijnrood van gemaakt werd.

Geef voor elk van de drie gegevens een ander kenmerkend aspect dat

hierbij past. (3p)

• Gegeven 1 past bij 'het begin van de Europese overzeese expansie' 1

• Gegeven 2 past bij 'de bloei in economisch en cultureel opzicht van de

Nederlandse Republiek' of bij 'wereldwijde handelscontacten,

handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie' 1

• Gegeven 3 past bij 'uitbouw van de Europese overheersing' en 'de

moderne vorm van imperialisme die verband hield met industrialisatie' 1