Zuren en Basen (hfst 10.2 en 10.3 novo)

• Scheikunde
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Zuren en basen

Hoofdstuk 10.2

Wat jullie moeten weten?

• Verschil kennen tussen zuur en base
• Voorbeelden kunnen noemen van zuren
• Weten welke indicatoren er zijn en hoe ze werken
• Eigenschappen van zuren kennen 
• Zuren in oplossingen (vergelijkingen) kunnen weergeven 

Wat is zuur ?

Een zure oplossing smaakt zuur en kan bijtend voelen op je huid. De zuurgraad (pH-waarde) geeft aan hoe zuur een oplossing is. Zuur: pH < 7

De pH schaal 

Zuren en Basen

Deze tabel met zuren kennen

Voor zuren geldt

1. pH = 7
2. pH < 7
3. pH > 7
4. pH = 0

Wat is een belangrijke eigenschap van een zuur in zuur-base reacties?

1. Neemt H+ op
2. Staat H+ af
3. Neemt OH- op
4. Staat OH- af

Zuren zijn

1. metalen
2. moleculaire stoffen
3. zouten

Waterstof chloride

Koolzuur

Zwavel zuur

Salpeter zuur

HCl

HNO₃

H₂SO₄

H₂CO₃

Wat is de naam van het zuur: HAc

Wat is een belangrijke eigenschap van een zuur in zuur-base reacties?

1. Neemt H+ op
2. Staat H+ af
3. Neemt OH- op
4. Staat OH- af

Indicatoren

• Als je wilt weten of een oplossing zuur of basisch is, gebruik je een indicator

• Een indicator verandert van kleur in een zure of basische oplossing.

• Lakmoespapier is een indicator, hier leg je een druppel oplossing op.

• Rodekoolsap of fenolftaleïne (l), hier doe je een paar druppels van in een oplossing.

Zuur-basen indicatoren in Binas tabel 36

Omslagtraject: pH gebied waarbij de indicator van kleur verandert

Universeel indicator papier

Indicatoren (pak je binas erbij)

Indicatoren

Wat is een zuur/base indicator

1. een stof die een zuur neutraal maakt
2. een stof die een base neutraal maakt
3. een stof waarmee je kunt bewijzen of je een zuur of een base hebt
4. een stof die een neutrale stof kan aantonen

kleur van de indicator bij pH van 5,2

broomthymolblauw

rodekoolsap

lakmoes

geel

rood

paars

blauw

groen

Welke kleur heeft de indicator fenolftaleïne in een zure oplossing?

1. Roze
2. Paars
3. Rood
4. Kleurloos

Jody heeft een indicator gebruikt bij een stof met een pH van 2,5. De indicator kleurde geel.

Welke indicator heeft zij gebruikt?

1. Broomthymolblauw
2. Methylrood
3. Dimethylgeel
4. Rodekoolsap

Maak opgave 20 uit boek blz 30

2 minuten lezen en maken

De super-ontstopper bevat behalve positieve waterstof-ion en ook negatieve ionen.
Wat is de formule van deze negatieve ionen?

1. Ac-
2. Cl-
3. PO4 3-
4. SO4 2-

Welke pH heeft de super-ontstopper?

1. lager dan 7
2. gelijk aan 7
3. hoger dan 7
4. geen

Wordt de werkingssnelheid van de ontstopper hoger, lager of blijft deze gelijk bij
aanwezigheid van water?

1. De snelheid blijft gelijk, want de hoeveelheid zwavelzuur verandert niet
2. De snelheid wordt hoger, want de concentratie zwavelzuur neemt toe
3. De snelheid wordt lager, want de concentratie zwavelzuur neemt af
4. niets

De super-ontstopper mag je niet gebruiken bij een verstopte afvoerpijp die van zink
is gemaakt. Er zal dan een reactie plaatsvinden, waardoor de afvoer kapotgaat. De
vergelijking van deze reactie is:
2 H+ (aq) + Zn(s) → H2 (g) + Zn2+(aq)
Leg uit aan de hand van de gegeven vergelijking dat een afvoer die van zink is
gemaakt, kapotgaat wanneer je hierin super-ontstopper gebruikt

10.3 Wat is een base?

Leerdoelen

10.3.1 Je kunt vier algemene eigenschappen van basische oplossingen beschrijven.

10.3.2 Je kunt uitleggen hoe de concentratie van een basische oplossing de hoogte van de pH beïnvloedt.

10.3.3 Je kunt vier bekende basen en de bijbehorende formule geven.

10.3.4 Je kunt het verschil uitleggen tussen ammonia en ammoniak.

Basen

Een zuur staat een H⁺-ion af

Een base neemt een H⁺-ion op

Doet dus tegenovergestelde van een zuur!!!

Definitie van een base

1. Een base is een stof die H⁺ kan opnemen
2. Basen in oplossing bevatten vaak OH^{- .}
3. Basen smaken en voelen zeepachtig en reageren makkelijk met vetten, je kunt er goed mee ontvetten.
4. Geconcentreerde basen hebben een bijtende werking op huid en slijmvliezen (net als zuren)

Basen die je moet kennen

In de tabel staan drie zouten met alleen het negatieve ion aangegeven. Als een zout een

van deze negatieve ionen bevat, werkt dat zout dus als een base. 

Zouten bevatten ook altijd een positief ion, maar dat bepaalt niet of het zout een base is

Een deeltje dat       bindt is een base

t

Een oplossing van een base is een basische oplossing

H​+​​

Base en pH

De pH van een basische oplossing is altijd hoger dan 7. Hoe meer base een oplossing bevat, hoe hoger is de pH. 

Dus hoe hoger de concentratie aan opgeloste base, hoe hoger de pH van de oplossing zal zijn. 

Bij verdunnen daalt de pH maar lager dan 7 zal het nooit komen.

Triviale namen

NaOH, Natriumhydroxide, Natronloog

KOH, Kaliumhydroxide, Kaliloog

Ca(OH)2,  calciumhydroxide, Kalkwater

Base : natriumhydroxide 

NaOH opgelost in water is natronloog

Bekende toepassing NaOH is gootsteenontstopper

er komt veel warmte vrij bij oplossen NaOH in water

calciumhydroxide 

Calciumhydroxide opgelost in water is : kalkwater

Calciumhydroxide is een base om zure grond te neutraliseren

Kalkwater gebruikt je als reagens om CO₂ aan te tonen

Ammoniak (g) wordt Ammonia (aq)

Zuiver ammoniak wordt in de chemische industrie gebruikt om kunstmest te maken.

Kunstmest bestaat voor het groot-

ste gedeelte uit ammoniumnitraat.

LET OP:

Ammoniak (NH3) is een BASE

MAAR: door reactie met zuurstof wordt ammoniak omgezet in salpeterzuur

DUS: ammoniak zorgt in het milieu dus juist voor VERZURING

Bekende basische oplossingen

Basen komen voor als:

gas  ( ammoniak), vast (natriumhydroxide, kaliumhydroxide,.)

Veel basen komen voor als oplossing in water.

• Natronloog = natriumhydroxide opgelost in water

         Na+ (aq)   +   OH- (aq)

• Ammonia  =  ammoniak opgelost in water

         NH3+ (aq)

Stofeigenschappen basen

• bevatten stoffen of deeltjes die H+ opnemen;

• hebben een pH-waarde hoger dan 7;

• geleiden elektrische stroom;

• reageren met vet;

• reageren met zuren;

• smaken zeepachtig (maar je mag ze niet proeven!).

Lees paragraaf 3 blz 31 t/m 34 door

5 minuten

Een base is meestal een ...

1. moleculaire stof
2. zout (ion)
3. metaal

Soda is een base, het heeft daarom een pH van ongeveer

1. 2
2. 7
3. 12

Welke van deze molecuulformules komt niet van een base

1. 
2. 
3. 
4. 

Zuur

Base

Neutraal

pH 7

pH 0

pH 14

Wat is de definitie van een base:

1. Een deeltje dat een H+ ion kan opnemen.
2. Een deeltje dat een H+ ion kan afstaan.
3. Een deeltje met een pH kleiner dan 7.
4. Een deeltje dat betrokken is in een zuur-base reactie.

Gootsteenontstopper(base) is agressiever dan groene zeep (base). De pH van gootsteenontstopper is

1. groter dan groene zeep
2. kleiner dan groene zeep
3. 3
4. kun je niet zeggen