§5.1 Besluiten en besturen in Nederland

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo, havo
• Leerjaar 2

§5.1 Besluiten en besturen in Nederland

Leerdoel

In deze paragraaf leer je: 

- Hoe wetten tot stand komen en worden uitgevoerd.

- Hoe de tweede kamer en de regering tot stand komen en werken

-Hoe lagere overheden tot stand komen en werken.

Deltawerken

Na de Watersnoodramp werden de Deltawerken gebouwd (dijken verhogen en drie zeearmen af te sluiten).

Het plan kon niet gelijk uitgevoerd worden, want het moest eerst goedgekeurd worden door de politiek.

Dat was een democratisch proces.

Een wet uitvoeren, hoe gaat dat?

Voorbeeld: Watersnoordramp 1953.

• Drie weken na de ramp: deltacommissie (deskundigen die een plan bedachten).
• Kabinet (ministers en staatssecretarissen) nam deze plannen over.
• Kabinet maakt een wetsvoorstel.
• Tweede kamer keurt wetsvoorstel goed.
• Eerste kamer keurt wetsvoorstel goed.
• Koningin zet handtekening.
• Deltaplan wordt uitgevoerd.

Parlement: eerste en tweede kamer

Kabinet: ministers en staatssecretarissen (onderministers)

Regering: Koning en ministers

De koning heeft geen macht. De ministers zijn verantwoordelijk voor alles wat hij in het openbaar zegt en doet. Dit heet ministeriële verantwoordelijkheid. 

Regering, kabinet en parlement

De regering en het parlement bepalen de wetten

De regering bestuurt het land

Het kabinet stelt de wetten voor

Het parlement keurt wetten goed of af

De regering

De regering bestaat uit de ministers en de koning

Twee taken: het land besturen en wetten maken. 

Maar de macht ligt bij de ministers.

De koning mag alleen advies geven.

Een minister geeft politieke leiding aan zijn ministerie. Denk aan het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap of aan het ministerie van Buitenlandse Zaken. Zij voeren de wetten uit.

Het kabinet

Het kabinet bestaat uit ministers en staatssecretarissen

Het kabinet maakt de meeste wetten.

Ministers zitten in de regering én het kabinet en hebben dus erg veel macht.

Kabinet

Regering

Staatssecretarissen

Ministers

Koning

Onderministers, zij helpen de minister. Een soort van assistentmanager.

Het parlement

Het parlement bestaat uit de Eerste Kamer en Tweede Kamer

Het parlement keurt een wetsvoorstel goed of af.

Ook controleren ze de regering. De macht ligt dus bij het parlement!

Het parlement

Eerste Kamer

75 leden

Tweede Kamer

150 leden

Burgers kiezen om de 4 jaar de 150 leden van de Tweede Kamer. 

Het parlement mag ook wetsvoorstellingen indienen. 

Filmpje

Eerste en Tweede Kamer

Actief en passief kiesrecht

Actief kiesrecht = 

het recht om te mogen stemmen

Passief kiesrecht = 

het recht om je verkiesbaar te stellen.

Partijen maken een lijst van kandidaten. Als een partij genoeg stemmen krijgt, komen een of meer kandidaten in bijv. de Tweede Kamer. De kamerleden van een politieke partij vormen samen een fractie. 

Invloed van burgers

Burgers kunnen op meerdere manieren invloed uitoefenen

Stemmen

Actief en passief kiesrecht. 

Demonstreren

Om de politiek te laten dan dat burgers het ergens mee oneens zijn kunnen ze gaan demonstreren

Burgerinitiatief

Burgers kunnen het parlement dwingen over een onderwerp te praten. Er moeten dan 40.000 mensen hun handtekening voor het idee zetten. Dit noemen we een burgerinitiatief.

De Kamerleden van een politieke partij vormen samen een fractie. 

 

Coalitie en oppositie

Na verkiezingen worden het kabinet en de regering gevormd. 

Deze leden komen uit samenwerkende fracties (partijen). 

De samenwerkende partijen vormen de coalitie. De coalitie heeft de meerderheid in de Tweede Kamer en steunen de regering. 

De partijen die zich tegen hen verzetten zijn de oppositie (ook oppositiepartij). 

Parlementaire onschendbaarheid

Parlementsleden moeten alles kunnen zeggen. 

Ze kunnen niet voor hun uitspraken in een parlementsvergadering worden vervolgd. 

Prinsjesdag

Iedere derde dinsdag in september is het Prinsjesdag:

- De koning leest de troonrede voor.

- De minister van Financiën biedt de miljoenennota aan.

Rol van de media

• Controleren de politiek
• Geven door wat er speelt in de samenleving.
• Kranten, radio, televisie, internet en sociale media. 
• Burgers kunnen de politiek beïnvloeden via de media, bijv. door demostraties en/of contacten met politici.

Lage overheden. Eens per vier jaar verkiezingen. 

• Provincies: zorgen voor agrarische en natuurgebieden, spoorwegen, wegen, industrië, etc. Inwoners van de provincies kiezen de leden van de Provinciale Staten. Die kiezen uit hun midden het provinciebestuur, de Gedeputeerde Staten. De voorzitter daarvan is de commissaris van de koning, die door de regering wordt benoemd.

 

• Waterschappen: zorgen in hun gebied voor de dijken en de waterkwaliteit. De regering benoemt de dijkgraven, de voorzitters van de waterkwaliteit. 

• Gemeente: gaat over zaken die in steden of dorpen spelen. 

De gemeente

Gekozen door de burgers. 

Beslist over het gemeentebeleid en controleert het gemeentebestuur. 

Gemeente

d

Gemeenteraad benoemt de wethouders. 

De regering benoemt de burgermeester (na het advies van de gemeenteraad).

Stellingen

• In tweetallen
• In een word document
• Namen
• Zijn jullie voor of tegen? Werk je stellinginname uit 
• 10 minuten de tijd

Begrippen uit deze les

• Burgemeester en wethouders
• Gemeenteraad
• Fractie
• Oppositiepartij
• Passief kiesrecht
• Staatssecretaris

Begrippen uit deze les

• Commissaris van de Koning
• Ministriële verantwoordelijkheid
• Parlementaire onschendbaarheid
• Waterschap