T5B1&2 (lj4) - Ecologie op alle organisatieniveaus en organismen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Thema 5 - Ecologie

5.1 en 5.2

Leerdoelen  

• 5.1.1 Je kunt uitleggen wat een ecosysteem is en wat de kenmerken ervan zijn.
  
• 5.1.2 Je kunt biotische en abiotische factoren binnen een ecosysteem benoemen.
  
• 5.1.3 Je kunt de invloed van de belangrijke abiotische factoren op organismen beschrijven en de invloed van organismen op abiotische factoren.
• 5.2.1 Je kunt binnen een ecosysteem vormen van concurrentie en van coöperatie onderscheiden.
  
• 5.2.2 Je kunt de dynamiek en het evenwicht in een ecosysteem beschrijven.

Ecologie

De wisselwerking tussen organismen en hun omgeving

Onderzoek op verschillende organisatieniveaus

eDNA

eDNA staat voor environmental DNA. Ofwel DNA sporen die in de omgeving worden gevonden. 

Bij deze techniek wordt eDNA vergeleken met DNA uit een database.

Ecologie

Organisatieniveaus:

• Molecuul
• Cel
• Weefsel
• Orgaan
• Organisme
• Populatie
• Levensgemeenschap
• Ecosysteem
• Biosfeer/systeem aarde

abiotische factoren

de soortensamenstelling wordt mede bepaald door: 

• bodem
  
• licht
  
• water
  
• temperatuur
  

Microklimaat

Tolerantie

- habitat -> abiotische factoren -> beperkende factor

- tolerantiegrenzen

- tolerantiegebied

- optimumgrafiek

Relaties

Concurrentie:

competitie om beschikbare bronnen

Samenwerken:

Ecosysteem/ habitat/ niche

Niche:

De rol die een bepaalde populatie 

inneemt in het geheel van relaties 

in een ecosysteem.

Overlapt de niche dan is sprake

van concurrentie.

Verschillende habitats in een ecosysteem

Concurrentie & coöperatie

Coöperatie (samenwerking) gebeurt bij de balts, paring en in groepsverband (bij dezelfde soort).

Tussen verschillende soorten is er ook coöperatie: symbiose

• Mutualisme (beide soorten voordeel)
• Commensalisme (1 soort voordeel, 1 soort geen voor- of nadeel)
• Parasitisme (1 soort voordeel, 1 soort nadeel)

negatieve terugkoppeling

(dynamisch) evenwicht

Populatiegroei

• J-curve: exponentiële groei, invasieve exoten met onbeperkte hulpbronnen
• Draagkracht
• s-curve: schommelingen rond biologisch evenwicht

Aan de slag!

Wat:	Maak van basisstof 1: opdr. 6, 9, 10, 11, 15, 16 Maak van basisstof 2: opdr. 18, 19, 20, 22, 23, 24, 27, 30
Hoe?	Laptop: online lesmethode van Malmberg.
Hulp nodig:	zoek het op in je BINAS/digitale boek of vraag om hulp.
Uitkomst:	we bespreken de vragen met elkaar
Klaar?	Lees basisstof 3: Maak opdr. 33, 34, 40, 41, 42, 43, 46, 49

Aan de slag!

Emergente eigenschappen

Specifieke eigenschappen voor een hoger niveau dan ervoor.

• Populatie: dichtheid, geslachtverhouding, geboorte en sterfte cijfer
  
  
• Levensgemeenschap: biodiversiteit en complexiteit

Hoe noem je nieuwe eigenschappen die op elk hoger organisatieniveau verschijnen.

1. Verschijnende eigenschappen
2. Organische eigenschappen
3. Emergente eigenschappen
4. Convergente eigenschappen

Leerdoelen 5.2 Organismen

• Je kunt invloed van de belangrijkste abiotische factoren op organismen beschrijven.
  
  
• Je kunt veranderingen van abiotische en biotische factoren en hun onderlinge wisselwerking beschrijven.

Macroklimaat en microklimaat

• Klimaat is een combinatie van abiotische factoren, zoals temperatuur, licht, wind en water (neerslag). Vaak de gemiddelde temperatuur en neerslag over 30 jaar.
  
  
• In grote gebieden op aarde heerst vaak hetzelfde klimaat (macroklimaat). In een gebied met hetzelfde macroklimaat kunnen abiotische factoren op verschillende plaatsen verschillen (microklimaat)

Tolerantie

Tolerantie = Hoe goed kan een organisme overleven in een bepaald gebied. Makkelijk of moeilijk?

Welke populatie overleeft het
beste in een klimaat waarbij
enorme temperatuur-
schommelingen zijn?

1. a
2. b
3. c
4. d