KA12 - feodale verhoudingen (leenstelsel)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 2 - De strijd om de macht

KA 12 - het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur. 

Tijd van monniken en ridders, de middeleeuwen, van 500 tot 1000

tijdvak 3: tijd van monniken en ridders (500-1000) / vroege Middeleeuwen

11. de vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een

zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid

12. het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur. 

tijdvak 4: tijd van steden en staten (1000-1500) / hoge en late Middeleeuwen

13. de opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-urbane

samenleving;

14. de opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden;

15. het conflict in de christelijke wereld over de vraag of de wereldlijke dan wel de geestelijke macht het

primaat behoorde te hebben;

16. de expansie van de christelijke wereld naar buiten toe, onder andere in de vorm van de kruistochten;

17. het begin van staatsvorming en centralisatie. 

KA 12 - het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur. 

KA 12 - 

tijdvak 6: tijd van regenten en vorsten (1600-1700) / Gouden Eeuw / 17e eeuw

23. het streven van vorsten naar absolute macht; 

tijdvak 7: tijd van pruiken en revoluties (1700-1800) / eeuw van de Verlichting/ 18e eeuw

27. rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving:

godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen;

28. voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte

wijze vorm te geven (verlicht absolutisme);

30. de democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over grondwetten,

grondrechten en staatsburgerschap. 

KA 12 - het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur. 

Terugblik

Leg uit hoe in de nadagen van het Romeinse rijk het hofstelsel ontstond in West-Europa.

KA 11 - De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid.

Tijd van monniken en ridders, de middeleeuwen, van 500 tot 1000

Leerdoelen

KA 12 - het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur

Tijd van monniken en ridders, de middeleeuwen, van 500 tot 1000

• Je kunt de werking van het feodalisme uitleggen (vazalliteit, leenstelsel)
• Je kunt uitleggen dat het leenstelsel negatieve gevolgen kon hebben voor de macht van koningen
• Je kunt uitleggen wat het verschil is tussen het hofstelsel en het leenstelsel 

Het feodalisme, een politiek systeem

KA 12 - het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur

Tijd van monniken en ridders, de middeleeuwen, van 500 tot 1000

• Na de val van het West-Romeinse rijk verdwijnt geldeconomie (van agrarisch-urbane maatschappij naar zelfvoorzienende agrarische maatschappij)
• Romeinse rechtspraak verdwijnt, toename Germaans recht.
• Onrustige en gevaarlijke periode
• machthebbers nemen maatregelen die leidden tot een nieuw politiek systeem; het feodalisme.

Het ontstaan van de vazal

KA 12 - het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur

Tijd van monniken en ridders, de middeleeuwen, van 500 tot 1000

• Belangrijke adellijke heren wilden graag een groep mensen om zich heen verzamelen die trouw waren. (vazallen)
• zij deden verschillende taken en gaven militaire hulp.
• In ruil bescherming, verantwoordelijkheid, invloed in bepaalde gebieden en inkomen
• Vazalliteit werd bekrachtigd met kleine ceremonie. Eed van trouw
• Vazal bleef vrij man

Deze video is niet meer beschikbaar

Welke video was dit?

Het leenstelsel

KA 12 - het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur

• Adellijke heren (leenheren) leenden land uit in ruil voor raad en daad.
• Bedoeling was dat deze zogeheten lenen bij overlijden weer in handen kwamen van leenheer of kerk.
• In de praktijk werden de gebieden erfelijk bezit van de graven.
• Macht graven (leenmannen) nam hierdoor toe.
• Ook de leenmannen leenden stukken van hun gebied weer uit aan lagere leenmannen (achterleenmannen)

De gevolgen

KA 12 - het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur

Tijd van monniken en ridders, de middeleeuwen, van 500 tot 1000

Met het feodale stelsel hadden adellijke heren (leenheren, koningen) een manier gevonden om hun gebied te besturen, maar de prijs was hoog;

• graven (leenmannen) krijgen meer macht, steeds meer edelen bezitten grond
• decentralisatie van bestuur

In het kort

KA 12 - het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur

Tijd van monniken en ridders, de middeleeuwen, van 500 tot 1000

Het leenstelsel dat na de val van het West-Romeinse Rijk ontstond, waarbij een leenheer grond in leen gaf aan zijn leenmannen in ruil voor militaire steun en trouw. Het feodale leenstelsel duurde tot de Franse Revolutie in 1789.

Let op!

Hofstelsel = economisch

Leenstelsel = politiek

Huiswerk

Maak de opdrachten uit de volgende dia's als huiswerk voor de volgende les

KA 12 - het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur

Tijd van monniken en ridders, de middeleeuwen, van 500 tot 1000

Wat is een vazal?

Wat was de directe oorzaak van het ontstaan van het leenstelsel? zie boek blz. 36

Wat was de indirecte oorzaak van het ontstaan van het leenstelsel? zie boek blz. 36

Welke voordelen had dit systeem voor de koning?

Welke nadelen had dit systeem voor de koning?

Waarom was het voor een koning zo moeilijk om zijn uitgeleende land weer terug te eisen?

Lees bron 2 op blz. 38

Deze bron past bij het kenmerkende aspect 'het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur'. Leg dit uit.

Lees bron 2 op blz. 38

Deze bron laat duidelijk het zwakke punt in het feodale stelsel zien: de macht van de leenheer is niet bijzonder groot. Leg uit hoe dat in de bron terugkomt.