Presentatie les geschiedenis
Wie kent de Sûkerei?
A
Ja, ik ken de Sûkerei.
B
Nee, ik ken de Sûkerei niet.
1 / 14
Onderdelen in deze les
Wie kent de Sûkerei?
A
Ja, ik ken de Sûkerei.
B
Nee, ik ken de Sûkerei niet.
Slide 1 - Quizvraag
Baukje:
Wie kent de Sûkerei en wie is er wel eens bij de Sûkerei geweest?De kinderen beantwoorden de vraag. Ga even kort op de antwoorden van de kinderen in. Laat bijvoorbeeld iemand vertellen die al een keer bij de Sûkerei is geweest.
Slide 2 - Tekstslide
Baukje:
Slide 3 - Tekstslide
Daniëlle
Slide 4 - Tekstslide
Daan:
Vertel hier de geschiedenis van de Sûkerei. Geschiedenis:
De Sûkerei in Damwoude diende rond de 18e eeuw als drogerij voor chicorei wortel. Dit gebeurde allemaal in de tijd van Napoleon. De drogerij stond aan de Falomsterfeart bij de brug richting de Westereen (gemeente Dantumadiel). In deze gemeente stonden in totaal 26 drogerijen en hiermee was de gemeente de grootste concentratie van heel Nederland. De drogerijen boden dus veel werkgelegenheid en welvaart in dit gebied. Hiermee sluit je ook direct aan bij de cultuur die er in die tijd was. In brede zin duidt cultuur alles aan wat een samenleving voortbrengt en overdraagt, zowel materieel als immaterieel. Een voorbeeld hiervan is de landbouw en akkerbouw. Deze cultuur was rond de 18e eeuw in dit gebied aan de orde. Het leven van de mensen stond in het teken van het produceren van de chicoreiwortel. Dit deden de mensen met zijn allen en zorgde ook voor verbinding in dit gebied.
In de tijd van Napoleon was koffie erg duur omdat de Fransen en Engelsen de import van koffie werd gestopt. Daarom hadden veel mensen baadt bij de goedkopere chicorei wortel. Van deze wortel kon namelijk ook koffie worden gemaakt, en dit voor een stuk minder geld. Steeds meer mensen kwamen erachter dat dit kon, dus de vraag naar de chicorei wortel werd steeds groter. In steeds meer gebieden werd de ‘’chicorei koffie’’ gedronken. Hierdoor konden de drogerijen in de gemeente Dantumadiel steeds verder uitbreiden.
De rijkere mensen wouden daarentegen nog wel ‘’echte’’ koffiedrinken. Deze koffiebonen werden vaak via smokkelroutes naar de rijke mensen gebracht. Dit had als gevolg, dat de koffie die van chicorei wortels werden gemaakt, als ‘’armeluiskoffie’’ werd benadrukt. Als trotse Nederlander wil je niet als “arm’’ worden bestempeld, dus de chicorei wortel werd steeds minder aantrekkelijk. Doordat de vraag naar de chicorei wortel minder werd, werden de drogerijen automatisch minder belangrijk. Met als gevolg dat de grootste chicorei productie van Nederland langzaam tot zijn einde kwam.
De productie van de chicorei wortel heeft ongeveer tot het jaar 1920 geduurd. Deze 100 jaar wordt bestempeld als: ‘’De Gouden eeuw van Dantumadeel.’’ Deze tijd heeft dus voor enorm veel welvaart en baan gelegenheden gezorgd in Friesland. Toch weet veel jeugd niks tot weinig af van deze historie in Friesland. In de huidige rondleiding krijgen de kinderen te zien hoe de chicorei wortel werd gedroogd, drie karakteristieke huisjes uit die tijd en een filmpje waar het proces van de chicorei wortel wordt getoond. Het aanbod op de locatie is dus zeker aanwezig. Maar helaas wordt het museum niet vaak genoeg bezocht door basisscholen. De grote historie alleen, is dus nog niet genoeg.
In welke tijd speelde dit af:
A
De tijd van Willem van Oranje
B
De tijd van Napoleon
C
De tijd van Karel de Grote
D
De tijd van Willem lll
Slide 5 - Quizvraag
Daan:
De kinderen beantwoorden de vraag.Het juiste antwoord is B. De tijd van de Napoleon.
Hoeveel drogerijen stonden er in Friesland?
A
10
B
35
C
16
D
26
Slide 6 - Quizvraag
Daan:
De kinderen beantwoorden de vraag.Het antwoord is D. Er waren 26 drogerijen in Friesland.
Slide 7 - Tekstslide
Gerlinda
Hoe zagen de wâldhúskes eruit? Er staan 3 foto's van de huisjes die bij het museum staan. De huisjes stonden in de dorpen: De Westereen, De Falom en Rinsumageest. Deze huisjes hebben ze daar afgebroken en bij het museum weer opnieuw opgebouwd.
Vraag de kinderen wat ze zien op de foto's. Welke kenmerken hebben de huisjes.
Slide 8 - Tekstslide
Gerlinda
Laat de kinderen de plaatjes goed bekijken. Vertel daarna het volgende verhaal bij het huis.
Huisje De Falom (1835)
Dit huis werd bewoond door mensen die leefden van het jagen, vissen en stropen. Dit kon worden achterhaald, omdat er in het huis veel scherpe messen aanwezig zijn. De huizen hadden vroeger geen voordeur. Men ging naar binnen via de stal. Toch vonden de mensen dit niet netjes als de dominee naar binnen toe moest. Vandaar dat men de voordeur heeft uitgevonden. Je ziet duidelijk dat deze deur pas later in het huis is gekomen, daarom noemt men het ook de ‘’dominee knik’’.
Ook kan je in dit huisje oude bedstedes bewonderen. Voor de kinderen is dit waarschijnlijk een nieuw begrip. Hier kan je genoeg informatie over vinden en met de kinderen delen. De huizen waren vroeger ook een stuk minder groot, terwijl de meeste gezinnen met meer kinderen in een huis leefden. De meeste mensen waren ook erg veel bezig met het servies, maar de primaire taken waren natuurlijk het belangrijkst.
Slide 9 - Tekstslide
Roelof
Laat de kinderen de plaatjes goed bekijken. Vertel daarna het volgende verhaal bij het huis.Huisje De Westereen met washok.
Dit huisje kenmerkt zich direct door het rieten dak. Riet werd vroeger veel vaker gebruikt dan nu. Riet kon men namelijk uit de natuur halen en de mooie dakpannen die wij nu hebben bestonden niet. Ook valt het op dat het huis lager is dan de huizen die wij nu kennen. Dit kan voor sommige volwassenen in deze tijd voor problemen zorgen, maar dit was vroeger geen probleem. De mensen waren namelijk kleiner, dus rechtop staan was geen probleem.
In deze huizen woonden vaak grote gezinnen. Je kan je voorstellen dat het in zo’n klein huis niet altijd een pretje was. Kinderen moesten bijvoorbeeld bij het eten staan. Ze kregen dan een vork en mochten om de beurt een hap uit de pan nemen. Dat de gezinnen niet meer stoelen hadden, heeft twee redenen. De eerste reden is dat er simpelweg geen ruimte voor was. De tweede reden is dat stoelen, met name de bekleding, erg duur was. Sommige meubelmakers stopten tijdens de reparatie een stukje spek onder de nieuwe bekleding. De kat die in het huis woonde, rook dat stuk spek natuurlijk. Die begint dan te krabben aan de nieuwe bekleding. Zo gaat de bekleding sneller kapot en moet het gezin sneller voor een reparatie.
Slide 10 - Tekstslide
Roelof
Laat de kinderen de plaatjes goed bekijken. Vertel daarna het volgende verhaal bij het huis.
In dit huis woonden dus agrariërs. In het huis valt allemaal gereedschap, ark en boeren handigheden te vinden. Ook worden er vellen tentoongesteld. Dit laat goed zien hoe de mensen vroeger leefden op de boerderij. Ook was er een duidelijke taakverdeling in het huis. De mannen werkten op het land, de vrouwen zorgden voor het eten. Je kan je voorstellen dat de vrouwen niet de hele dag met het eten bezig waren, dus ze breiden ook veel. Tijdens het breien hoorden de vrouwen/meisjes ook vaak muizen achter het behang lopen. De muren bestonden namelijk uit houten linnen planken. Hier konden de muizen makkelijk tussen lopen. Soms hadden de muizen pech, dan kwam er opeens een breinaald door hun heen. De vrouwen in het huis zorgden er dus ook voor dat het ongedierte, waaronder muizen, niet in hun huis kwamen/bleven.
Wat hoort bij elkaar?
Bed
Toilet
Tafelstoel
Wasmachine
Koelkast
knikkers
Slide 11 - Sleepvraag
Roelof:
Verplaats de afbeeldingen van vroeger naar de juiste afbeelding van nu. Bespreek dit met elkaar.
Slide 12 - Tekstslide
Eppie:
Tekenopdracht:De kinderen krijgen een stukje wit papier. Het papier gaan ze vouwen. Aan de ene kant van de vouw lijn gaan de kinderen een zwart-wit tekening maken van een wâldhúske. Aan de andere kant van de vouwlijn maken de kinderen een gekleurde tekening van een huis van nu.
Is het benoemen van de Gouden Eeuw nodig in deze les?
A
Eens
B
Oneens
Slide 13 - Quizvraag
Allen
Is het een goeie keus geweest om het wâldhúske in het zwart/wit te laten tekenen?
A
Eens
B
Oneens
Slide 14 - Quizvraag
Allen
