3.6 Herhaling leerjaar 1 en 2

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Spelling jaar 2 havo/vwo

Regels herhaling

-> Meervoud

-> Verkleinwoorden

-> Apostrof

-> Trema

-> Koppelteken

Basisregel meervoud

Je schrijft het meervoud van zelfstandige naamwoorden meestal zoals je het uitspreekt. 

dier -> dieren

hand -> handen

tafel -> tafels

man -> mannen (verdubbeling medeklinker)

 

Meervoud zelfstandig naamwoorden

8 regels

Regel 1

Sommige woorden die eindigen op een -e hebben twee meervoudsvormen. 

keuze -> keuzen/keuzes

seconde -> secondes/seconden

Regel 2

Bij woorden die eindigen op een -s  of -f moet je in het meervoud soms de laatste letter veranderen in een z of een v. 

grens - grenzen (maar: wens - wensen)

staaf - staven (maar: fotograaf - fotografen)

Regel 3

Woorden die eindigen op -ee of -ie krijgen een trema in het meervoud. Je zet het trema op de laatste e van het woord. 

Als de klemtoon op de laatste lettergreep ligt, dan voeg je in het meervoud -ën toe. 

idee - ideeën

porie - poriën

Regel 4

Bij woorden die eindigen op een klinker schrijf je een apostrof + s ('s) als je het woord anders verkeerd uit zou spreken. 

oma - oma's  / ski - ski's 

maar:

cadeau - cadeaus / cowboy - cowboys 

Regel 5

Bij woorden die eindigen op een onbeklemtoonde -el, -es, -et, ik of -it verdubbel je de laatste medeklinker in het meervoud niet.

dommerik - dommeriken

viezerik - viezeriken

Regel 6

Sommige woorden die eindigen op -man kunnen als meervoud ook -lieden of -lui hebben. 

zakenman - zakenmannen/zakenlieden/zakenlui

Regel 7

Woorden die uit het Latijn komen, hebben soms nog hun Latijnse meervoudsuitgang. 

museum - musea of museums

Regel 8

Sommige woorden hebben alleen een enkelvoud of alleen een meervoud. 

rommel, vee, zand

hersenen, inkomsten, omstreken 

Welke meervoudsvorm is fout?

1. dommeriken
2. luiwammesen
3. havikken
4. potten

Welke meervoudsvorm is fout?

1. baby's
2. radio's
3. douche's
4. sprays

Welke meervoudsvorm is fout?

1. knieën
2. allergiën
3. oliën
4. bacteriën

Verkleinwoorden

Wat is het verkleinwoord van 'kano'?

1. kano'tje
2. kanotje
3. kanoo'tje
4. kanootje

Verkleinwoorden 

Van de meeste zelfstandig naamwoorden kun je een verkleinwoord maken door -je of -tje erachter te zetten. 

In de Nederlandse taal worden ze vaak gebruikt.

Bij verkleinwoorden gebruik je altijd het lidwoord het.

eendje

konijntje

En anders?

-pje, -kje	boompje, woni nk je (Dus, nooit g+k bij een verkleinwoord)
Klinkt de klinker lang? Eentje erbij voor de uitspraak!	opa-opaatje, auto-autootje, paraplu-parapluutje
bij -y: -'tje	baby'tje, hobby'tje (Let op: cowboytje, want voor de y staat een klinker)
Uitzonderingen zijn er ook!	tekening-tekeningetje, blad-blaadje, bril-brilletje

Een verkleinwoord is altijd een ..... ?

1. bijvoeglijk naamwoord
2. zelfstandig naamwoord
3. werkwoord
4. lidwoord

Theorie (apostrof)

Je gebruikt een apostrof:

- bij het meervoud van zelfstandige naamwoorden eindigend op een a, i, o, u of y (met een medeklinker ervoor: 

radio's, taxi's, baby's

- bij bezitsaanduidingen van woorden die eindigen op 

een sisklank of een lange klinker met één letter: 

Max' fiets, Anna's puntenslijper
- na cijfers, afkortingen en afleidingen
vmbo'er, A4'tje, mp3'tje
- als één of meerdere letters zijn weggelaten 

's Morgens heb ik 'm nog in 't buurthuis gezien.

Welke namen hebben (als ze een bezitsaanduiding zijn), géén apostrof nodig?

1. Gaby
2. Naomi
3. Dennis
4. Marieke

Welk woord is juist geschreven?

1. dvd'tje
2. dvd-tje
3. dvdtje
4. dvd tje

Waar is de apostrof goed geplaatst?

1. Lex's zusje
2. Lexs zusje
3. Lex' zusje

Wat is het meervoud van display?

1. displays
2. display's

Wat is het juiste meervoud?

1. pinda's
2. pindas

Welke zin is goed gespeld?

1. 's Nachts komt de kerstman.
2. 'S nachts komt de kerstman.

Wat is het meervoud van panty?

1. panty's
2. pantys

Basisregel gebruik trema

Een trema gebruik je als twee klinkers uit verschillende lettergrepen naast elkaar staan die je als één klank zou kunnen uitspreken. 

Door een trema te plaatsen, weet je waar de nieuwe lettergreep begint. 

- naïef

- pinquïn

- reliëf

- geëist

- beïnvloed

Regels gebruik trema

1. Gebruik een trema in samengestelde telwoorden.

- tweeënhalf

- drieëndertig

2. Gebruik geen trema, maar een koppelteken in andere samenstellingen.

- gala-avond

- auto-ongeluk

Regels gebruik trema

3. Gebruik geen trema als je het woord niet verkeerd kunt uitspreken. 

- commercieel (dus niet commerci-eel)

- geobsedeerd (dus niet ge-obsedeerd)

4. Sommige leenwoorden krijgen geen trema. 

- opticien

- museum

 

Kies de juiste spelling

1. ruïne
2. rüine
3. ruine

Kies de juiste spelling

1. kanöen
2. kanoën
3. kanoen

Kies de juiste spelling

1. gëolied
2. geölied
3. geolied

Het koppelteken (liggend streepje)

Bij sommige samenstellingen wordt een koppelteken (liggend streepje) gebruikt.

1 Bij klinkerbotsing.

2 Bij de achternamen van getrouwde mensen.

3 Tussen twee gelijkwaardige delen die omwisselbaar zijn.

4 In samenstellingen met cijfers, letters of symbolen.

5 In samenstellingen met St. of Sint.

6 Bij sommige voor- en achtervoegsels (raadpleeg woordenlijst.org).

7 Bij vaste uitdrukkingen die één geheel vormen.

Opdracht: bedenk bij elke regel een voorbeeld.

- Koppelteken -

Wanneer je een samenstelling verkeerd kunt lezen, gebruik je een koppelteken.

Bijvoorbeeld: jojo-effect

Voorbeeld

Koppelteken in een samengesteld woord

klinkerbotsing 

 Je kunt het woord verkeerd uitspreken. 

Om dat te voorkomen, gebruiken we een koppelteken.

Radio + omroep = radio-omroep (radioomroep)

Milieu + inspectie = milieu-inspectie (milieuinspectie)

Politie + agent = politie-agent (politieagent)

Dubbele achternaam

meneer Berg-Aanhof

Mevrouw Peters-de Groot

Gecombineerde achternamen

Gelijkwaardige delen

pianiste-componiste

 hotel-restaurant

zwart-wit

cultureel-maatschappelijk

Samenstellingen met cijfers of letters

65-plusser

kleuren-tv

IQ-test

Afkortingen

• Als je de afkorting letter voor letter uitspreekt óf de afkorting heeft één of meer hoofdletters, dan gebruik je een koppelteken

BMW-dealer, ov-kaart, vmbo-leerling

• Als je de afkorting uitspreekt als één woord, dan gebruik je geen koppelteken 

pincode, mavoleerling

LET OP: uitspraakprobleem? Gebruik dan wél een koppelteken!

Bijvoorbeeld: mavo-examen

Nog meer?  Ja.....

In woorden met o.a. de volgende voor- en achtervoegsels: 

ex, niet, non, oud

ex-minister

kandidaat-notaris

oud-burgemeester

En de laatste...

Tussen meer dan twee woorden die samen één woord vormen (samenkoppeling): vaste uitdrukkingen die een geheel vormen

een staakt-het-vuren

een kant-en-klare maaltijd

Er zijn nog veel meer regels en uitzonderingen voor het koppelteken, te veel om te onthouden!

Raadpleeg daarom bij twijfel altijd een woordenboek.