3.1 Fenotype en genotype

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

kunstmatige voortplantings techniek	Wanneer toepassen
stimulatie van eierstokken door hormonen MOH	onregelmatige eisprong geen eisprong oftewel geen cyclus
kunstmatige inseminatie (donor) KI (D) intra uterine inseminatie IUI	mindere zaadkwaliteit cyclus en doorgang 1 eileider moeten goed zijn
in vitro fertilisatie IVF	niet goed werkende eileiders, ernstige endometriose, een niet te herstellen sterilisatie bij de vrouw, onverklaarbare onvruchtbaarheid of verminderde kwaliteit van het zaad van de man.
intracytoplasmatische-sperma-injectie ICSI	man verminderd vruchtbaar is, een zeer slechte zaadkwaliteit te weinig beweeglijk zaad of afwijkend van vorm of te veel antistoffen in zijn sperma heeft vrouw heeft antistoffen tegen het sperma gewone IVF-behandeling nauwelijks bevruchting

Welk hormoon moet de vrouw extra krijgen vóór het oogsten van de eicellen?

1. Oestrogenen
2. HCG
3. LH
4. FSH

Welk hormoon moet de vrouw extra krijgen net voor het terugplaatsen van de zygotes?

1. Oestrogenen
2. HCG
3. LH
4. FSH

opdrachten van 2.6 en 2.7 bespreken. 

Bs. 1 Fenotype en Genotype

Instaptoets

3.1 t/m 3.3

leerdoelen

Wat weet je nog?

Zelf bepalen wat je nog aan werk moet doen, deze week

tekst en opdr. opnieuw doornemen

lessonups doornemen

testjezelfs doen

Leerdoelen 3.1 Fenotype en genotype

• Je kunt omschrijven wat het fenotype en wat het genotype van een organisme is.
• Je kunt omschrijven wat DNA-sequentie en genexpressie betekenen.
• Je kunt uitleggen dat een fenotype tot stand komt door de combinatie van genotype en de invloed van milieufactoren. 

Zet in de juiste volgorde van
klein naar groot:

1. cel - chromosoom - DNA - gen
2. gen - chromosoom - DNA - cel
3. gen - chromosoom -cel - DNA
4. gen - DNA - chromosoom - cel

Type oorlel = genetische eigenschap

Welke heb jij A = vergroeid, B = los

Welke heb jij ?

*                       **                   ***                       ****                *****     

Welke variant heb jij? Links A of rechts B

Ik kan mijn tong oprollen

YES

NO

Met welke hand schrijf je?

LEFT

RIGHT

NO PREFERENCE

Fenotype en genotype

Fenotype: alle waarneembare eigenschappen van een individu

Genotype: de informatie voor alle erfelijke eigenschappen van een individu. --> op de chromosomen 

Door gegeven via ouders aan nakomelingen

Chromosomen

Karyogram: chromosomenportret  = rangschikking 46 chromosomen naar grootte

• Autosomen: bevatten info voor 'normale' lichaamscellen (22 paar) -> dit noem je homologe chromosomen, omdat ze gelijk zijn in lengte en vorm
• Geslachtschromosomen: bevatten info voor geslacht (1 paar: XX of XY)

Binas tabel 70B

DNA

Een chromosoom bestaat uit één zeer lang molecuul van de stof DNA en veel eiwitmoleculen.

Een DNA-molecuul bestaat uit twee ketens die in een dubbele spiraal om elkaar heen gewonden liggen.

De bouwstenen voor DNA = nucleotiden.

1 nucleotide = fosfaatgroep + desoxyribose + stikstofbase.

DNA is opgebouwd uit vier bouwstenen

Nucleotiden: 

ATCG (Stikstofbase)

Fosfaatgroep

Desoxyribose (suikergroep)

Genen

Gen: deel van een chromosoom dat de informatie bevat voor één of meer erfelijke eigenschappen of een deel van een erfelijke eigenschap. Vaak is bij één eigenschap meer dan één gen betrokken.

Genoom: alle DNA-moleculen in een cel.

(ook mitochondriën, chloroplasten)

Basenparing: (Binas tabellen 71A+B+C)

• Adenine (A) - Thymine (T)
• Cytosine (C) - Guanine (G)

Genexpressie

DNA-sequentie: stikstofbasen in een gen zijn in een specifieke volgorde gerangschikt.

• Een variatie in volgorde van gen voor zelfde eigenschap = allel

Genexpressie: genen staan aan.

Inactivatie: genen staan uit.

Fenotype = genotype + milieufactoren

Licht, lucht, vochtigheid, temperatuur, voeding, ziekten, opvoeding, interesse etc. 

Invloed van milieu kan al in baarmoeder beginnen en 

kan zo zorgen voor aangeboren afwijking. 

Modificatie

= Verandering in het fenotype, maar niet in het genotype

De informatie in de chromosomen verandert niet en de modificatie wordt dus ook niet doorgegeven aan de nakomelingen.

Moeder rookt tijdens de zwangerschap

kind heeft daarom een groei achterstand

Fenotype of genotype?

Leerdoelen 3.1 behaald? Rondje leerdoelen!

• Je kunt omschrijven wat het fenotype en wat het genotype van een organisme is.
• Je kunt omschrijven wat DNA-sequentie en genexpressie betekenen.
• Je kunt uitleggen dat een fenotype tot stand komt door de combinatie van genotype en de invloed van milieufactoren. 

Het stukje van een DNA molecuul heeft de volgende sequentie: TGCAAA
Wat is sequentie van de tegenoverliggende nucleotiden?

1. ACGTTT
2. TTTGCA
3. TGCAAA
4. AAACGT

Een allel is een variant van een

1. basepaar
2. nucleotide
3. gen
4. chromosoom

Mathilde laat haar haren blonderen bij de kapper. Verandert hierdoor haar genotype?
En haar fenotype?

1. genotype wel fenotype niet
2. genotype niet fenotype wel
3. genotype niet fenotype niet
4. genotype wel fenotype wel

Heeft een vlinder hetzelfde fenotype als de rups waaruit hij is ontstaan? En hetzelfde genotype?

1. alleen hetzelfde fenotype
2. alleen hetzelfde genotype
3. zowel hetzelfde fenotype als hetzelfde genotype

Hoeveel erfelijk materiaal heeft een gameet (geslachtscel), ten opzichte van een gewone cel.

1. Net zoveel
2. 1/2
3. 1/4
4. 2x zoveel

Als je je handen in elkaar vouwt.
Rechterduim over de linker = A
Linkerduim over de rechter = B

iedereen: instaptoets

KLAAR? beginner *

nakijken toets: niet alles kunnen maken, beginvragen fout

lezen en maken 3.1 t/m 3.3

KLAAR? - gevorderde **

nakijken toets: beginvragen bijna allemaal juist, bijna hele toets gemaakt

maak de testjezelfs van 3.1 t/m 3.3

KLAAR? - expert ***

nakijken toets: alles nagenoeg goed en begrepen. maak de testjezelfs van 3.1 t/m 3.3 en probeer de context van 3.4

HOE

individueel

in stilte

HULP NODIG

1. kijk in de tekst van 3.1 t/m 3.3
2. kijk in het nakijkmodel
3. vraag docent om hulp door vinger op te steken

actie - IN STILTE

kunstmatige voortplantings techniek	Wanneer toepassen
stimulatie van eierstokken door hormonen MOH	onregelmatige eisprong geen eisprong oftewel geen cyclus
kunstmatige inseminatie (donor) KI (D) intra uterine inseminatie IUI	mindere zaadkwaliteit cyclus en doorgang 1 eileider moeten goed zijn
in vitro fertilisatie IVF	niet goed werkende eileiders, ernstige endometriose, een niet te herstellen sterilisatie bij de vrouw, onverklaarbare onvruchtbaarheid of verminderde kwaliteit van het zaad van de man.
intracytoplasmatische-sperma-injectie ICSI	man verminderd vruchtbaar is, een zeer slechte zaadkwaliteit te weinig beweeglijk zaad of afwijkend van vorm of te veel antistoffen in zijn sperma heeft vrouw heeft antistoffen tegen het sperma gewone IVF-behandeling nauwelijks bevruchting

WAT

***maken instaptoets T3

**lezen samenvatting 3.1 t/m 3.3

*lezen en maken en nakijken 3.1 t/m 3.3

gevorderd: examenopgaven T1 en T2

HOE

zacht overleg 

in tweetal

je blijft zitten

HULP NODIG

1. goed lezen: de vraag, maar ook de tekst
2. vraag degene die naast je zit
   
3. ga door met volgende opdracht
   
4. als docent langsloopt kan je een vraag stellen

actie - MET ZACHT OVERLEG