h4 hoofdstuk 9

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

aangepaste planning, staat ook in de ELO studiewijzer

hoofdstuk 9: Ruilen over de tijd

intertemporele ruil gezinnen

oorzaak van ruilen over de tijd

uitstellen van consumptie

consumptie vervroegen in de tijd

inkomsten en uitgaven vallen niet samen in de tijd

sparen

lenen

prijs = rente

h.9.2: Werken of studeren

Waarom zou je kiezen voor eerst studeren in plaats van meteen gaan werken?

h.9.2: Werken of studeren

Waarom zou je kiezen voor eerst studeren in plaats van meteen gaan werken?

Na een studie kun je meer verdienen. Waarom?

Omdat je arbeidsproductiviteit groter is geworden: je kunt voor je werkgever meer inkomsten genereren en daarom kan hij jou meer betalen.

Arbeidsproductiviteit hangt ook af van andere factoren: werkplezier, zelfstandigheid, verantwoordelijkheid e.d. : motivatie.

Door voortdurende innovatie (vernieuwing van producten en productieprocessen) moeten werkenden zich ook voortdurend bijscholen.

Human Capital, fysiek kapitaal, sociaal kapitaal

fysiek kapitaal = machines en gebouwen waarover bedrijven beschikken om te produceren

human capital = het personeel van een bedrijf

sociaal kapitaal = het sociale netwerk waarover iemand beschikt en dat hem kan helpen om beter te werken

Investeren in human capital = investeren in de arbeidsproductiviteit van mensen. Dat doen bedrijven, maar ook mensen zelf; ze maken daarbij dezelfde afweging: wat kost het en wat levert het op.

Opgaven 9.6  en 9.7

Opgave 9.6

omscholen = een ander beroep kiezen en daarvoor opleiding volgen

bij-/herscholen = een opleiding volgen om de laatste ontwikkelingen in je vak te leren kennen en toepassen

Opgave 9.7:

b. afschrijvingskosten: machines (vaste activa) worden door de tijd en door  gebruik minder waard; de kosten van deze waardeverminderen worden  toegerekend aan de periode waarin de waardevermindering plaatsvindt  

Opgave 9.8

Onderwijsuitgaven door de overheid zijn ook investeringen in menselijk kapitaal. Ze betalen zich terug door een hogere productie (hoger nationaal inkomen) en minder werkloosheid en werkloosheidsuitkeringen.

Directe onderwijsuitgaven zijn uitgaven aan personeel en gebouwen.

Indirecte onderwijsuitgaven zijn uitgaven aan studiefinanciering.

1. Investeren in human capital

2. Lagere arbeidskosten per product

3. Toename productie

4. Hogere arbeidsproductiviteit

5. Betere internationale conc. positie

6. Hoger geschoolde beroepsbevolking

7. Toename economische groei

Opgave 9.9

a. let op: heen en weer rekenen tussen weken en maanden doe je altijd via het jaarbedrag: weekbedrag x 52 : 12 = maandbedrag

d. opofferingskosten = kosten het beste gemiste alternatief

als ze was gaan werken had ze in dat jaar € 13.000 verdiend in plaats van 52 x € 40,50 die ze nu heeft verdiend; het verschil is de opportunity costs (opofferingskosten) = 13.000 - 52 x 40,50 = € 10.894 

Opgave 9.10

a. meteen gaan werken: inkomen = € 22.000 per jaar

eerst hbo-studie: inkomen bijbaantje € 4.000 per studiejaar

opofferingskosten per studiejaar = 22.00 - 4.000 = € 18.000

over hele studieduur: 5 x 18.000 = € 90.000

b. na de studie is het inkomen 30.000 - 22.000 = € 8.000 per jaar hoger.

terugverdientijd opofferingskosten = 90.000/8.000 = 11,25 jaar

Opgave 9.10 vervolg

c. opofferingskosten = gemiste inkomen tijdens studietijd

                                             = € 24.000 van 20e tot 25e levensjaar

d. surplus van inkomen met vergeleken met inkomen zonder opleiding = inkomen met opleiding - inkomen zonder opleiding gedurende werkzame leven van 25e tot 65e levensjaar

e. surplus uit d is veel groter dan opofferingskosten uit c 

h.9.3: Sparen en lenen

* sparen en rente

* lenen en rente

* nominale en reële rente

bij film: Geld lenen kost geld
Wat is het verband tussen rente en inflatie?

bij film: Alternatieve voor sparen
Hoe kun je ervoor zorgen dat je meer rente krijgt over je spaargeld?

h.9.3: sparen en rente

de spaarrente die je krijgt hangt af van verschillende factoren:

* de rente die de bank zelf krijgt als ze geld bij DNB stalt (basisrente)

* hoe erg de bank je geld nodig heeft (voor leningen aan anderen):  hoe meer aanbieders of hoe minder vragers, des te lager de rente, en omgekeerd

* hoe lang je je geld beschikbaar stelt (vast zet), des te hoger de rente

als spaarder loop je risico:

* dat je geld minder waard wordt door inflatie en de rente dat niet compenseert

* dat de bank failliet gaat; maar daarvoor bestaat in de EU het depositogarantie stelsel, waardoor je spaargeld tot € 100.000 wordt gegarandeerd.

h.9.3: lenen en rente

de leenrente die je betaalt voor een lening hangt af van andere factoren:

* de basisrente

* de verwachte inflatie (die wil de bank gecompenseerd hebben)

* de betrouwbaarheid van de lener (wanbetalingsrisico)

* kosten en winst van de bank

effectieve rente = rente + kostenopslag kredietverlener

bij consumptieve kredieten wordt vaak met zo'n effectieve rente gewerkt, vooral bij koop op afbetaling en huurkoop

spaarrente

leenrente

basisrente DNB

verwachte inflatie

wanbetalings-

risico

verhouding vraag & aanbod

tijd dat het geld vast staat

kosten en winst bank

h.9.3: enkelvoudige en samengestelde interest

enkelvoudig = de rente wordt steeds berekend over hetzelfde (begin)bedrag

bij € 100 spaargeld en 3% rente ontvang je elk jaar 0,03 x 100 = € 3 op je bankrekening

samengesteld = rente over rente: het rentebedrag wordt elk jaar bij je spaargeld gestort, zodat je het volgende jaar ook rente over de rente krijgt 

bij € 100 en 3% krijg je het eerste jaar € 3 zodat je € 103 hebt; het tweede jaar krijg je dan 0,03 x 103 = € 3,09 erbij; dus het bedrag op je spaarrekening groeit elk jaar met 3%, ofwel met de factor 1,03

formule: eindbedrag = beginbedrag x 1,03^n   

waarbij n = aantal jaar, het rente% = i en de groeifactor = (1 + i) 

Als je over € 100 spaargeld 3% rente krijgt en je hebt na 5 jaar € 15 rente ontvangen, dan krijg je

1. enkelvoudige interest
2. samengestelde interest

Over € 100 spaargeld krijg je 3% samengestelde interest; hoeveel rente heb je na 5 jaar ontvangen?

1. € 100 x 0,03 x 5 = € 15
2. € 100 x 1,03^5 = € 115,93
3. € 115,93 - € 15 = € 0,93
4. € 115,93 - € 100 = € 15,93

h.9.3: nominale en reële rente

nominaal = het rentepercentage en rentebedrag dat je krijgt 

reëel = de koopkracht van de rente, ofwel wat er van de rente overblijft als je het effect van inflatie (prijsstijging) eruit haalt

stel:

je spaart € 100 en krijgt daarover 3% rente; de inflatie is 2%

na een jaar heb je € 103; maar wat je eerst voor € 100 kon kopen, kost na een jaar € 102

je bent er dan per saldo € 1 op vooruit gegaan en dat is extra koopkracht

om de reële rente te berekenen mag je alleen als benadering doen:

reëele rente = nominale rente - inflatie (hier 3 - 2 = 1%)

de formule die je moet gebruiken is die van de bekende koopkrachtberekening:

h.9.3: nominale en reële rente vervolg