5.1 van WO naar KO

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

De Koude Oorlog 1945-1989

Lesdoelen

- Je weet hoe Engeland, VS en SU samenwerkten in WO II,

- Je begrijpt waarom de VS en SU na de oorlog vijanden worden,

- Je kunt uitleggen hoe 2 blokken t.o.v. elkaar kwamen te staan,

- Je weet hoe Duitsland werd verdeeld. 

VS en SU bondgenoten in WO II

• WO II begon in 1939, maar pas in 1941 gingen VS en SU pas meedoen, nadat ze werden aangevallen. 
• Sovjet-Unie binnengevallen door Duitsland 

        (operatie Barbarossa)

• Japan valt Amerikaanse marinebasis aan (Pearl Harbor)
• VS en SU aan de kant van Engeland (= de geallieerden)

VS en SU bondgenoten in WO II

• Vanaf maart 1943 dringt het Rode Leger van de SU de Duitsers terug (keerpunt: Slag om Stalingrad)
• Op 6-6-1944 landden leger VS en GB op kust bij Normandië (keerpunt: D-day) 
• Geallieerden rukten op naar Berlijn: VS vanuit het westen, SU vanuit het Oosten. Op 25-4-1945 schudden ze elkaar de hand bij rivier de Elbe. 5 dagen later pleegt Hitler zelfmoord.

Wat te doen met Duitsland na WOII?

Feb. 1945: conferentie van Jalta (Stalin, Churchill en Roosevelt)

• Na WO II blijven samenwerken in de Verenigde Naties (VN)
• er werd besloten Duitsland na WOII op te splitsen in 4 bezettingszones: van VS, Fa, GB en SU 
• land dat een gebied bevrijd mag daar zijn invloed uitoefenen: ontstaan invloedssferen

Invloedssfeer

• Na de Tweede Wereldoorlog raakt Europa verdeeld. Er ontstaan twee invloedssferen. Een invloedssfeer is een gebied waar een land invloed heeft.
• West-Europa door VS en bondgenoten bevrijd (Westblok)
• Oost-Europa door Russen bevrijd (Oostblok)

Wanneer begonnen de VS en SU mee te doen aan WO II?

1. 1939
2. 1941
3. 1945
4. 1943

Wat was het keerpunt voor het Rode Leger van de SU in de strijd tegen de Duitsers?

1. Operatie Barbarossa
2. Slag om Stalingrad
3. Bevrijding van Parijs
4. D-day

Hoe werd Duitsland na WOII verdeeld?

1. Er was geen verdeling
2. In 4 bezettingszones
3. In 2 bezettingszones
4. In 3 bezettingszones

Aan de slag

Maak opdracht 1, 2 en 3 op blz. 168. 

Na 10 minuten: nakijken. 

5.1 Van wereldoorlog naar Koude Oorlog

SU en VS na WO II vijanden

• juli 1945: Conferentie van Potsdam. Roosevelt was overleden en vervangen door Truman. Stalin vertrouwde hem niet. 
• Truman maakt einde aan WO II in Azie door 2 atoombommen in te zetten op Japan in aug. 1945 

     (keerpunt: atoombommen op Hiroshima en Nagasaki) 

• Stalin wilde ook een atoombom maken: lukte in 1949 na spionage bij Amerikanen.   

SU en VS na WO II vijanden

• VS en SU twee supermachten na de Tweede Wereldoorlog
• Groot wantrouwen naar elkaar door ideologische tegenstelling:  - VS: kapitalistische democratie                                                                - SU: communistische dictatuur

• Ze dachten dat de ander heel Europa wilde onderwerpen 
• Deze spanning tussen VS en SU wordt Koude Oorlog genoemd, omdat het nooit echt tot vechten kwam. 

Kapitalisme

Een systeem waarbij het draait om:

• Winst maken 
• Privébezit
• Concurrentie
• Vrijheid (maar ongelijkheid)

Kritiek

op 

Kapitalisme:

klassenmaat-schappij 

Communisme

Een syteem waarbij het draait om:

1. Gelijkheid (klasseloze maatschappij)
2. Gratis onderwijs en gezondheidszorg, lage huren
3. Alle bedrijven en landbouwgrond van de staat, die bepaalt wat en hoeveel er geproduceerd wordt (planeconomie)

Tegenstellingen VS en SU

kapitalisme

• vrijheid
• democratie
• vrije markteconomie
• privebezit 

• individuele rechten

communisme

• gelijkheid
• dictatuur
• planeconomie
• alle grond en fabrieken eigendom van de staat
• individu ondergeschikt aan de staat (totalitair)

Wat was het doel van de atoombommen op Japan?

1. Het testen van nieuwe wapens
2. Het beëindigen van WO II in Azië
3. Het intimideren van de Sovjet-Unie
4. Het vernietigen van Japanse steden

Wat is het verschil tussen kapitalisme en communisme?

1. Kapitalisme draait om winst maken en privébezit, terwijl communisme draait om gelijkheid en een klasseloze maatschappij.
2. Kapitalisme draait om een planeconomie waarbij alles van de staat is, terwijl communisme een vrije markteconomie kent.
3. Kapitalisme draait om het afschaffen van individuele rechten, terwijl communisme deze juist waarborgt.
4. Kapitalisme en communisme zijn in alle opzichten identiek.

Aan de slag

Maak opdr. 4, 5 en 6 op blz. 168

Na 10 min. nakijken. 

Blokvorming:Kapitalisme <>Communisme

West- en Oostblok

• Stalin breidde SU uit met Estland, Letland, Litouwen en Oost-Polen. In de rest van Oost-Europa bracht hij communistische dictators aan de macht -> Oostblok o.l.v. Sovjet-Unie. 
• Dit werden satellietstaten die SU moesten gehoorzamen.
• Deze landen bouwden zwaarbewaakte grenzen met prikkeldraad, mijnenvelden, wachttorens en grenstroepen. 
• Grens tussen oost en west wordt Ijzeren Gordijn genoemd.

IJzeren Gordijn

weet je nog? Europa gesplist in twee.

Marshallplan en NAVO

• West-Europa was verwoest en arm. Communisme leek de oplossing voor de armoede (gelijkheid, gratis onderwijs en gezondheidszorg)
• VS probeert verspreiding communisme tegen te gaan-> containment
• Nieuwe president Truman belooft in 1947 economische hulp en militaire steun aan landen die door het communisme worden bedreigd, door:

1. Marshall hulp: economische steun aan West-Europa (wordt welvarend)

2. Oprichting NAVO (militair bondgenootschap tussen VS en West-Europa) in 1949. 

Warschaupact

1955: Als antwoord op de NAVO vormde de SU met andere Oostbloklanden het militaire bondgenootschap

Warshaupact.

Deze werd ook ingezet bij volksopstanden in het Oostblok.  

Wat was de reactie op de NAVO vanuit de Sovjet-Unie?

1. De vorming van de NAVO 2.0
2. De vorming van het Warshaupact
3. De oprichting van de Europese Unie
4. De opheffing van het Oostblok

Wat was het doel van de Marshallhulp?

1. Economische steun aan Oost-Europa
2. Economische steun aan West-Europa
3. Militaire steun aan West-Europa
4. Militaire steun aan Oost-Europa

Hoe noemde men de satellietstaten die de Sovjet-Unie moesten gehoorzamen?

1. Oostblok
2. Zuidblok
3. Westblok
4. Middenblok

Aan de slag

Maak opdracht 7, 8, 9 en 10 op blz. 169-170.

Klaar? Lees het groene stukje op blz. 167 en maak opdr. 11 

Wat gebeurde er met Duitsland na WO II?

5.1 deel IJzeren Gordijn, Duitse deling, containment

Duitsland na WO II

• Duitsland en Berlijn worden in 4 sectoren verdeeld: deel voor SU, VS, GB en Fa. 
• Laatste 3 gaan al snel samen in West-Duitsland, BRD.
• Ijzeren Gordijn loopt dwars door Duitsland. 
• West-Berlijn ligt in Oost-Duitsland: Gat in Ijzeren Gordijn. 

De 4 bezettingszones veranderen in 2 landen

• 1949 West-Duitsland wordt Bondsrepubliek Duitsland: BRD
  
•  Oost-Duitsland wordt Duitse Democratische Republiek: DDR

BRD: kapitalistisch en democratisch. DDR: Communistisch en dictatuur.

De Berlijnse Muur

• Berlijn was de enige doorgang tussen Oost en West, een opening in het ijzeren gordijn. 
• tussen 1949 en 1961 vluchten 2.5 miljoen mensen naar het westen, leegloop van DDR.
• De Sovjet leider Chroetsjov wil hier een einde aan maken en begint met de bouw van een muur om West-Berlijn heen op 13 augustus 1961

Welke kant van de muur zien we?

1. Links is west, rechts is oost
2. Rechts is west, links is oost

Spotprent uit 1948

Is de tekenaar een Amerikaan of een Rus? Leg je antwoord uit. 

Bijschrift: Hoe maken we het gat dicht?

Hoe heet West-Duitsland vanaf 1949?

1. DDR
2. BRD
3. BDR
4. DRD

Hoe noemen we Oost-Duitsland vanaf 1949?

1. BRD
2. DRD
3. DDR
4. BDR