M4 - H1 - 1.2 - De grondwet van 1848

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 4

H1- 1.2 De grondwet van 1848

4 mavo

Leerdoelen

• Ik kan uitleggen wat de grondwetswijziging van 1848 inhield. 
• Ik kan uitleggen wat de gevolgen waren van de grondwetswijziging.
• Ik kan uitleggen wat ministeriële verantwoordelijkheden zijn. 
• Ik kan uitleggen welke bevoegdheden de Eerste en Tweede Kamer hebben. 
• Ik kan vertellen welke klassieke grondrechten in de grondwet van 1848 staan. 
• Ik kan aangeven welke punten uit de grondwet van 1848 nu ook nog gelden.

Belangrijke personen

Koning Willem II

Rudolf Thorbecke

Video Willem II

Klik hier om een video te bekijken over Willem II

Video Thorbecke

Bekijk de video over Thorbecke

Situatie voor de grondwetswijziging

• Nederland was vóór 1848 een constitutionele monarchie: de koning had een grote rol en dus nog veel macht. 
• Rond 1825 ontstonden er politieke stromingen die dit wilden veranderen (liberalisme). 
• Liberalen stonden voor vrijheid: bijvoorbeeld van godsdienst en meningsuiting. -> zij vonden dat burgers moesten kunnen meepraten en meebeslissen. Ook vonden zij dat het parlement de regering moest controleren. 

Een land met een koning en een grondwet. (constitutie = grondwet)

Koning Willem II

• Zijn vader Willem I wilde niets van zijn macht afstaan. 
• In eerste instantie wilde Willem II dat ook niet toen hij zijn vader opvolgde in 1840. 
• In Frankrijk brak een revolutie uit en de koning daar werd afgezet. Willem II was bang dat dit ook zou gebeuren in Nederland

plotselinge grondige en gewelddadige verandering

Koning Willem II

• Omdat Willem II bang was om zijn macht kwijt te raken en misschien zelfs wel afgezet zou worden, vroeg hij in 1848 aan Thorbecke om de grondwet te wijzigen.  

Video grondwetswijziging

Klik hier om de video te behttps://www.youtube.com/watch?v=tPhn_l6oW9g&list=PLPUC3M5KnXuTCeMIXcaMCaTZoj8akUbqV&index=1&t=9skijken

Thorbecke en de grondwetswijziging

• Thorbecke was leider van de liberalen. 
• Door de grondwetswijziging van 1848 werd Nederland een parlementaire democratie. 
• De koning kreeg minder macht. 
• Koning werd onschendbaar en de ministers waren verantwoordelijk.

Democratie waarin burgers via gekozen volksvertegenwoordigers invloed hebben op het bestuur

De koning kan niet ter verantwoording worden geroepen door het parlement. (volksvertegenwoordig)

Waarom had koning Willem II moeite met de grondwetswijziging?

1. Politieke macht bleef gelijk
2. Politieke macht werd groter
3. Politieke macht werd kleiner

Rechtstreekse verkiezingen

Rechtstreekse verkiezingen om de volksvertegenwoordigers in het parlement te kiezen:

• Verkiezingen voor de Tweede Kamer
• Gemeenteraadsverkiezingen
• Provinciale staten (kiezen ook de Eerste Kamer)

Onschendbaarheid van de koning

In de grondwet staat: 'de koning is onschendbaar, ministers zijn verantwoordelijk'. Wat betekent dat? 

• Onschendbaarheid: de koning kan niet ter verantwoording worden geroepen door het parlement.
• Ministeriële verantwoordelijkheid: ministers moeten zich verantwoorden in het parlement, ze hebben de steun nodig van de Eerste en Tweede Kamer.
• In de praktijk heeft de koning dus  minder macht. 

Begrippen

• Eerste Kamer: door de Provinciale Staten gekozen Nederlandse volksvertegenwoordiging
• Tweede Kamer: direct gekozen Nederlandse volksvertegenwoordiging
• De Eerste en Tweede Kamer worden samen het parlement of de Staten-Generaal genoemd.
• Provinciale Staten: bestuur van een provincie.

Parlement

Bij de grondwetswijziging van 1848 kreeg het parlement meer macht.

Parlement bestaat uit:

• Eerste Kamer 
• Tweede Kamer

De Tweede Kamer wordt via rechtstreekse verkiezingen gekozen door de burgers. De Eerste Kamer wordt gekozen door de Provinciale Staten. 

Video Eerste Kamer

Bekijk de video over de Eerste Kamer

Video Eerste en Tweede Kamer

Bekijk de video over de Eerste en Tweede Kamer

Taken Tweede Kamer

Controlerende en wetgevende bevoegdheden. 

Rechten Tweede Kamer voor controlerende taak:

• Recht van enquete (onderzoek doen)
• Recht van interpellatie (in discussie gaan)  

De Tweede Kamer mocht ook nog wetsvoorstellen wijzingen en wetsvoorstellen indienen:

• Recht van amendement (wetsvoorstellen wijzigen)
  
• Recht van initiatief (indienen van wetsvoorstellen)

Censuskiesrecht

Tegenwoordig mag iedereen van 18 jaar en ouder stemmen. 

Na de grondwetswijziging van 1848 was het nog niet zo dat iedereen mocht stemmen. Er was sprake van censuskiesrecht. Alleen rijke mensen mochten stemmen. 

Wat is censuskiesrecht?

Kiesrecht dat afhankelijk was van het betaalde bedrag aan belastingen. 

Welke punten uit de grondwet gelden nu nog steeds?

De belangrijkste punten uit de grondwet van 1848 gelden nu  nog steeds:

• De koning is onschendbaar, de ministers zijn verantwoordelijk.
  
• De Tweede Kamer wordt rechtstreeks gekozen, de Eerste Kamer door de Provinciale Staten.
  
• Het parlement heeft controlerende en wetgevende bevoegdheden.
  
• De klassieke grondrechten staan in de grondwet.
  

Scheiding kerk en staat

Kerk en staat werden gescheiden

De scheiding van kerk en staat hield in dat de overheid zich niet met kerken mag bemoeien en dat zij geen enkel geloof mogen bevoordelen. 

Trias Politica

De scheiding van de politieke macht:

• Wetgevende macht
• Uitvoerende macht
• Rechterlijke macht

Bekijk de video over Trias Politica

Klik hier om de video te bekijken

Wetgevende macht: het parlement (de volksvertegenwoordiging).

Uitvoerende macht: de regering (de ministers en de koning).

Rechterlijke macht: de rechters en officieren van justitie.

Klassieke grondrechten

• Vrijheid van godsdienst: 
• vrijheid van meningsuiting: recht om gevoelens en gedachten te uiten
• vrijheid van vereniging en vergadering: het recht om zich te verenigen in vakbonden, politieke partijen en andere organisaties

Sociale grondrechten

recht op bestaanszekerheid: de overheid zorgt voor sociale zekerheid (uitkeringen)

recht op bewoonbaarheid: de overheid zorgt dat het land schoon en veilig is

recht op rechtsbijstand: recht op een advocaat, ook als je die niet zelf kunt betalen

Rechtsstaat

Nederland is een rechtsstaat:

• Een land waarin de rechten en plichten van burgers én van de overheid in de grondwet zijn vastgelegd en ook worden nageleefd.