1.1 Voedingsstoffen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Thema 1 Vertering

1.1 Voedingsstoffen

Lesprogramma

• Wat weet je al.
• Leerdoelen
  
• Uitleg
• Vragen
• Nabespreken
• Huiswerk

Wat weet je al over voedingsstoffen.

Leerdoelen

• Je kunt de kenmerken en functies noemen van zes groepen voedingsstoffen en van voedingsvezel.

voedingsmiddelen

alles wat je eet en drinkt zijn voedingsmiddelen.

voedingsmiddelen zijn opgebouwt uit voedingsstoffen.

Vier functies van voedingsstoffen

Er zijn vier functies van voedingsstoffen.

1. Brandstoffen; energie
2. Bouwstoffen; groei en herstel
3. Reservestoffen; opslag
4. Beschermstoffen; zorgen dat je niet ziek wordt 

Functies per voedingsstof

• Bouwstoffen: 

eiwitten, water, koolhydraten, vetten, mineralen, vitamines

• Brandstoffen: 

koolhydraten, vetten, eiwitten

• Reservestoffen: 

vetten, koolhydraten

• Beschermende stoffen: 

vitamines, mineralen

Eiwitten (proteïnen)

Eiwitten

2 varianten:

• Dierlijke eiwitten
• Plantaardige eiwitten

Eiwitten

Eiwitten zijn bouwstoffen

Teveel aan eiwitten? 

• Eiwit als brandstof 
• Eiwit als reservestof (vet)

Cytoplasma

Spieren

Eiwitten

Volgorde van aminozuren bepaald vorm van het eiwit.

Door verschillende vormen ook verschillende functies:

kanaaltje, enzym, transportenzym, bouwstof etc.

Eiwitten

BINAS tabel 67H1

• 20 soorten aminozuren
• 12 niet-essentiële aminozuren 
• 8 essentiële aminozuren

• Niet-essentiële aminozuren kunnen door het lichaam worden aangemaakt.
• Essentiële aminozuren worden niet/minder door het lichaam aangemaakt moeten via het voedsel worden aangeleverd.

Koolhydraten (sachariden)

Koolhydraten

Koolhydraten zijn brandstoffen, maar kunnen ook dienen als bouwstof. 

Teveel aan koolhydraten?

• Koolhydraten als reservestof (vet)

Suikers (glucose), zetmeel, voedingsvezels en glycogeen. 

enkelvoudig koolhydraat

meervoudig koolhydraat

Koolhydraten

Voedingsvezels

• Onverteerbare koolhydraten uit planten 
• Voedingsvezels stimuleren de darmperistaltiek en dus de darmwerking

Vetten (lipiden)

Vetten

• Glycerol + 3 vetzuurstaarten = triglyceride

• Vetten bestaan uit dezelfde atomen als glucose (C,H,O).
• Alle organismen kunnen glucose omzetten in vetten.
• Essentiële vetzuren

(On)verzadigde vetten

Verzadigd vet:

- Ongezond; kans op 'dichtslibben' aders. Vooral bij dierlijke vetten. Hebben geen dubbele bindingen.

Onverzadigd vet:

- Gezond. Zorgen voor daling cholesterol. Hebben één of meer dubbele bindingen.

Dierlijk voedsel: vetten

Glycerol en 3 verschillende vetzuren

Verzadigd

Enkelvoudig onverzadigd

meervoudig onverzadigd

Cholesterol

• Aanmaak in lever

• De basis voor de aanmaak van sommige hormonen (testosteron, oestrogeen, bijnierhormonen)

• Cholesterol zit in celmembranen voor flexibiliteit.

Slagaderverkalking

• Cholesterol blijft vaker kleven bij beschadiging slagaderwand
• Plaquevorming
• Deze laag cholesterol zet kalk af
• Vorming bloedpropje

Water

Water

Water is een bouwstof                transport van stoffen. 

Het menselijk lichaam bestaat uit 60% water. 

Mineralen (zouten)

Mineralen

• bouwstof:

hard botweefsel en tandbeen

• beschermstoffen:

bloedstolling

• Gevormd uit een 

metaal + niet-metaal

Spoorelementen

Spoorelementen: mineralen die in zeer kleine hoeveelheden benodigd zijn

Algemene mineralen: Na, K, Ca

Spoorelementen: Cu, F, Zn, I

Vitaminen

Vitaminen zijn de belangrijkste beschermende stoffen. 

Er zijn er erg veel en zorgen dus dat je gezond blijft.

Scheurbuik

Scheurbuik bij zeevaarders door gebrek aan vitamine C

Oplossing: Verse citroenen en sinaasappels mee op reis.

Pak je device en zoek op wat de relatie is tussen vitamine C en scheurbuik

Vitaminen

• Provitaminen dit zijn stoffen die in voeding zitten, waaruit wij vitaminen kunnen vormen.
  
• Gebreksziekten deze ontstaan door een tekort aan vitaminen.
  
• Vitamine-B-complex is opgebouwd uit meerdere afzonderlijke vitaminen.
  

Vitamins

Meer weten? Bekijk de volgende filmpjes en links

Your Biology NL

Biologie met Joost

Juf aminozuur

30 Min. Bio

Links

Uitleg voedingsstoffen - Biologiepagina

Uitleg mineralen - Biologiepagina

Oefening functies voedingsstoffen - Biologiepagina

Uitleg voedingsstoffen en middelen - Biologielessen

Uitleg cholesterol - Biologielessen

Uitleg mineralen- Biologiepagina

Aan de slag

Lezen

Basisstof 1

Zijn alle dikgedrukte woorden duidelijk?

Maken

Opdracht 1 t/m 9

Zet de voedingsmiddelen op de juiste voedingsstoffen.

Brandstoffen

koolhydraten en vetten

Bouwstoffen

eiwitten en water

Beschermstoffen

vitaminen en mineralen

Voedingsstoffen zijn...

1. Bestanddelen van voedingsmiddelen
2. Alle bouwstoffen in voedingsmiddelen
3. Alle brandstoffen in voedingsmiddelen
4. Alle calorieën in voedingsmiddelen

In onze voeding zitten voedingsstoffen. Sommige voedingsstoffen leveren energie, andere voedingsstoffen leveren geen energie. Welk van de volgende rijtjes voedingsstoffen bevatten uitsluitend energieleverende voedingsstoffen?

1. Alcohol, koolhydraten en vitamines
2. Alcohol, vetten en eiwitten
3. Eiwitten, koolhydraten en mineralen
4. Mineralen, vetten en water

Voedingsstoffen die moeten worden verteerd 

Voedingsstoffen die niet worden verteerd 

Mineralen

Zetmeel

Water

Eiwitten

Vetten

Vitaminen

Koolhydraten

Wat betekent het als een aminozuur essentieel is voor de mens?

Leg uit waarom een voedingsvezel niet tot de voedingsstoffen behoort.