Het hof en de hoveling

• kunst algemeen
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

De ideale hoveling

Kenmerken van de homo universalis: veelzijdige alleskunner. 

• geschoold in de klassieke kunsten  Grammatica, Dialectica/ logica, Retorica, Aritmetica, Geometria, Musica en Astronomia.
• naast kennis in bezit van veel vaardigheden had 
• er lichamelijk aantrekkelijk uitzien door aan lichaamstraining te doen. 
• ten slotte diende een hoveling hoffelijk te zijn

zoals zwemmen, muziek maken, kunnen dichten en/of schilderen, thuis zijn in de wetenschap, geschiedenis, astrologie en filosofie, enzovoort. 

hij moest vrouwen kunnen charmeren, goed kunnen converseren, de juiste manieren kennen en virtu (kracht en deugd) hebben.

Tijdens de Renaissance werd de veelzijdige kunstenaar Leonardo da Vinci de belichaming van de homo universalis. Hij was op alle wetenschapsterreinen thuis. Leonardo was onder meer tekenaar, beeldhouwer, uitvinder, bouwkundige, componist, schilder en kaartenmaker. 

https://historiek.net/homo-universalis-betekenis/84731/

Hof en hovelingen

Derde eeuw -  val van het Romeinse Rijk in West Europa - Wanorde en oorlog

Centraal gezag is weg - macht komt in handen van lokale krijgsadel

Krijgsadel in dienst van vorsten krijgen in ruil grond in bruikleen.

Rond 1000 situatie stabiel in Europa

Ridders zijn in dienst van grotere heren en dienen hun agressie te beheersen en zich beschaafd te gedragen - ridderlijk gedrag - moed, heldhaftigheid en trouw wordt uitgebreid met : zelfbeheersing, goede manieren en spreekvaardigheid. (diplomatieke oplossingen)

Hoffelijkheid vindt zijn oorsprong in de ridderlijkheid -  je leert dit aan het hof van een ander.

Hoofse liefde

Nieuw mannelijkheidsideaal: je kunnen beheersen, geen zwaard maar taal, het woord, argument, goede manieren, gasten kunnen vermaken met verhalen, zang en gedichten.

Sprezzatura 

Ook voor hovelingen was het ideaal dus de homo universalis. Speciaal voor iedereen die aan het hof leefde schreef Castiglione De volmaakte hoveling . In zijn boek komt Castiglione tot de conclusie dat een hoveling -net als een kunstenaar - ook veelzijdig moest zijn. De perfecte hoveling is in de eerste plaats een goed soldaat. Maar hij weet ook veel van literatuur, geschiedenis, muziek en theater en heeft goede manieren. Uiteraard is zijn karakter een perfect evenwicht tussen gratie en temperament.  En dat alles met heel nonchalance oftewel sprezzatura

“Als algemene regel geldt voor de hoveling dat hij in de eerste plaats de zeer steile en gevaarlijke klip van de gekunsteldheid moet omzeilen en in alles een zekere achteloosheid, of om een nieuw woord te gebruiken, een zekere sprezzatura aan de dag moet leggen, waarmee hij verbergt hoe knap hij is en de indruk wekt dat niets wat hij doet of zegt hem moeite kost”.

04:33

Geef 3 voorbeelden van waardes die aansluiten bij de sprezzatura (esprit) van een hoveling die je zag in het fragment

Hoffelijkheid

Een dame vraagt een heer ten dans. Hij weigert, wil ook niet naar muziek luisteren of deelnemen aan andere vormen van tijdverdrijf. Zulke frivole bezigheden behoren niet tot zijn vak, zegt hij. 

De dame vraagt: 'Wat is uw vak dan?'

'Vechten', antwoordt hij. 

Daarop reageert de vrouw: 'Ik zou denken dat u, nu er geen oorlog is en u ook niet op het punt staat te vechten, er het beste aan zou doen u goed te laten invetten en u met uw hele wapenrusting in een kast te laten opbergen tot men u nodig heeft, anders raakt u nog erger vastgeroest dan u nu al bent.'

Inleiding in Boek van de hoveling

Baldassar Castiglione

Mantua

Gonzaga

wetenschappers. musici, schilders, architecten, beeldhouwers, schrijvers.

Florence

De' Medici

Bankiersfamili

Cosimo (Il Vecchio

Mecenas

Geleerden en kunstenaars

In ME zijn gilden machtig en hebben een grote rol in het stadsbestuur. 

Adel trekt naar stad om zo ook invloed te hebben

Stadspaleizen (palazzo's)

Kloosters en kerken 

veel werelds bezit en daarmee machrt

Paus in Rome heeft ook hof, met macht, luxe, kunst en cultuur