H4 - T7 - E&M - BS2

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

thema 7 - ecologie en milieu

BS 2

Populaties

Begrippen BS2

concurrentie

coöperatie

symbiose 

mutualisme

commensalisme

parasitisme

geboorte

sterfte

migratie

biologisch evenwicht

uitheems

inheems

exoten

draagkracht

Leerdoelen BS2

Na deze BS kun je: 

• binnen een ecosysteem vormen van concurrentie en van coöperatie onderscheiden
  
• de dynamiek en het evenwicht in een ecosysteem beschrijven 

populatie 

wat is... ? 

-> video

www.avrotros.nl

populatie 

Een verzameling van soortgenoten die op hetzelfde ogenblik een welomschreven ruimte bezetten, en aldus gescheiden zijn van andere populaties, en die zich onderling voortplanten waardoor een gemeenschappelijk genenbestand ontstaat. 

Concurrentie

Competitie, strijd

Bij sterke concurrentie grote selectiedruk. De best aangepaste aan het milieu hebben dus grootste overlevingskans.

Gevolg: kleinere genetische variatie 

Voorbeeld: cheetah's in Afrika

Coöperatie

• voor voortplanting, denk aan balts, zó worden soortgenoten herkend. 

• voor voedsel zoeken, bijvoorbeeld bij leeuwen, waar in groepen gejaagd wordt.

• voor verdediging tegen predatoren, bijvoorbeeld bij een school vissen

Symbiose

Langdurig samenleven heet symbiose. (vorm van coöperatie!!) 

3 soorten symbiose:

• Mutualisme --> beide soorten voordeel
• Commensalisme --> éne soort voordeel, de ander geen voordeel + nadeel
• Parasitisme --> éne soort voordeel, de ander nadeel

Symbiose

Langdurig samenleven heet symbiose. (vorm van coöperatie!!) 

3 soorten symbiose:

• Mutualisme --> beide soorten voordeel
• Commensalisme --> éne soort voordeel, de ander geen voordeel + nadeel
• Parasitisme --> éne soort voordeel, de ander nadeel

Symbiose

Langdurig samenleven heet symbiose. (vorm van coöperatie!!) 

3 soorten symbiose:

• Mutualisme --> beide soorten voordeel
• Commensalisme --> éne soort voordeel, de ander geen voordeel + nadeel
• Parasitisme --> éne soort voordeel, de ander nadeel

Dynamiek van een populatie

Populatiegrootte

Vier factoren beïnvloeden de populatiegrootte:

• geboortecijfer: het aantal geboortes per 1000 individuen in een jaar
• sterftecijfer: het aantal overleden individuen per 1000 individuen in een jaar
• immigratie: toename door komst van organismen
• emigratie: afname door vertrek van organismen

Samenstelling een populatie

• Inheems --> komt van nature in een gebied voor

• Uitheems --> komt van nature niet in een gebied voor

• Exoten --> door menselijk handelen in een gebied gekomen waar ze van oorsprong niet thuishoren.
• -> invasieve exoot --> verdringt de inheemse populaties

samenstelling van een populatie

inheems: 

Ooievaarsbek 

Geranium phaeum

invasieve exoot:

<- halsbandparkiet

Japanse duizendknoop ->

Bepalen populatiegrootte

De grootte van een populatie wordt weergegeven als populatiedichtheid (= het gemiddelde aantal individuen per oppervlakte-eenheid of volume-eenheid)

Manieren om de populatiegrootte te bepalen:

• kwadrantmethode
• merken en terugvangen

Kwadrantmethode

biologiepagina.nl

Merken en terugvang-methode lastig?

Neem dan de volgende video nog even door...

Populatiedichtheid

De individuen kunnen op verschillende manieren verspreid zijn over een gebied.

Het verspreidingspatroon van een soort kan gegroepeerd, regelmatig verspreid  of willekeurig verspreid zijn. Elke vorm heeft zijn eigen voor- en nadelen.

Veranderingen in populatiedichtheid

Vaak ontstaat er een biologisch evenwicht als de populatiedichtheid om een bepaalde waarde blijft schommelen. Dit is een vorm van zelfregulatie binnen een ecosysteem.

Groeicurves

Draagkracht

Draagkracht

Definitie populatie

• Een verzameling individuen van één soort in een bepaald gebied die met elkaar kunnen voortplanten. 

• Relaties tussen soortgenoten gaan altijd om voedsel en/of voortplanting. Hierbij kan samengewerkt worden (coöperatie) of zijn de individuen concurrenten. 

• Een territorium is zorgen voor een gebied met voedsel en plek om voort te planten.

https:

https:

Dichtheidsafhankelijke factoren

• voedselrelaties (zoals predator-prooi)
• parasitisme
• ziekte
• concurrentie

Voorbeeld: 
- Meer prooi betekent meer nakomelingen bij de predator, dus meer prooi opgegeten; 

- meer kans op parasieten die verspreid worden onder de organismen; 

- meer concurrentie om voedsel. 

Gevolg: het aantal neemt af.

Dichtheidsonafhankelijk factoren

• Vaak door klimaat veroorzaakt, bijvoorbeeld:

- een droge hete zomer 

- juist gematigd weer met regelmatig neerslag

- hevige sneeuwval of lange vorstperiode

- bosbrand

• Gevolg: sterke terugval in populatiedichtheid

opdrachten bij BS2

basis: 8 t/m 12

extra uitdaging: 13

en dan nu nog even 

een paar quiz vragen... 

het langdurig samenleven van organismen van verschillende soorten

bij een plaag

invloeden uit de levenloze natuur

De maximale populatiegrootte in een ecosysteem

Die invloed die het meest afwijkt van de ideale omstandigheid

Samenlevingsvorm waarbij allebei de soorten voordeel hebben

Het vermogen om schommelingen in abiotische factoren te verdragen

Draagkracht

Tolerantie

Beperkende factor

J-curve

Symbiose

Mutualisme

 Abiotische factor

Wanneer spreken we van een biologisch evenwicht?

1. Als de populatiegrootte altijd hetzelfde is
2. Als de populatiegrootte een populatiegrootte is
3. Als de populatiegrootte rond een gelijke waarde schommelt
4. Als de dieren in een populatie even zwaar zijn

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Hoe groot is de draagkracht voor schapen?

1. 1500 schapen
2. 15 000 schapen
3. 150 000 schapen
4. 1 500 000 schapen

waardoor leidt overschrijding van draagkracht meestal tot een lagere draagkracht?

1. de dieren zijn dood
2. voedselbronnen zijn uitgeput
3. het systeem schiet door

welke competitie vindt alleen plaats tussen soortgenoten? Meerdere antwoorden mogelijk.

1. territorium
2. voortplantingspartner
3. voedsel
4. symbiose

Welk van de volgende factoren is dichtheidsonafhankelijk?

1. Predatie
2. Voedselconcurrentie
3. Ziekte
4. Overstroming

Als een soort 100 nakomelingen krijgt per individu, zal er dan meer, minder of evenveel sterfte zijn dan bij een soort die er 5 krijgt per individu?

1. Meer
2. Minder
3. Evenveel

Een ecoloog wil het aantal konijnen in een bepaald afgeschermd natuurgebied gaan bepalen. Hiervoor gebruikt hij de methode van vangen, merken en terugvangen.
Bij de eerste vangst vangt de ecoloog in totaal 44 konijnen, die vervolgens een ring om de poten krijgen. Deze konijnen worden weer losgelaten. Een week later vangt hij opnieuw konijnen. Dit keer 34 stuks, waarvan er 4 een ring om de poten hebben.

Bereken de grootte van de konijnenpopulatie.