Les 5: oren (H)

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 2

Les 4: oren (H)

Inhoud

-Herhalingsopgaven

-Uitleg bouw van het oor

-Opgave bouw van het oor

-Filmpje

Leerdoelen

• Je kunt de delen van het oor benoemen met hun functie.
• Je kunt vertellen wat geluid is en hoe dit wordt uitgedrukt.
  
• Je kunt vertellen wat het verschil tussen hoge en lage geluiden.
• Je kunt beschrijven dat hard geluid kan leiden tot gehoorschade.

Wat is de prikkel voor het oog?

En welk deel heeft vooral als taak te zorgen voor de voeding van een groot deel van het oog?

Bijziend of verziend?

1. bijziend
2. verziend

Hoe heet het wanneer het oog scherp stelt?

Welk begrip hoort bij welk onderwerp?

Scherp zien

juiste hoeveelheid licht

iris

pupil

lensbandjes

lens

accomoderen

Waarom is het belangrijk dat de pupilreflex snel gaat?

Horen

Bij oren denk je misschien alleen aan de oorschelpen. Maar een groot deel van de oren ligt in je hoofd.

De buitenkant van een oor

In elk oor ligt een gehoorzintuig en een evenwichtszintuig. Met je gehoorzintuigen neem je geluid waar. Geluid bestaat uit trillingen van de lucht. De oorschelp vangt deze trillingen op. Daarna gaan de trillingen de gehoorgang in (zie afbeelding).

Binnenkant van het oor

Een groot deel van de oren ligt in de schedel. Dit deel kun je niet zien. In afbeelding is de binnenkant van het oor 

getekend. Via de gehoorgang komen de

geluiden bij het trommelvlies. Het 

trommelvlies gaat daardoor trillen. In de

gehoorgang liggen oorsmeerkliertjes 

die oorsmeer maken. Het oorsmeer 

houdt het trommelvlies soepel, zodat 

het goed kan trillen. Soms maken 

deze kliertjes te veel oorsmeer. Met een

wattenstaafje kun je de gehoorgang 

schoonmaken. Je mag nooit met 

scherpe voorwerpen in je oor peuteren. 

Je kunt dan gemakkelijk het 

trommelvlies beschadigen.

Binnenkant van het oor

Achter het trommelvlies ligt de trommelholte. Hierin bevinden zich de drie gehoorbeentjes: hamer, aambeeld en stijgbeugel. De stijgbeugel is verbonden met het venster: een dun vlies. Aan de andere kant van het venster ligt het slakkenhuis. Dit bestaat uit drie kanalen die in een spiraal zijn opgerold. De kanalen zijn gevuld met vloeistof.

Het trommelvlies brengt de gehoorbeentjes aan het trillen. De gehoorbeentjes geven de trillingen door aan het venster in het slakkenhuis. De vloeistof in de kanalen van het slakkenhuis gaat trillen. In het middelste kanaal liggen zintuigcellen. Deze worden geprikkeld door de trillingen van de vloeistof. In de zintuigcellen ontstaan impulsen. De gehoorzenuw geleidt de impulsen naar de hersenen.

De buis van Eustachius verbindt de trommelholte met de keelholte. De 

wanden van de buis liggen meestal tegen elkaar aan gedrukt, zodat de 

buis dicht is. Als je slikt of gaapt, gaat de buis open. Er kan dan lucht van 

de trommelholte naar de keelholte, en omgekeerd. Hierdoor wordt de 

luchtdruk aan beide zijden van het trommelvlies gelijk. Dit is nodig om 

het trommelvlies goed te laten trillen.

Het slakkenhuis

Het slakkenhuis bestaat uit drie kanalen die als een spiraal zijn opgerold. Alle drie de kanalen zijn met een vloeistof gevuld. Eén van deze kanalen begint bij het vlies (venster) dat met de stijgbeugel is verbonden. Als dit vlies door de gehoorbeentjes in trilling wordt gebracht, gaat de vloeistof in de kanalen van het slakkenhuis trillen. 

In het middelste van de drie kanalen liggen zintuigcellen. Deze hebben haartjes die met de vloeistof mee kunnen trillen. Als de haartjes bewegen, ontstaan in de zintuigcellen impulsen. Deze impulsen worden via de gehoorzenuw naar de hersenen geleid.

Geluiden

Met je gehoorzintuigen neem je geluiden waar. Geluiden zijn trillingen van de lucht. Als de lucht snel trilt, hoor je een hoge toon (zie afbeelding). De geluidsfrequentie is dan hoog. Als de lucht langzaam trilt, zijn de geluidsfrequentie en de toon laag. De geluidsfrequentie wordt uitgedrukt in hertz (Hz).

Hebben de trillingen een grote amplitude (uitslag), dan is het geluid hard. En als de trillingen een kleine amplitude hebben, is het geluid zacht.

Volume

Een geluid dat steeds hoger wordt, zul je op een bepaald moment niet meer kunnen horen. Welke toonhoogten je nog net kunt horen, is onder andere afhankelijk van je leeftijd. Naarmate je ouder wordt, kun je steeds minder hoge tonen horen.

Het volume (de sterkte) van een geluid wordt uitgedrukt in decibel (dB). In afbeelding 2 is een schaal van geluidssterkten weergegeven. Geluiden vanaf 80 dB kunnen leiden tot gehoorschade, als je deze geluiden vaak en langdurig hoort. Je kunt dan steeds minder goed horen. Op de lange duur kun je zelfs doof worden. Geluiden vanaf 130 dB veroorzaken hevige oorpijn.

Gehoorschade

Ongeveer 20% van de jongeren van 12 tot 25 jaar heeft gehoorverlies. Dat betekent dat ze minder goed horen. Door te lang en te hard geluid in de oren beschadigen de trilharen in het slakkenhuis. Deze trilhaartjes zijn delen van de zintuigcellen. Ze vangen geluiden op, die de zintuigcellen omzetten in impulsen en doorgeven aan de hersenen. Als de trilharen beschadigd zijn, werkt het gehoorzintuig niet goed meer. Ook ontstaat vaak een constante piep in de oren (tinnitus).

De meeste jongeren weten wel dat ze kans hebben op gehoorschade als ze

 zich bij een concert of in een club te lang aan lawaai blootstellen. Maar ook

 de oordopjes van je telefoon zijn een groot risico. Jongeren luisteren vaak 

en lang via oordopjes of koptelefoons naar muziek en de volumeknop gaat

 regelmatig op het maximum. De blootstellingsduur aan geluiden boven 

80 dB is daardoor enorm toegenomen (zie afbeelding). Sinds 2013 is 

daarom een volumebegrenzer op muziekspelers verplicht en krijg je een 

melding als je het geluid harder zet dan 85 dB.

Gehoorschade voorkomen

Het probleem is dat je waarschijnlijk wel weet dat harde muziek niet goed is, maar de gevolgen niet direct merkt. Gehoorschade bouwt zich langzaam op. Veel jongeren nemen daardoor nooit voorzorgsmaatregelen om gehoorschade te voorkomen of te beperken, hoewel ze zich bewust zijn van de gevaren. Heb je eenmaal gehoorschade, dan moet je een gehoortoestel gaan dragen. Om gehoorschade te voorkomen geldt: niet te hard, niet te lang en indien nodig gehoorbescherming gebruiken, zoals dempende oordopjes.

Als je denkt gehoorschade te hebben opgelopen, kun je dat laten controleren door de huisarts.

In de afbeelding is een schematische tekening van de delen van het oor.

Zet de namen bij de genummerde delen.

Wat is de taak van de oorschelp?

1 De buis van Eustachius verbindt de trommelholte met de ................ .

2 Bij slikken of gapen gaat de buis van Eustachius .................... .

3 Hierdoor wordt de luchtdruk aan beide zijden van het trommelvlies .................. .

4 Geluidsprikkels worden omgezet in impulsen door zintuigcellen in het .................. .

5 Het trommelvlies wordt soepel gehouden door ..................... .

Maak de zinnen kloppend.

talg

dicht

open

gelijk

trommelvlies

keelholte

oorsmeer

gehoorgang

slakkenhuis

verschillend

Welke weg leggen het geluid, de trillingen en de impulsen af als je geluid hoort?

In welke volgorde vinden deze gebeurtenissen plaats?

1

2

3

4

5

6

7

8

9

In de zintuigcellen in het slakkenhuis ontstaan impulsen.

De gehoorbeentjes geven trillingen door aan het venster in het slakkenhuis.

De gehoorzenuw geleidt de impulsen naar de hersenen.

Het trommelvlies gaat trillen.

Het trommelvlies brengt de gehoorbeentjes aan het trillen.

De vloeistof in de kanalen van het slakkenhuis gaat trillen.

Geluid wordt opgevangen door je oorschelp.

Zintuigcellen in het middelste kanaal worden geprikkeld door de trillingen van de vloeistof.

Via de gehoorgang komen de geluiden bij het trommelvlies.

Waardoor kun je minder goed horen als de oorsmeerkliertjes te veel oorsmeer produceren?

Ziekmakende bacteriën kunnen een ontsteking veroorzaken in je lichaam.

Leg uit dat een gaatje in het trommelvlies ontstekingen in de trommelholte kan veroorzaken.

Leg uit dat ook een keelontsteking een ontsteking in de trommelholte tot gevolg kan hebben.

Bij Jaap is de buis van Eustachius verstopt. Dat geeft klachten als hij een vliegreis wil maken. Bij het stijgen en dalen van het vliegtuig verandert de luchtdruk snel. Jaap kan dan hevige oorpijn krijgen. Om dat te voorkomen maakt een arts weleens een klein gaatje in het trommelvlies. Dat gaatje groeit na een tijdje vanzelf dicht.

Wat is de reden dat een arts dit gaatje maakt?

Waar in een oor worden prikkels omgezet in impulsen?

Als mensen praten, maken ze geluid van 500 tot 1000 Hz. Kan een kikker ons horen praten? Leg je antwoord uit.

In welke maat wordt de geluidssterkte (het volume) van geluid uitgedrukt?

Bekijk de tabel. Maakt het uit hoelang je naar harde geluiden luistert of je gehoorschade oploopt?

1. Ja
2. Nee

Bekijk de tabel. Kan het geluid van een zware vrachtwagen (90 dB) leiden tot gehoorschade? Leg je antwoord uit.

Bekijk de tabel.
Bo luistert een uur naar harde muziek. De geluidssterkte van de muziek is 91 decibel.

Zal Bo gehoorschade oplopen? Leg je antwoord uit.

In de afbeelding zijn de trillingen van een geluid weergegeven.

Welke verandering ondergaat het geluid in afbeelding 1?

In de afbeelding zijn de trillingen van een geluid weergegeven.

Welke verandering ondergaat het geluid in afbeelding 2?

Bij geluid harder dan 85 dB geeft de volumebegrenzer op muziekspelers een waarschuwing. Een leerling zegt: ‘Ik zet mijn muziekspeler altijd zo hard dat ik net geen waarschuwing krijg. Dan heb ik nooit kans op gehoorschade.’
Leg uit waarom deze bewering onjuist is.

https:

https: