H2 §3 De opstand breekt uit les 2
1 / 43
Lesduur is: 50 minOnderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 2 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 3 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 4 - Tekstslide
Wat zie je op deze afbeelding? Hagenpreken. Waarom daar? ze hebben geen kerk. Calvinistische predikers liepen grote gevaren. Er werd jacht op hen gemaakt. Vandaar dat zij hun preken hielden op plaatsen waar ze minder opvielen en de kans op vluchten groot was. De naam hagenpreek duidt dan ook op de plek waar de hervormers en hun volgelingen bijeen kwamen om te luisteren naar preken bij de heggen. De ‘haag’ had hier vooral de betekenis ‘buiten de stad, waar hagen zijn’.
De predikers liepen het risico opgehangen te worden of verloren al hun bezittingen. Ook hun toehoorders waren niet veilig. Ze liepen het risico verbannen te worden.
De katholieke overheid maakte het ook wel bijzonder interessant om hagenpredikers aan te geven. De opbrengst van de verbeurd verklaarde goederen werd uitgekeerd aan de verraders. Mocht er onverhoopt geen buit zijn, dan kregen de verraders van de overheid een aanzienlijke som geld.
Er was dus nogal wat moed voor nodig om voor het nieuwe christelijke gedachtegoed uit te komen.
Om een dergelijke prediking in het open veld zo veilig als mogelijk te kunnen houden werden een aantal mensen op de uitkijk gezet, die onmiddellijk alarm konden slaan wanneer officiële autoriteiten in de buurt kwamen.
Beleid Filips II + Karel V
Slide 5 - Tekstslide
Antwerpen in de 16e eeuw. Wat valt je op? --> ligt aan het water. Antwerpen heeft net zoals Rotterdam (nu) een enorme haven.
Zo werden er lakens vanuit Engeland naar Antwerpen vervoerd. Antwerpen zorgde er weer voor dat dit in de rest van Europa terecht kwam.
In Engeland ontstaan er problemen voor het maken van lakens. (conflict met een lakengilde) Daardoor waren er in Engeland minder lakens beschikbaar en besloot Elizabeth I om alle lakens die naar Antwerpen gingen stop te zetten (zodat er meer lakens in Engeland beschikbaar werden)
Ten gevolg daarvan ging niet alleen het monopolie van de massale doorvoerhandel van laken naar de rest van Europa verloren. Dit betekende dat de laken markten in Europa een enorme klap kregen. Ontzettend veel mensen verliezen hun baan en ze krijgen geen uitkering.
Dus: economisch gaat het slecht, veel mensen verliezen hun baan.
Slide 6 - Tekstslide
De Lage Landen kampten met een ramp vanwege de strenge winter van 1564-1565. Deze zorgde voor een complete misoogst. De bevolking leed op grote schaal honger. Brood werd een kostbaar goed. Kijkend naar de rijkdom van de katholieke elite die niets te kort kwam, was het zaad voor een opstand snel gezaaid.
Aug. 1562-Mei 1563 en Juni 1565 en volgende maanden
dat de duurte in 1565 was ingetreden, voordat de opbrengst van den oogst bekend was, en er zelfs een prijsdaling is geweest na het binnenkomen van den oogst.
Slide 7 - Tekstslide
Tijdens deze zogenaamde ‘hagenpreken’ werd steeds feller kritiek geuit tegen de katholieke kerk. De predikanten roepen protestanten op om te leven volgens de Bijbel. Hierin staat dat de gelovige sober moet leven en dat het verboden is om heilige beelden te maken en te vereren. Dit zorgt voor ergernis tegenover de uitbundig ingerichte katholieke kerken, die rijkdom uitstralen en vol staan met dit soort beelden.
Naast het vernielen van beelden wordt er ook veel geplunderd en geroofd. De Beeldenstorm zorgde er dan ook voor dat er heel veel boeken verloren zijn gegaan.
Slide 8 - Tekstslide
Na de Beeldenstorm in het najaar 1566 werd in augustus 1567 de hertog van Alva door Filips II van Spanje naar de Nederlanden gestuurd om orde op zaken te stellen. Alva begon de opstandelingen, die veelal protestanten waren, hard aan te pakken.
Slide 9 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 10 - Tekstslide
Alva had het in de Nederlanden niet naar zijn zin. Hij wilde de orde herstellen , zodat hij naar huis kon, naar Spanje. Vanwege zijn harde optreden kreeg hij de naam "IJzeren Hertog." Alva was niet populair, het verzet tegen het beleid van Filips II nam alleen maar toe.
Waarom moet Margaretha plaatsmaken? Heeft die niks goed gedaan? Die heeft de Beeldenstorm laten gebeuren en het Smeekschrift zijn gang gegeven. Waarom een generaal? Waarom geen priester?
De opdracht van Alva is om rust te creëren. Waarom stuurde vorig jaar Rutte niet het leger naar Stein en Geleen? Om de angel eruit te halen. Je loopt dan het risico dat het nog verder escaleert dan dat je het oplost. Hij stuurt een generaal.
Slide 11 - Tekstslide
Alva had het in de Nederlanden niet naar zijn zin. Hij wilde de orde herstellen , zodat hij naar huis kon, naar Spanje. Vanwege zijn harde optreden kreeg hij de naam "IJzeren Hertog." Alva was niet populair, het verzet tegen het beleid van Filips II nam alleen maar toe.
Slide 12 - Tekstslide
Willems moeder is overtuigd
luthers, maar vanaf 1544 krijgt Willem toch een katholieke opvoeding. Hij ontvangt dan namelijk een grote erfenis van zijn overleden neef René van Chalon. Die bestaat uit een aantal landgoederen, waaronder het Franse
prinsdom Orange en bezittingen in de Nederlanden. Karel V, die op dat moment heer der Nederlanden is, stemt hier mee in, onder één voorwaarde: Willem moet zich bekeren tot het rooms-katholieke geloof en hij krijgt een opvoeding aan het hof in Brussel. Zijn ouders laten deze kans niet lopen en stemmen in. Zo wordt de elfjarige Willem van Nassau plots prins van Oranje.Aan het hof van keizer Karel werd de Duitstalige Willem ingewijd tot diplomaat.Hij leerde Latijn, Frans, Spaans, Italiaans en het lokale Brabants-Nederlands. Daarnaast leerde hij paardrijden, jagen, schermen, vechten met het zwaard en de lans, dansen. Ondanks zijn omvangrijke bezittingen en latere eretitel „Vader des Vaderlands“, sprak Willem het Nederlands van zijn tijd niet perfect. Het Frans, de taal van de hoge adel, beheerste hij wel.
Willem de Zwijger.
Slide 13 - Kaart
Deze slide heeft geen instructies
Slide 14 - Tekstslide
Omdat zoveel mensen ter dood veroordeeld werden kreeg de Raad al snel de naam Bloedraad.
Na de vlucht legde de Raad van Beroerten beslag op Oranjes bezittingen.
De Raad was wettig, de koning had het recht om hoogverraad en wat daaronder viel, door een speciale rechtbank te laten beoordelen. Bij de vonnissen van de Raad, die op degelijk onderzoek berustten, stond vooral het belang van de koning voorop. Op privileges werd bij het vonnissen niet gelet.
De Raad werd door het volk vanwege het grote aantal uitgesproken doodvonnissen ook wel Bloedraad genoemd.
Slide 15 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 16 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 17 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 18 - Tekstslide
Wie zijn dit?
Wat was het doel van Alva? rust in de Nederlanden creëren. Hoe gaat hij dit doen? Is hem dit uiteindelijk gelukt?
Slide 19 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 20 - Tekstslide
Het optreden van de rechtbank was hard en dat leidde ertoe dat er al snel allerlei verhalen rondgingen waarin het publiek de verbeelding de vrije loop liet. De slachtofferaantallen maar ook methoden van de Bloedraad werden hierin flink overdreven. Men gaat uit van ongeveer 9000 verbanningen, het totaal van executies door Raad (ong. 1100) en veroordeelde protestanten wordt op 3000 geschat
Binnen 9 jaar hebben ze tussen de 18.000 en 20.000 mensen gestraft
Egmont en Horne werden beiden beschuldigd van hoogverraad en majesteitsschennis, waardoor al snel duidelijk werd dat hen een doodvonnis wachtte. In het kamp van de Spanjaarden was men van mening dat de graven veel te tolerant waren geweest voor de opstandelingen. In werkelijkheid waren de edelen niet volledig op de hand van de protestanten. De graven waren bijvoorbeeld net als de Spanjaarden zwaar ontstemd over de vernielingen die de Beeldenstormers aanrichtten in de katholieke heiligdommen.
December 1567 werd het doodvonnis uiteindelijk toch uitgesproken. Met name Egmont bleef tot aan zijn dood vol hoop dat hem gratie zou worden verleend, maar na de Slag bij Heiligerlee besloot Alva dat ook zijn hoofd moest rollen. Samen met Horne werd de graaf op 5 juni 1568 overgebracht naar de belangrijke Grote Markt. Onder toeziend oog van een grote mensenmassa werden de bevriende graven daar onthoofd. Hun dood leidde tot grote protesten onder de bevolking. Alva had de toon gezet.
Slide 21 - Tekstslide
Zoon Filips Willem werd naar Spanje afgevoerd om daar een degelijke katholieke opleiding te krijgen (Willem krijgt hem nooit meer te zien) en al de bezittingen van de Prins van Oranje in de Nederlanden werden verbeurd verklaard. Hij begon daarop vanuit Dillenburg in Duitsland met het werven van troepen en nam de wapens op tegen de hertog van Alva.
Willem begint met 3 aanvallen.
Vanwege de strenge vervolging van Calvinisten zagen een aantal Nederlandse edellieden zich in 1566 genoodzaakt het land te ontvluchten. Velen van hen besloten de strijd vanuit zee voort te zetten en noemden zichzelf ‘de Watergeuzen’, naar het Franse woord voor armoedzaaier: ‘Gueux’. Willem van Oranje voorzag deze Geuzenvloot van kapersbrieven, waardoor ze geen piraten, maar vrijheidsstrijders waren. Lange tijd mochten ze gebruik maken van de Engelse havens, maar in het voorjaar van 1572 beval koningin Elisabeth hen te vertrekken.
Slide 22 - Tekstslide
De grootste nederlaag was door Alva toegebracht aan Lodewijk van Nassau bij het plaatsje Jemmingen. Lodewijk had zich nog net van zijn kuras kunnen ontdoen om in de Eems te springen, maar het overgrote deel van zijn leger was kansloos in de pan gehakt. De buitgemaakte kanonnen had Alva meegenomen naar Antwerpen en laten omsmelten tot een kolossaal bronzen standbeeld van zichzelf. Onder zijn rechtervoet spartelde een tweekoppig lichaam: het oproerige Nederlandse volk en de Nederlandse adel verenigd in de gestalte van één verliezer.en afgenomen masker op de grond symboliseerde dat dit het ware gelaat van de ketters was. De attributen verwezen naar de geuzen, zoals de arm die het Smeekschrift der Edelen vasthield en de bedelzak waaruit slangen kropen. De gebroken hamer stond voor de verwoesting van de Kerk, de bijl voor de Beeldenstorm, de morgenster voor de aanval op de koning, de fakkel voor de brandschattingen. De geldbuidel verwees naar het rekwest waarmee de calvinisten in 1566 religieuze vrijheid hadden proberen te kopen voor drie miljoen goudgulden.
Slide 23 - Tekstslide
Toen zijn zoon naar het Spaanse hof werd gevoerd door Alva, besloot hij met zijn broers en anderen een huurleger samen te stellen en een inval in de Nederlanden te wagen. Daarbij hoopten ze dat het volk in opstand zou komen, en dat ze de Spanjaarden zouden kunnen verdrijven.
Met terreur maakt Alva de bevolking bang. Dat werkt: vrijwel niemand durft in opstand te komen of geld te geven aan Willem van Oranje.
Hij wil de legers van Alva aanvallen en de Nederlanden bevrijden. Dit doet hij met geleend geld van de Duitse vorsten en een huurleger.
De aanvallen mislukken.
Slide 24 - Tekstslide
De Geuzen zetten daarop koers naar Texel, maar kwamen door een ongunstige wind uiteindelijk uit bij Den Briel. Daar werden ze benaderd door de lokale veerman, Jan Pieterszoon Koppelstok, die hen informeerde dat er slechts een klein Spaans garnizoen in de stad aanwezig was. De Geuzen trokken daarop naar de stad en schreeuwden ‘In naam van Oranje, doe open die poort!’, maar burgemeester Koekebakker weigerde dit. Op 1 april 1572 bestormden de Watergeuzen daarom de stadsmuren en veroverden Den Briel.
Begin Tachtigjarige oorlog
Aanvankelijk maakte de Hertog van Alva zich weinig zorgen over deze gang van zaken. Hij verzekerde zichzelf met de opmerking ‘Het is niets’. Al snel vielen echter ook de steden Vlissingen, Dordrecht en Enkhuizen in handen van de Geuzen. Het was voor het eerst dat een deel van het Spaanse grondgebied in Nederlandse handen viel. Vandaar dat de inname van Den Briel door velen beschouwd wordt als het echte begin van de Tachtigjarige oorlog, want ‘Op 1 april verloor Alva zijn bri
Slide 25 - Tekstslide
Dit is een mooi plaatje, maar het is wél ruim 400 jaar na de inname van Den Briel door de Watergeuzen gemaakt. Hierdoor klopt de gebeurtenis wél, maar heeft de tekenaar er misschien zelf veel bij verzonnen.
Geen piraten maar vrijheidsstrijders.
Kaperbrief: Brief waarin een vorst aan de ontvanger toestemming geeft om koopvaardijschepen van de vijand te kapen.
Kijk daarom altijd goed wanneer de bron is gemaakt én waarom de maker de bron heeft gemaakt.
In 1569 pakte hij de belastingcentralisatie weer op. De Tiende Penning was een verzamelnaam voor drie verschillende belastingen: de Tiende Penning, een 10% omzetbelasting op roerende goederen alle dingen die je wel kunt verplaatsen, voorraden (nu BTW 21%); de Twintigste Penning, een 5% belasting op verkoop van onroerend goed alle vasten dingen die je niet kunt verplaatsen een huis, een bedrijfspand, een productiemachine. (nu overdrachtsbelasting 2 of 6%); en de eenmalige Honderdste Penning van 1% op onroerend goed (nu ozb, dit jaar gemiddeld €726). Inkomstenbelasting bestond in deze tijd nog niet.
Het was niet alleen de hoogte van de belasting die de woede onder de Nederlanders weer deed oplaaien, maar vooral ook het idee dat de opbrengsten werden gebruikt om hun eigen onderdrukking mee te financieren. De Opstand laaide weer op. Drie jaar later, op 1 april 1572, werd Den Briel als eerste Nederlandse stad door de opstandelingen ingenomen. Alva verloor meer dan zijn bril. Om de opstand te financieren hief Willem van Oranje zelf een omzetbelasting van 15% op handel, die wel zonder veel gemor werd betaald.
Geen piraten maar vrijheidsstrijders.
Kaperbrief: Brief waarin een vorst aan de ontvanger toestemming geeft om koopvaardijschepen van de vijand te kapen.
Slide 26 - Tekstslide
Geen piraten maar vrijheidsstrijders.
Kaperbrief: Brief waarin een vorst aan de ontvanger toestemming geeft om koopvaardijschepen van de vijand te kapen.
In 1569 pakte hij de belastingcentralisatie weer op. De Tiende Penning was een verzamelnaam voor drie verschillende belastingen: de Tiende Penning, een 10% omzetbelasting op roerende goederen alle dingen die je wel kunt verplaatsen, voorraden (nu BTW 21%); de Twintigste Penning, een 5% belasting op verkoop van onroerend goed alle vasten dingen die je niet kunt verplaatsen een huis, een bedrijfspand, een productiemachine. (nu overdrachtsbelasting 2 of 6%); en de eenmalige Honderdste Penning van 1% op onroerend goed (nu ozb, dit jaar gemiddeld €726). Inkomstenbelasting bestond in deze tijd nog niet.
Het was niet alleen de hoogte van de belasting die de woede onder de Nederlanders weer deed oplaaien, maar vooral ook het idee dat de opbrengsten werden gebruikt om hun eigen onderdrukking mee te financierenAlva verloor meer dan zijn bril. Om de opstand te financieren hief Willem van Oranje zelf een omzetbelasting van 15% op handel, die wel zonder veel gemor werd betaald
Vanaf dat moment durven meer steden voor de Prins van Oranje te kiezen, en hem ook (met geld) te steunen
Onvrede groeit meer na invoering Tiende Penning onder Alva. (Belasting van 10% op elk verkocht product)
Holland en Zeeland benoemen Willem van Oranje op eigen gezag opnieuw tot stadhouder.
Het was niet alleen de hoogte van de belasting die de woede onder de Nederlanders weer deed oplaaien, maar vooral ook het idee dat de opbrengsten werden gebruikt om hun eigen onderdrukking mee te financieren.
Slide 27 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 28 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 29 - Tekstslide
Eventueel opdracht 5
Slide 30 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 31 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 32 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 33 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 34 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 35 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 36 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 37 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 38 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 39 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 40 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 41 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 42 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 43 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
