Module 1: niveau 3 en 4 (90 min.)

• Burgerschap
• MBO
• Studiejaar 1-4

Instructies

• Start de les door op de button Start les te klikken
• De link Printen biedt mogelijkheid om de slides en notities van de les te printen
• Onder Instructies tref je een overzicht van de module met instructiefilmpjes
• Onder Werkbladen tref je de LEF maandbegroting

Instructies

Module 1 in een overzicht niveau 3 en 4 (90 min) 20250807.pdf

Werkbladen

Maandbegroting LEF

Welkom 

bij het LEF-lesprogramma

Module 1: Hoe krijg jij jouw geldzaken op orde?

• Schrijf je naam op een naamsticker of naambordje. Plak de sticker op.
• Geef de studenten bij binnenkomst allemaal een blanco naamsticker of naambordje.
  
• Vraag de studenten hun naam erop te schrijven en in geval van een sticker deze op te plakken.
  

Programma

• Wie ben ik
• Spelregels
  
• Wat betekent geld voor jou
  
• Stellingen
• Sparen
  
• Inkomsten en uitgaven
  
• Keuzes maken
• Hulp

• respectvol
• naar elkaar luisteren
• alles blijft binnen de 4 muren van dit lokaal
• mobiel alleen gebruiken voor LessonUp

De introductie bestaat uit een plenaire inleiding, woordwolk 'Geld' en ervaring docent en/of mbo-student.

Stel jezelf voor (wie ben je en wat voor werk doe je). Waar mogelijk zou je hier ook al een eigen financiële blunder kunnen vertellen.

Druk op het pinnetje en vertel de spelregels.

Vertel wat je vandaag gaat behandelen.

Geld

1. Vraag de studenten waar zij aan denken bij het woord 'Geld'.
2. Bespreek de antwoorden kort.
3. Vertel over je eigen ervaring met geld.

Jouw kennis over geldzaken

Stellingen: Wat weet je al?

Vorm: Stellingen over rechten en plichten die je voor of na je 18e hebt.

Duur: 15 minuten

Leerdoelen:

• De studenten kunnen benoemen welke financiële verantwoordelijkheden en verplichtingen je hebt als je 18 jaar bent.
• De studenten kunnen benoemen met welke wet- en regelgeving (tegemoetkomingen, uitkeringen, verzekeringen) je te maken kunt krijgen als je 18 jaar bent.
• De studenten kunnen benoemen of een bepaalde verzekering in hun situatie verplicht, noodzakelijk, wenselijk of optioneel is.
• De studenten kunnen belasting terugvragen als zij hebben gewerkt.

Ik ga naar het mbo en heb
altijd recht op studiefinanciering.

1. Waar
2. Niet waar

Algemene instructie:

1. Vertel dat de studenten verschillende stellingen te zien krijgen waar ze via telefoon op kunnen antwoorden.
2. Na iedere vraag komt de tussenstand in beeld. Wil je dit niet steeds tonen? Haal dan het vinkje bij 'Toon tussenstand na iedere vraag' weg. Je kunt altijd (door links onderin op 'Leerlingen' te klikken) de tussenstand tonen).

Deze stelling is niet waar.  

Voorwaarden, onder andere:

- leeftijd minimaal 18;

- Moet een BOL opleiding zijn (geen BBL);

- Moet een voltijds opleiding zijn van minimaal 1 jaar.

Voor meer uitleg:

https://duo.nl/particulier/studiefinanciering/voorwaarden.jsp

Vraag de studenten ook of ze weten of ze de studiefinanciering terug moeten betalen. Zie: https://duo.nl/particulier/studiefinanciering/gift-of-terugbetalen.jsp

  

Vanaf je 18e ben je zelf verantwoordelijk voor je zorgverzekering.

1. Waar
2. Niet waar

De stelling is waar.  

Je hebt twee opties als 18 jarige:

1. Je kunt zelf een zorgverzekering afsluiten.
2. Of je kunt meeverzekerd blijven op de polis van je ouders/verzorgers. 

Doe je niets? Dan krijg je vanaf je 18e automatisch dezelfde zorgverzekering als je ouders/verzorgers.

Stip hier ook het aanvragen van de zorgtoeslag aan. In beide gevallen heb je recht op zorgtoeslag en kan je dit zowel in de toekomst als met terugwerkende kracht aanvragen. Eerst moet de zorgverzekering geregeld zijn, dan kan er zorgtoeslag worden aangevraagd.

Er is één situatie waarbij een 18 jarige niet direct een zorgtoeslag kan aanvragen. En dat is de situatie als de ouders, een kind uitschrijven op de polis en het initiatief laten bij de 17/18 jarige om zijn eigen zorgverzekering te organiseren.

Dan kan er een periode zijn dat het kind (nog) niet geregistreerd staat als zorgverzekerd en dan kan er ook geen zorgtoeslag worden aangevraagd.

De 17/18 jarige moet zichzelf eerst verzekeren en daarna kan het worden aangevraagd.

Extra informatie:

Je kunt naar sites als zorgkiezer, independer of zorgwijzer (1 site laten zien). Hier kun je invullen wat jij denkt dat je nodig hebt. Er komen dan een aantal zorgverzekeraars voorbij met het bedrag dat je per maand gaat betalen. Dit noemen we een premie. De hoogte verschilt per verzekeringsmaatschappij Je hebt een basisverzekering waar bijvoorbeeld een bezoek aan de huisarts van wordt betaald. Wil je ook dat je tandarts of de fysiotherapie kosten worden betaald dan moet je een aanvullende verzekering sluiten. Een extra pakket waardoor je verzekering per maand duurder wordt. Sommige maatschappijen bieden studentenverzekeringen aan. Deze hebben een uitgebreidere dekking waar bijvoorbeeld fysiotherapie in zit.

Als je 18 jaar bent heb je altijd
recht op zorgtoeslag.

1. Waar
2. Niet waar

Deze stelling is niet waar.  

Extra uitleg. Je moet:

• een Nederlandse zorgverzekering hebben;
• 18 jaar of ouder zijn;
• een inkomen en vermogen onder een bepaalde grens hebben.

Als je werkt,
betaal je vanaf je 18e pas inkomstenbelasting.

1. Waar
2. Niet waar

Deze stelling is niet waar.  

Extra uitleg:

Als je werkt moet je ook voor je 18e belasting over je loon betalen.

Zie ook: 

https://www.belastingdienst.nl/wps/wcm/connect/nl/jongeren/jongeren

Als je een bijbaan hebt, kun je
vaak ieder jaar geld terugvragen
bij de Belastingdienst.

1. Waar
2. Niet waar

Dit is zeker waar! 

1. Vraag aan de studenten of zij al een keer geld hebben teruggevraagd bij de Belastingdienst.
2. Geef een toelichting:
   • Helemaal geen inkomsten, dan ook geen loonheffing ingehouden en ook geen teruggaaf.
   • Als ze een ‘volle’ baan hebben en dus al veel verdienen, is teruggaaf ook niet zeker.
   • Als ze een ‘side hustle’ hebben, dus een (mini-)onderneming, krijgen ze niet terug, maar moeten ze juist bijbetalen.

Volgens het Nibud studentenonderzoek van december 2024 krijgen 49% van de BOL studenten gemiddeld € 408 per jaar terug. De BBL studenten € 624 per jaar.

Je kunt alleen geld sparen
als je veel verdient.

Ja

Nee

Weet niet

Het juiste antwoord is nee.

Het is niet waar. Ook kleine bedragen sparen helpt al.

Wat is jouw spaardoel?

Vorm: Filmpje van mbo-studenten en individueel spaardoel bepalen

Duur: 10 minuten

Leerdoelen:

• De studenten worden zich bewust van het belang van sparen.
• De jongeren kunnen concreet maken welk spaardoel ze wanneer bereikt willen hebben.

Spaar jij?

1. Laat het filmpje zien. Dit filmpje is speciaal voor LEF gemaakt door Emma Mouthaan (Finfluencer). Ze vraagt aan studenten of zij sparen.

Waar spaar jij voor
of waar wil je voor gaan sparen?
Voeg een foto en/of tekst toe

1. Vraag de studenten een foto en/of tekst toe te voegen van hetgeen zij voor (willen) sparen. 
2. Om verdere interactie te krijgen kun je het volgende van een paar studenten op een bord zetten

• Mijn spaardoel: ____________________________________
  
• Kosten: € __________ 
  
• Ik wil dit bereikt hebben in maand: _______________________ 
  
• Waarom wil je dit graag? _________________________________ 

Maandbegroting

(Hoe) houd jij je inkomsten en uitgaven bij?

Vorm:  Maandbegroting invullen.

Duur: 20 minuten

Leerdoelen:

• De studenten krijgen inzicht in hun inkomsten en uitgaven.
• De studenten kunnen uitleggen wat het voordeel is van inzicht hebben in je financiën.
• De studenten kunnen benoemen welke mogelijkheden er zijn om de financiën digitaal bij te houden.

Noem een voordeel van het maken
van een begroting

Vertel aan de studenten dat ze een maandbegroting in gaan vullen. Vraag de studenten eerst een voordeel te noemen van het maken van een begroting. Bijvoorbeeld:

• Om een goed inzicht te krijgen in wat jij nu eigenlijk kunt sparen is het belangrijk dat je inzicht hebt in je inkomsten en uitgaven. We noemen dit een 'begroting'. Wat houd je per maand over?
• Het verkrijgen van inzicht in waar je je geld aan uitgeeft. Kun je ergens op besparen? Bijvoorbeeld abonnementen.
• Mis je inkomsten? (bijvoorbeeld zorgtoeslag, teruggave belasting). Kijk op: www.berekenuwrecht.nl
• Helpt geldzorgen te voorkomen. Beter plannen, minder stress.
• Helpt in actie te komen bij veranderingen.

Huishoudboekje

Voor iedereen gratis toegankelijk

Bank-apps

Banken bieden vaak de mogelijkheid (in hun bankierenapp) om meer grip op je geld te krijgen. Bijvoorbeeld de Rabobank app - onderdeel Inzicht (klik hier voor meer info)

Meer bekijken?

Klik hier voor een overzicht van (digitale) huishoudboekjes.

Je kunt ze ook vinden via Humanitas (Get-a-Grip), Geldfit of via apps die je kunt koppelen aan je bank.

Laat een aantal voorbeelden zien:

- Gratis toegankelijk voor iedereen: Bijvoorbeeld het NIBUD model.
- Bank-apps: banken bieden vaak gratis hulpmiddelen aan in hun apps.

- Klik op 'Meer bekijken' en vertel dat 'Wijzer in geldzaken' een overzicht biedt van handige apps.

Opdracht maandbegroting maken

Deel de maandbegroting uit.

Leg uit dat ze een overzicht van de inkomsten en uitgaven gaan maken en laat iedere student dit maken.

Deze slide laat je open staan als voorbeeld. De bedragen in het voorbeeld zijn gebaseerd op het Nibud onderzoek onder mbo studenten van december 2024.

Door op de maandbegroting te klikken kun je de afbeelding groter maken.

In de kolom naast 'Uitgaven' kan de student aankruisen op welke uitgaven hij/zij eventueel kan besparen.

Ga je je spaardoel halen?

Nee

Ja

De studenten hebben uitgerekend wat ze per maand overhouden en kunnen dus uitrekenen of ze hun spaardoel kunnen halen.

1.  Stel de vraag: Ga je het halen? Je kunt ze laten staan en zitten maar je kunt hier ook handen laten opsteken.
2. Vraag een aantal studenten die zijn blijven zitten of geen hand opsteken, hoeveel ze te kort komen en de staande studenten of met hand omhoog, wanneer ze hun doel hebben bereikt.

Kun je ergens op besparen?

1. Vraag de studenten waar ze op kunnen besparen. 
2. Klik op de wolkjes om de antwoorden te bekijken.

Zou je iets kunnen veranderen om je spaardoel wel te halen?

Vraag of iemand een goede bespaartip heeft.

Je kunt vragen stellen als:

• Wie gaat er elke dag naar de supermarkt en koopt iets?
• Heb je veel kleren in de kast die je nooit aandoet?

Keuzes maken

Leerdoelen:

• Bewustwording dat keuzes invloed hebben op je spaardoel

Welke keuze maak jij?

Sparen

1.Niet gaan en sparen

2.Kopen via Vinted

3.Eten meenemen

4.Op vakantie met vrienden

5.€ 50 sparen voor rijbewijs

Direct kopen

1.Bioscoop met vrienden

2.Nieuwe kleding

3.Eten kopen op school

4.Nieuwe telefoon

5.€ 50 uit eten

Geef aan dat je een aantal stellingen gaat voorleggen waarin ze een keuze moeten maken.

Links in de klas ga je staan als je iets direct wilt kopen, rechts als je wilt sparen.

Leg elke keuze voor en vraag aan iemand waarom hij/zij die keuze heeft gemaakt.

Hulp bij financiën

Wat of wie kan je helpen?

Vorm: Vragen over hulp zoeken. Belangrijkste boodschap: Onderneem actie!

 

Duur: 5 minuten

Leerdoelen:

• De studenten krijgen inzicht in instanties die hulp kunnen bieden bij schulden.
• De studenten worden zich bewust dat vragen om hulp niet vreemd is en dat je niet alleen staat op het moment dat je schulden hebt.

Bij wie klop je aan als je
geldproblemen hebt?

1. Stel de vraag: Bij wie klop je aan als je geldproblemen hebt?
2. Bespreek kort de antwoorden (houd de antwoorden anoniem door maar één keer op het antwoord te klikken).
3. Vul zelf aan als er te weinig uit de groep komt: school, ouders, vrienden (op de volgende sheet staan nog meer suggesties).

Waar kan ik hulp krijgen?

Geldfit

WWW.GELDFIT.NL

Humanitas

http://www.humanitas.nl

School

NIBUD

www.nibud.nl

Gemeente

Dit zijn een paar voorbeelden waar studenten hulp kunnen zoeken of informatie kunnen vinden. Door op het bolletje te klikken bij Geldfit, Nibud en Humanitas kun je naar de website:

1. School: mentor of financieel spreekuur. Bijna alle scholen hebben eens per week een spreekuur waar de studenten naar toe kunnen komen als ze financiële problemen hebben.
2. Geldfit: Deze hebben een anonieme whatsapp lijn. Hebben veel contact met gemeenten om door te verwijzen.
3. Nibud: op deze site kunnen studenten veel informatie vinden. 
4. Gemeente: Bij de gemeente zijn ook steeds meer loketten voor jongeren.
5. Humanitas: hier kunnen ze gratis begeleiding krijgen door een vrijwilliger. Als het moet 1 jaar.

Terugblik / Vooruitblik

Terugblik

Vooruit- en terugblik

Was dit de laatste LEF les? Kies dan voor Terugblik.

Volgen er nog meer lessen? Kies dan voor Vooruitblik & Terugblik.