Jodendom

• Burgerschapsonderwijs
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-3

Het Jodendom

Deze les

Abraham en Mozes

Belangrijkste regels

Heilig Boek

Godshuis

Wat je moet kennen na deze LessonUp

- je moet alle vragen goed kunnen beantwoorden

- je moet van alle afbeeldingen kunnen zeggen wat het is

Tip: 

maak aantekeningen in je schrift over de vragen & afbeeldingen

Aartsvader Abraham

• We laten het Jodendom vaak beginnen rond 2000 v. Chr. 
• In die tijd waren mensen polytheïstisch = geloof in meerdere goden
• Abraham was een nomade en getrouwd met Sara (zijn halfzus)
• Volgens het joodse geloof nam God contact op met Abraham: God zou hem naar een land leiden en tot vader van een groot volk maken.

 

Jodendom is een.....

1. polytheïstische godsdienst
2. monotheïstische godsdienst

Met wie was Abraham getrouwd?

1. Hagar
2. Sara
3. Maria
4. Debora

Wat beloofde God aan Abraham?

1. Dat hij een goed leven zou leiden zonder zorgen.
2. Dat God beloofde dat hij een groot volk zou worden.
3. Dat hij heel rijk zou worden.

Wat klopt niet?

1. God sloot een verbond met Abraham
2. Het verbond tussen God en Abraham wordt het verbond tussen God en de Joden
3. Abraham heeft de Tien Geboden aan zijn volk gegeven
4. Abraham vertrouwde God en ging op weg naar het beloofde land

Abraham

• Abraham moest zich laten besnijden. Vanaf toen worden alle joodse mannen besneden.
• Abraham en Sara kregen een zoon toen ze 100 en 90 waren: Isaak. 
• Bij zijn slavin Hagar kreeg Abraham ook een zoon: Ismaël. 
• Om zijn geloof te testen gaf God Abraham de opdracht Isaak te offeren.

Abrahams offer

• Abraham begon Isaak te offeren tot hij gestopt werd door een engel (door God gezonden) en er een ram verscheen om te offeren in plaats van Isaak.
  
•  Voor de joden is dit een teken van Abrahams gehoorzaamheid en Gods barmhartigheid (dus wees gehoorzaam en je wordt beloond). 

Niet alleen joden kennen het verhaal van Abraham die zijn zoon moest offeren, christenen en moslims kennen dit verhaal ook.

Moslims hebben zelfs een speciaal feest dat hieraan herinnert. Welk feest is dit?

1. Eid al-Fitr
2. Ramadan
3. Offerfeest
4. Asjoera

Volgens moslims was het niet Isaak die Abraham moest offeren maar Ismael. 

Ismaël is de zoon van Abraham & ...?

1. Sara
2. Hagar
3. Maria
4. onbekend

Wat wordt herdacht met het offerfeest?

1. dat Adam het eerste altaar bouwde
2. dat de Ka'ba werd herbouwd
3. het einde van de ramadan
4. dat Abraham zijn zoon Ismaël moest offeren

Wat herdenken moslims als ze bij het offerfeest een schaap eten?

1. Dat Ismael is geofferd
2. Dat Ibrahim de Ka'ba ging bouwen
3. Dat Allah zorgde dat Ismael bleef leven
4. Dat de ramadan voorbij is

Abraham volgens het jodendom

• Abraham kocht een stuk grond in Hebron en bouwde hier een rotsgraf voor Sara (zie afbeelding)
  
• Isaak trouwde met Rebecca en erfde de grond in Hebron (basis voor Israël)
• Abraham kreeg nog meer zonen en overleed op zijn 175ste. Ook hij kwam in het rotsgraf te liggen. 
• Het graf is een heilige plek voor joden. Ook Isaak en zijn zoon Jacob zouden  er begraven zijn. 

Wat waren Ismaël en Isaak van elkaar?

1. Geen familie
2. Neven
3. Broers
4. Halfbroers

Met wie trouwde Isaak?

1. Hagar
2. Lea
3. Rachel
4. Rebecca

Jacob was een zoon van ...

1. Abraham
2. Adam
3. Isaak
4. Ismael

Mozes

• Door een periode van honger kwamen joden in Egypte terecht, ze werkten daar als slaven voor de farao
• Om er voor te zorgen dat er niet te veel joden kwamen, liet de farao alle joodse jongetjes doden
  
• De moeder van Mozes stopte hem in een mandje: ze liet het in de rivier los toen de dochter van de farao zich kwam wassen.
• Mozes werd vervolgens aan het hof van de farao opgevoed...

Mozes

• Op zijn 40e kwam Mozes er achter dat hij joods was
  
• Toen hij zag dat de joden als slaven werkten, doodde hij uit woede een Egyptische opzichter en moest vluchten
  
• God nam contact met Mozes op in de vorm van een brandende braamstruik
  

Mozes

• Mozes vroeg aan de farao om de joden vrij te laten...
  
• Maar de farao gaf niet makkelijk toe, volgens de Thora stuurde God toen 10 plagen op Egypte af.
  
• De laatste plaag, de dood van alle Egyptische eerstgeborenen, leidde er toe dat de farao toegaf
  

 Mozes

• De farao probeerde toch nog om de joden, zijn gratis arbeiders, tegen te houden
  
• Mozes liet daarop de zee splijten, het Israëlische volk kreeg doorgang, maar het Egyptische leger kwam om in de golven
  

Joodse jongetjes werden gedood door de Egyptenaren. Hoe heeft Mozes het overleefd?

1. Zij hadden hem verstopt in huis
2. Zij hadden hem verstopt in de kast
3. Zij hadden hem verstopt in een biezen mandje
4. Zij hadden hem bij de farao gebracht

Door wie is Mozes gevonden?

1. farao
2. dochter van farao
3. zoon van farao
4. vrouw van farao

Door wie werd Mozes opgevoed?

1. God
2. Een Egyptische prinses
3. Zijn moeder
4. Niemand

Hoe werd Mozes volgens het joodse geloof door God geroepen?

1. Hij hoorde een stem in de woestijn
2. Hij hoorde een stem in een brandende braamstruik
3. Er kwamen 3 mannen bij hem op bezoek
4. Hij kreeg een brief met daarin een opdracht

Wat klopt niet over het leven van Mozes?

1. werd door zijn moeder in een mandje gelegd
2. groeide op in een paleis
3. bevrijdde het Joodse volk uit de slavernij
4. was een Egyptenaar

40 jaar in de woestijn

• Terwijl Mozes op de top van de berg Sinaï met God sprak en de tien geboden ontving, waren de mensen ontevreden dat zij geen contact met God hebben. 
  
• Ze maakten daarom een afgodsbeeld, een gouden kalf,  iets dat ze wel kunnen zien en aanraken
  
• Toen Mozes van de berg afkwam, zag hij het gouden kalf en gooide van boosheid de stenen met de tien geboden stuk.
  
• De  mensen krijgen straf: ze moeten 40 jaar in de woestijn blijven voor ze het beloofde land (Kanaän) weer in mogen.
  
• Mozes ging opnieuw naar boven om de 10 geboden weer op te halen
  
• Hierover wordt verteld in het bijbelboek Exodus, dat ook in de Thora staat

Wat gebeurde er met de joden na de uittocht uit Egypte?

1. Ze gingen direcht naar Kanaän
2. Ze luisterden heel goed naar God
3. Ze voerden oorlog met andere landen
4. Ze bleven veertig jaar in de woestijn

Welke feest vieren de joden om de uittocht te herdenken?

1. Pasen
2. Pesach
3. Sabbat
4. Jom Kippoer

In welk Bijbelboek staat het verhaal over de uittocht?

1. Leviticus
2. Genesis
3. Numeri
4. Exodus

Wat kreeg Mozes van God toen hij op de berg was?

1. een gouden kalf
2. een staf
3. een zoon
4. de 10 geboden

Waarom is Mozes zo boos als hij van de berg afkomt?

1. Het volk wilde ook de berg op komen
2. God wilde dat hij het volk zou achter halen
3. God had hem gestraft
4. Het volk wilde een gouden kalf vereren

Welke straf krijgen de mensen?

1. Ze moeten 40 keer om de berg heen lopen
2. Ze moeten 40 dagen vasten
3. Ze moeten 40 weken altaren maken voor God
4. Ze moeten 40 jaar in de woestijn leven

Waarom gaat Mozes nog een keer de berg op?

1. Hij wil niks meer met de mensen te maken hebben
2. Hij wil de tien geboden opnieuw halen
3. Hij wil naar het beloofde land kunnen kijken
4. Dat weten we eigenlijk niet.

De tien geboden

De tien geboden zijn de basis van alle 613 joodse leefregels

De tien geboden

Welke regel stond NIET in de tien geboden?

1. Dood geen ander mens
2. Maak en vereer geen afgodsbeelden
3. Maak een bedevaartstocht
4. Je mag niet liegen

Wat betekenen de Tien Geboden voor joden? Kies het beste antwoord.

1. Ze zijn een soort grondwet voor het leven met God en anderen.
2. Het zijn belangrijke regels.
3. Ze helpen om met je medemens te leven.
4. Ze zorgen ervoor dat mensen niet jaloers zijn.

Wat is de samenvatting van de Tien Geboden?

1. God gehoorzamen.
2. God liefhebben boven alles en je naaste als jezelf
3. Om de aarde te onderhouden.
4. Doe gewoon wat je zelf wijs lijkt.

Wie ontving de tien geboden van God?

1. Abraham
2. Adam
3. Mozes
4. Izaak

In het jodendom worden de Tien Geboden 

ook wel de Tien Woorden genoemd. 

In het jodendom worden de Tien Geboden 

ook wel de Tien Woorden genoemd. 

Thora

Het geloof werd vastgelegd in de Thora.

In de Thora staan: 

• Joodse wetten
• Joodse leefregels. 
• Joodse geschiedenis

De Thora bestaat uit vijf boeken, die ook wel de boeken van Mozes worden genoemd. Deze vijf boeken zijn ook de eerste vijf boeken van de Bijbel van de christenen.  

Thorarol

Hier zie je een afbeelding van het eerste stuk van de Thora. De thora wordt met de hand op een rol geschreven, de Thorarol. Deze rol is kostbaar en wiordt daarom heel nauwkeurig opgeborgen in een mantel en daarna in een kast in de synagoge, de Ark.  

De Thorarol is kostbaar. Als je leest, dan raak je de rol niet met je handen aan, dat zou de rol te snel aantasten en oud maken. Je leest met een jad (Hebreeuws voor hand). Een jad is een aanwijsstokje met een handje. 

Wat is een jad?

1. gebedskokertje
2. een boekrol
3. aanwijsstaafje
4. dat staat hier niet bij

De Thora is geschreven in het...

1. Hebreeuws
2. Arabisch
3. Sanskriet
4. Aramees

Schrijven in het Hebreeuws:

• van rechts naar links;
• zonder klinkers

Hoe lees je een Thorarol?

1. van links naar rechts
2. van rechts naar links

Wat is er bijzonder aan Hebreeuws?

1. Je schrijft het met allemaal hoofdletters.
2. Je schrijft het zonder medeklinkers.
3. Je schrijft het zonder klinkers.
4. Het staat hier niet bij.

De Thora is deel van de TeNaCH

Thora            is het hart van de Tenach 

Nebi'iem          zijn de reacties 

van de profeten

 op de Thora   

  

Chetoebiem      zijn belangrijke geschriften 

die te maken hebben met de Thora

Tenach

T = Thora

N = Nebi'iem

Ch = Chetoebim

De eerste letters van de drie delen van de TeNaCh vormen dus samen het woord Tenach.

De volgorde van de Tenach is als volgt:

1. Geschriften, Thora, Profeten
2. Geschriften, Profeten, Thora
3. Thora, Profeten, Geschriften
4. Thora, Geschriften, Profeten

TeNaCH is een afkorting voor...

1. Het is geen afkorting. Hebreeuws kent geen klinkers.
2. Thora Nieuw Contact
3. Thora Nebiiem Chetoebiem
4. Thora Profeten Geschriften

Tenach

De Tenach is het heilige boek van de joden.

De Bijbel van de christenen bestaat uit het Oude Testament en het Nieuwe Testament. De inhoud van het Oude Testament is hetzelfde als de Tenach, alleen de volgorde van de boeken is anders. 

Wat zie je op
de afbeelding?

1. Bijbel
2. Oude Testament
3. Thora
4. Nieuwe Testament

Hoe heet dit aanwijsstaafje ook al weer?

1. Handje
2. Jad
3. Thorawijzer
4. Wijsvingertje

Wat klopt?

1. De inhoud van het Nieuwe Testament en de Tenach zijn hetzelfde.
2. De inhoud van het Oude Testament en de Tenach zijn hetzelfde.
3. De volgorde van het Nieuwe Testament en de Tenach zijn hetzelfde.
4. De volgorde van het Oude Testament en de Tenach zijn hetzelfde.

Vier belangrijke geloofspunten

1. Er is één God

Het jodendom is een monotheïstische godsdienst (= één God). Joden spreken de naam van God (Jahweh) niet uit. In plaats daarvan zeggen ze 'Adonai', wat 'Heer' betekent.

2. Het verbond tussen God en de joden

De joden zijn de nakomelingen van Abraham en hebben een Verbond met God gesloten. In de Thora staat welke bedoeling God met hen heeft.

3. Naleving van de wet (o.a. de Tien Geboden)

God heeft met de joden afspraken gemaakt. God heeft beloofd het joodse volk te beschermen. Ook heeft hij het joodse volk een eigen land beloofd: het beloofde land. Joden moeten zich aan de leefregels van God houden: de Tien Geboden van Mozes (te vinden in de Thora).

4. Het geloof in een Messias

Joden geloven dat er een verlosser (Messias) komt die een einde zal maken aan alle ellende in de wereld en het Rijk van God zal heersen. Volgens sommige joden is dit een ideale samenleving hier op aarde, andere joden geloven dat dit een ideale toestand na dit leven is in de hemel. 

Sleep het juiste geloofspunt naar de bijpassende afbeelding

Er is één God

Het verbond tussen God en de joden

Naleving van de wet

Het geloof in een Messias

Joodse Wet

Het jodendom kent 613 leefregels die de kern van de joodse religieuze regelgeving vormen. De verschillende geboden en verboden staan verspreid over de Thora (de eerste vijf boeken van de TeNaCH). Aangezien het naleven van de Thora zo belangrijk is, wordt dit deel van de Tenach ieder jaar helemaal gelezen.

Een bekende joodse uitspraak is:

Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doet dat ook een ander niet.

Tempel

• De Stenen tafelen met de 10 geboden werden in de heilige ark verplaatst. Deze ark werd later in de joodse tempel (godshuis) geplaatst. 
  
• De joodse tempel stond  symbool voor het verbond tussen de joden en God: de afspraak die de joden met God hebben dat zij zich houden aan de Wetten van God en Hij het joodse volk beschermt en een eigen land geeft.

Tempel

• De Tempel is twee keer verwoest en daarna nooit meer opgebouwd. 
• Bij de verwoesting van de tempel door de Romeinen in het jaar 70 verdween de heilige ark. Joden verspreiden zich in die tijd over de hele wereld. Je noemt dit de diaspora. 
• Omdat de joden in de diaspora geen Tempel hadden om God te vereren, is uiteindelijk de synagoge ontstaan.

Wat is 'diaspora'?

1. vervolging van een volk
2. verspreiding van een volk over gebieden
3. verwelkomen van een volk
4. onderdrukken van een volk

De Klaagmuur is het enige overgebleven deel van de vernietigde Tempel in Jeruzalem.

Bij de Klaagmuur wordt er door religieuze joden gebeden en er worden briefjes tussen de stenen gestoken met daarop wensen en gebeden, gericht aan God.

Klaagmuur (tempelberg)

Na 70 na Christus

Nadat de tempel voor de tweede keer vernietigd was, kwam er geen nieuwe tempel meer. 

Joden gingen samenkomen in synagoges, eerst kleine synagoges, later grotere. 

Synagoge

In iedere joodse synagoge staat een heilige ark. Hierin zitten de Thorarollen. De tien geboden hangen daarboven.

Synagoge

Voor de heilige ark zie je een lessenaar: de bima. 

Er zijn synagoges waar mannen en vrouwen apart zitten. 

Bima

Heilige Ark

Vrouwengalerij

Nog even herhalen

     Zet de namen op de goede plek in de stamboom

Ismaël

Joden

Abraham

Sara

Isaak

Moslims

Hagar

Zet in de juiste volgorde.

Mozes wordt boos

Het gouden kalf wordt gemaakt

Mozes is bij God op de berg.

Mozes is opnieuw bij God op de berg

Tien Geboden

Andere basisregels

Geen levende wezens doden

Toon eerbied voor uw vader en moeder

Je mag voor jezelf opkomen. 

Pleeg geen moord

Niet liegen

Misbruik de naam van God niet.

Pleeg geen overspel. 

Zorg goed voor alle planten en bomen. 

Wat was de Diaspora?

1. De verspreiding van de Palestijnse Arabieren over de wereld
2. De bekering van joden naar het christendom
3. De bekering van christenen naar het Jodendom
4. De verspreiding van het Joodse volk over de wereld

De Klaagmuur is een restant van....

1. Een belangrijke kerk
2. Een belangrijke synagoge
3. Een moskee
4. De belangrijkste joodse tempel

Sleep elk begrip naar de juiste plaats.

Tien geboden

Bima

Thorarollen / heilige ark

Super goed gewerkt!

Wat je moet kennen na deze LessonUp

- je moet alle vragen goed kunnen beantwoorden

- je moet van alle afbeeldingen kunnen zeggen wat het is

Huiswerk voor de volgende les:

Leer de aantekeningen die je gemaakt hebt

Tip: oefen nog eens een keer met deze LessonUp