Woordenschat H4: stijlfouten

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Welkom!

Lezen 10 min.

Laptop (Lessonup)

Lesdoelen

- Aan het eind van de les kan je verschillende stijlfouten herkennen en benoemen.

- Aan het eind van de les kan je verschillende stijlfouten verbeteren in een tekst.

Wat is een betoog?

1. Een nieuwsbericht over salarisverhogingen bij supermarkten
2. Een tekst waarin de schrijver jou wil overtuigen om iets te doen
3. Een oproep voor een betoging/demonstratie
4. Een tekst waarin een standpunt wordt verdedigd met behulp van argumenten

Pleonasme & Tautologie

Wat valt je op aan deze zinnen?

De jongen knielde neer in het groene gras.

Pleonasme

Bij een pleonasme wordt een eigenschap van iets dubbel uitgedrukt (een onnodige herhaling).

Een pleonasme bestaat vaak uit een bijvoeglijk naamwoord en een zelfstandig naamwoord (verschillende woordsoorten).

VB: Ronde bal, houten boomstam, omlaag vallen, etc.

Pleonasme - Voorbeelden

"Mijn kat was gevallen en zat onder de witte sneeuw."

Sneeuw is van oorsprong al wit en daarom is het woord 'wit' overbodig. Het feit hoeft niet extra benadrukt te worden.

"De aanwezige bezoekers zijn opnieuw geteld."

Bezoekers zijn al aanwezig, dus je hoeft dat er niet bij te vermelden. 

Kort nadat de storm was gaan liggen, werd de wedstrijd weer hervat.
Is de zin goed of fout?

1. Fout, want 'kort' en 'nadat' vormen een pleonasme
2. Fout, want 'weer' en 'hervat' vormen een pleonasme
3. Goed
4. Fout, want een storm kan niet liggen

Tautologie

Een tautologie drukt de betekenis van een woord nog een keer uit met een ander woord dat (bijna) dezelfde betekenis heeft.

Bestaat uit 2 of meer woorden van dezelfde woordsoort.

VB: Maar echter, altijd en eeuwig, enkel en alleen, etc.

Tautologie - Voorbeelden

• "We hebben verschillende soorten thee, zoals bijvoorbeeld muntthee, gemberthee en groene thee."

'Zoals' geeft in dit geval aan dat er voorbeelden volgen. Het woord 'bijvoorbeeld' is dus overbodig.

• "Ik geef je deze boeken gratis en voor niets."

'Gratis' geeft al aan dat de boeken voor nul euro worden gegeven. 'Niets' is dus overbodig. We accepteren deze tautologie, omdat het een versteende uitdrukking is. Net zoals: vast en zeker, voor eeuwig en altijd, etc.

Hij kwam afgemat aan en startte uitgeput met de conditietraining.
Welke stijlfiguur herken je?

1. Geen, dit is een goede zin
2. Tautologie. Trainen is altijd voor conditie
3. Tautologie. Afgemat en uitgeput betekenen hetzelfde
4. Tautologie. Kwam en aan betekenen hetzelfde

"We hebben verschillende soorten thee, zoals bijvoorbeeld muntthee, gemberthee en groene thee"
Wat voor fout staat er in de zin?

1. Pleonasme
2. Tautologie
3. Dit is een correcte zin
4. Anders...

Contaminatie

Een contaminatie is een verhaspeling van twee woorden of uitdrukkingen. Deze worden door elkaar gebruikt, waardoor een contaminatie ontstaat. 

Bijv.

Je moet dat overnieuw doen! 

            Je moet dat opnieuw doen.

            Je moet dat over doen.

Contaminatie - Voorbeelden

"Het apparaat zou duur moeten kosten."

Iets is duur of iets kost veel. 

 "Aan het eind van de partij legde hij het laatste loodje."

Iemand legt het loodje -  (het loodje leggen)

of

De laatste loodjes wegen het zwaarst. (Kan dat wel?)

"De mond-tot-mondreclame over de mond-op-mondbeademing lijkt soepel te verlopen."

Is de zin goed of fout?

1. De zin is goed
2. De zin is half goed
3. De zin is fout, want iets kan niet soepel verlopen.
4. De zin is fout, want mond-tot-mond is verhaspeld.

"Van de docent mag je verwachten dat hij een voorbeeldfunctie geeft."
Is de zin goed of fout?

1. Er zit een contaminatie in de zin
2. Er zit een tautologie in de zin
3. Er zit een pleonasme in de zin
4. De zin is goed

Huiswerk afgelopen week

Woordenschat H4: Stijlfouten

Opdracht 1, 2 en 4
Vragen?

Hij is bezig met het schrijven van een subjectief betoog.

1. Correcte zin
2. Contaminatie
3. Pleonasme
4. Tautologie

Even herhalen!

Een pleonasme ontstaat als je een eigenschap nog eens uitdrukkelijk omschrijft, terwijl het begrip al onlosmakelijk is verbonden met die eigenschap.

Bij een tautologie wordt eenzelfde begrip twee keer genoemd. Woorden van dezelfde woordsoort die hetzelfde betekenen.

Even herhalen!

Een contaminatie is een combinatie van twee of meer woorden of uitdrukkingen die je door elkaar gebruikt. 

Opdracht

Schrijf een Sinterklaasgedichtje van 8 regels met
- een pleonasme

-een tautologie

- een contaminatie

Lever in in de ELO voor morgen (woensdag) 17.00 uur!

Ik begrijp de behandelde stijlfouten en kan deze in eigen woorden uitleggen aan de hand van een voorbeeld.

Ja

Nee

Beetje

Lesdoelen behaald?

Je kan verschillende stijlfouten herkennen en benoemen.

Je kan verschillende stijlfouten verbeteren in een tekst.