13.3 Transport HAVO 3 2024

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

13.3 Transport

Wat gaan we doen vandaag?

- Herhaling vorige les d.m.v. checkvragen

- Leerdoelen
- Biologisch momentje van de dag

- Microscopie

Leerdoelen:

Na deze les: 

• Kan je diverse vormen van transport in diverse soorten organismen herkennen, benoemen en toepassen.
  
• Kan je een open bloedsomloop toelichten en toepassen op de toets.
• Kan je uitleggen waarom een insect geen rode bloedcellen zoals mensen hebben.
  
• Kan je een enkele gesloten bloedsomloop toelichten en toepassen.
• Kan je  uitleggen waarom het hart van een vis zuurstofarm bloed bevat.
• Kan je uitleggen waarom warmbloedigen (vogels en zoogdieren) een dubbele gesloten bloedsomloop hebben.
  
• Kan je uitleggen welke vormen van transport er plaatsvinden in planten.
  
• Kan je het begrip capillaire werking uitleggen.
  
• Kan je het verschil benoemen tussen houtvaten en bastvaten en welke stoffen zij vervoeren.
  

Het 'Biologische momentje' van de dag...

Dieren zonder bloedsomloop? Jazeker!

• De platworm: de huid is zó dun dat zuurstof erdoorheen kan
    dringen om de organen en spieren te bereiken. 

Dieren met andere kleuren bloed? 

• De degenkrab heeft blauw bloed, doordat koper reageert met de O2 deeltjes i.p.v. ijzer. 

Check vorige les

5 meerkeuze vragen

1. Wat is diffusie?

1. Doorlatendheid van de wand.
2. Een stof beweegt zich van een hoge concentratie naar een lage concentratie.
3. Een stof wordt door de hoge druk vervoerd.
4. Een manier om stoffen te verbranden

2. Diffusie
I: De grootte van een molecuul heeft invloed of de diffusiesnelheid
II: Een groot concentratieverschil versnelt de diffusie

1. I is juist
2. I en II zijn juist
3. I en II zijn onjuist
4. II is juist

3. Welke tekening geeft op de juiste manier de ademhaling bij vissen weer?

1. Tekening 1
2. Tekening 2
3. Tekening 3

4. Wat is de functie van tracheeën?

1. Neemt het zuurstof op.
2. Zet zuurstof om in koolstofdioxide.
3. Vervoert zuurstof via het bloed door heel het lichaam.
4. Vervoeren van zuurstof door heel het lichaam.

5. Wat is geen functie van de huidmondjes?

1. Opname van waterdamp
2. Afgifte van waterdamp
3. Opname van koolstofdioxide
4. Afgifte van zuurstof

Uitleg 13.3

Transport in insecten:

• Geen rode bloedcellen, geen binding O2.
  
• Stigma + Tracheeën → vervoer O2.
  
• Eén lang bloedvat en hart (vele kamers).
  
• Hartspieren - segmenten achterlijf.
    (weefsel vast aan exoskelet)
  
• Bloedstroming - achter → voren.
  
• Open bloedsomloop:
    - Vervoer voeding- en afvalstoffen, geen O2!
• LR Bron 2 en 3 KK blz. 208!!!

Transport in vissen: 

• Kieuwen opname O2.
  
  
• Hart: 1 kamer, 1 boezem. Hart = O2 arm bloed.
  
  
• Enkele gesloten bloedsomloop.
  
  
  
• LR Bron 4 en 5 blz. 209 KK.
  
• LR Bron 6 blz. 209 KK (bloedsomlopen).

Transport in planten:

• Vaatbundels: wortels, stengels, nerven (evt, bloemen).
• Bestaan uit 2 typen vaten:
    - Houtvat: H2O + mineralen ↑. Binnenkant.
        * zuigkracht d.m.v verdamping stomata.
       * worteldruk.
       * capillaire werking (↑ kruipen H2O buisje). 
     - Bastvat: C6H12O6 + voedingsstoffen
        ↓ (energie + reservevoedsel) en ↑ (ontwikkeling bloemen/vruchten). Buitenkant.
• LR Bron 7, en 8 KK blz. 210!

Einde  uitleg

- Vragen?

- Werken aan microscopie