H2 par. 3 Burgers aan de macht

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Tijd van regenten en vorsten

De Gouden Eeuw

Par. 2.3 Burgers aan de macht

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen hoe de Republiek werd bestuurd en wat daar bijzonder aan was.
• Je kunt aan de hand van een voorbeeld uitleggen dat de stadhouder en de regenten soms verschillende belangen hadden.
• Je kunt uitleggen hoe de Gouden Eeuw tot een einde kwam.

• Je kent de begrippen en jaartallen uit deze paragraaf.
  

Kenmerkende aspecten H2

- Streven naar absolutisme

- De Gouden Eeuw (bijzondere plaats economisch, politiek & cultureel)

- Begin van de wereldeconomie

- De wetenschappelijke revolutie

Invalshoeken

• Economisch: 
• wat zijn de middelen van bestaan? 
• Denk hierbij bijvoorbeeld jagen en verzamelen, landbouw, industrie. 
• Hoe komen mensen aan hun inkomsten?

 

Invalshoeken

• Politiek-bestuurlijk: 
• hoe wordt de samenleving bestuurd? 
• Wie is de baas? 
• Welke regels en wetten zijn er?
• Wie controleert de wetten en wie voert ze uit?

 

Invalshoeken

• sociaal: 
• dit gaat bijvoorbeeld over de leefomstandigheden van mensen en de verschillende sociale lagen. 
• Zijn er grote verschillen tussen mannen/vrouwen en arm/rijk? 
• Leven de mensen in de stad of op het platteland?

Invalshoeken

• cultureel: wat denken en voelen de mensen en hoe uitten ze dit?
• bijvoorbeeld in hun gewoontes en regels, 
• geloof, 
• kunst en 
• wetenschap. 

Bruikbaarheid van bronnen

Wanneer is een bron bruikbaar?

• Bronnen zijn bruikbaar als ze antwoord geven op de vraag die je stelt. Het antwoord op jouw vraag moet dus terug te vinden zijn in de bron. 

Het bestuur van de Republiek

• Nederland was in de 17e eeuw een republiek: bijzonder!
• Kleine groep rijke burgers waren de baas: de regenten.
• Ze bestuurden de steden en gewesten.
• Regenten benoemden zelf nieuwe bestuuders: macht bleef hierdoor in handen van een kleine groep rijke families.
  

Het bestuur van de Republiek

• Er was geen centraal bestuur: bijzonder!
• Er waren 7 gewesten, die ieder hun eigen bestuur hadden:
• Gewestelijk Staten.
• Daarin zaten afgevaardigden van de steden én van de adel, die het platteland bestuurde.

Het bestuur van de Republiek

Samen namen de gewesten in de Staten-Generaal beslissingen over:

•  de buitelandse politiek, 
• verdediging van het land (leger & vloot),
• kolonies.

Het bestuur van de Republiek

• Elk gewest had 1 stem in de Staten-Generaal.
• Holland was het rijkste gewest: meeste invloed.
• Zij betaalden het meeste aan het leger en de vloot.  

Vrouwen 

• Overal: besturen een mannenzaak.
• Zij stonden aan het hoofd van het gezin.
• Mannen hadden de belangrijkste banen (politiek).
• Maar! Veel vrouwen verdienden in de Republiek hun eigen geld.

Het bestuur van de Republiek

Binnen de Republiek waren er 2 machtige mannen:  

- Stadhouder, leider van het leger en kon soms stadsbesturen benoemen. Altijd een afstammeling van Willem van Oranje. 

 

- Raadpensionaris (hoogste ambtenaar uit het gewest Holland) Hij adviseerde de Staten-Generaal over de buitenlandse politiek en onderhield contacten met andere landen. 

Regenten en stadhouder

• Tijdens de Opstand tegen Spanje was de stadhouder (legeraanvoerder) erg belangrijk voor het land.  
• Maar na de vrede in 1648 verloor hij macht. 
• Hij had nog wel door willen vechten, regenten wel blij met de vrede (oorlog is duur & ongustig voor de handel).

Regenten en stadhouder

• Het leger kostte veel geld en de regenten besloten het leger te verkleinen. 
  
• Hierover kregen ze ruzie over met de stadhouder.   
• De regenten waren niet gediend van een stadhouder die teveel macht wilde hebben.

Regenten en stadhouder

Toen Willem II in 1650 plotseling stierf, besloten de regenten geen nieuwe stadhouder te benoemen: stadhouderloostijdperk.

Regenten en stadhouder

• Raadspensionaris Johan de Witt nu de machtigste bestuurder!
• Bezuinigde op het landleger, maar niet op de vloot: beschermen handelsschepen

Het rampjaar

• In 1672 begon het Rampjaar.  
• De Republiek werd aan 3 kanten tegelijk aangevallen: 
• Engeland, Frankrijk en Münster & Keulen.  

Het rampjaar

Redenen voor deze aanval:

• Engeland wilde onze winstgevende handel inpikken.  
• Frankrijk wilde een groter grondgebied hebben.
•  Beide landen wilden de macht van de Republiek doorbreken.  

Het rampjaar

• Michiel de Ruyter won op zee van de Engelsen.
• Maar de Franse koning en zijn Duitse bondgenoten bezetten in korte tijd een groot deel van de Republiek.
  

Het rampjaar

• Er brak paniek uit in de Republiek.
• Raadpensionaris Johan de Witt kreeg de schuld dat het leger zwak zou zijn. 
• Het volk eiste dat er weer een Oranje aan de macht kwam. 

Het rampjaar

• De regenten moesten toegeven en benoemden Willem III tot stadhouder. 
• Johan de Witt nam ontslag als raadpensionaris.  

Het rampjaar

• Johan de Witt en zijn broer Cornelis kregen toch de schuld van alle problemen.  
• Ze werden door een woedende massa gelyncht.  

Schrijf 2 dingen op die je vandaag geleerd hebt.

Wat vind je nog lastig?

Aan de slag

Wat? Eerst ga je de tekst van par. 2.3  lezen en daarna maak je de opdrachten van par. 2.3.(opdr. 3 t/m 11).

Hoe? Alleen. 

Hulp? Bij je buurman/buurvrouw. Kom je er samen niet uit? Dan bij je docent. 

Tijd? Tot het einde van de les. 

Klaar? Dan maak je de TestJezelf in SOM.