1.1. Het leven van de jagers-verzamelaars (1)

• Mens & Maatschappij
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 1

Arm en rijk

Hoofdstuk 1

Programma

• Introductie                              (5 min)
  

• Theorie                                      (15 min)
• - Paragraaf 1.1 (Het leven van een jager-verzamelaar)

• Opdracht leerwerkboek     (20 min)
  
• Bespreken/afsluiten            (10 min)
  

Jou cijfer bestaat uit...

.

+

• In de les
  

=

Jouw cijfer bestaat uit?

• Leren
  

• Cijfer
  

• Theorie
  

• Opdrachten
  

• Wat behandelt de juf in de les?
  

• Werkboek, Quiz, filmopdrachten, etc.
  

• Leerdoelen, Roze woorden.
  

• Toets
  

H1 Arm en Rijk

Par. 1.1. Het leven van jagers-verzamelaars

• De eerste mensen in Nederland.
  

 

Par. 1.2. Het leven van de eerste boeren.

• De samenleving verandert. Jagers-verzamelaars worden boeren.
  
• In de landbouwsamenleving; voor het eerst verschil tussen arm en rijk.

Par. 1.3. Basisbehoeften, arm en rijk.

• Verschillen tussen arm en rijk (verschil in welvaart en welzijn).
• Wat heb je nodig om goed te kunnen leven.

Par. 1.4. Verschillen in de wereld.

• Verschillen in welvaart en welzijn tussen landen.

1.1 Het leven van jager-verzamelaars.

Begrippen:

- Archeoloog.

- Middel van bestaan.

- Nomade.

- Samenleving (van jagers- en verzamelaars).

- Tijd van jagers en boeren.

- Werktuig.

- Zelfvoorzienend. 

Leerdoelen

Aan het einde van de les kan de leerling...

1. Herkennen en beschrijven in welk tijdvak de jagers-verzamelaars leefden;
2. Beschrijven wat hun middelen van bestaan waren. 
3. Uitleggen waarom jagers-verzamelaars zelfvoorzienend en nomaden waren. 

1.1.1. Ik beschrijf hoe jagers- verzamelaars leefden, wat hun middelen van bestaan waren en wat het verband was tussen de middelen van bestaan en hoe zij woonden.    

1.1.1. Ik leg uit waarom jagers- verzamelaars nomaden waren.  

10 tijdvakken

Hoe kom jij aan eten als er geen supermarkten zouden zijn?

Jagers en verzamelaars

Heb je goed opgelet?

Dit hoofdstuk gaat over welk tijdvak?

• Het eerste tijdvak: de tijd van jagers en boeren.
• Deze periode begint bij de eerste mensen en duurt tot het jaar 3000 v.C .
  

v.C: Voordat Jezus Christus is geboren

n.C: Nadat Jezus Christus is geboren.

• Zijn dit onze voorouders?

Zijn dit onze voorouders?

• Mm.. Ja, hij lijkt wel een beetje op mij...
  

• Nee! Tuurlijk niet!!!!!
  

Zijn dit onze voorouders?

Antwoord:

• JA!
• Dit zijn onze voorouders ;-)

Wie zijn onze voorouders?

• Uit onderzoek blijkt dat de mens is ontstaan in Oost-Afrika en zich van daaruit verspreidde over de aarde.
• Verspreiding duurde tienduizenden jaren (Azie en Europa, Amerika):

1. Homo-erectus (2 miljoen - 140.000 jaar geleden). Uitgestorven.
   
2. Homo-Heidelbergensis (500.000 - 200.000 jaar geleden). Uitgestorven.
   
3. Neanderthaler (100.000 jaar geleden). Uitgestorven.
   
4. Homo-sapiens (moderne mens) (40.000 - 10.000 jaar geleden). 

Begon in Afrika.

- Groep naar europa

- Groep naar Azie 

- Groep kwam in Amerika terecht.

-> 2 miljoen jaar uitgestorven

-> neanderthaler en die andere ook uitgetorven.

-> wij stammen af van de homo-sapiens. Deze begonnen in oost-afrika en verdeelde zo als eerste jagers verzamelaars in europa.

eerste kwamen aan in Nederland. zie volgende dia.

Homo erectus (Latijn voor 'rechtopgaande mens') is een uitgestorven mensensoort die van 2 miljoen tot 140.000 jaar geleden leefde. Deze soort leefde hoofdzakelijk na Homo habilis, maar het is niet uitgesloten dat beide soorten gedurende een zekere periode tijdgenoten van elkaar waren en een onbekende gemeenschappelijke voorouder hebben.[1]

De neanderthaler[1] (Homo neanderthalensis, indien als soort beschouwd, of Homo sapiens neanderthalensis,[2] indien als ondersoort beschouwd) is een uitgestorven mensensoort of -ondersoort. De mensensoort neanderthaler is gedurende een periode van honderdduizenden jaren geleidelijk geëvolueerd vanuit de mensensoort Homo heidelbergensis.

Omstreeks 2 miljoen jaar geleden verspreidde Homo erectus zich als eerste vroege mensensoort vanuit Afrika over Eurazië. Rond 900.000 jaar geleden werd deze opgevolgd door Homo heidelbergensis. In Europa ontwikkelde zich hieruit de neanderthaler, en in Oost-Azië de denisovamens, naast mogelijk nog andere lokale varianten.

Moderne mens; jagers en verzamelaars 

10.000 jaar geleden eerste mensen in Nederland. Homo-Sapiens:

• Deze mensen zijn slimmer.
• Konden met elkaar communiceren.
• Begrepen hun omgeving beter. 

Zo ontstonden de:

•  Jagers en verzamelaars (gebruiken hun omgeving om te overleven). 

Hun middel van bestaan:

1. Voedsel door te jagen op wilde dieren
2. Eetbare planten te verzamelen in de natuur.

v.C: Voordat Jezus Christus is geboren

n.C: Nadat Jezus Christus is geboren.

De mens gebruikt symbolische communicatie als taal en kunst om zichzelf uit te drukken en ideeën uit te wisselen. De sociale interacties tussen mensen gaven aanleiding tot het ontstaan van uiteenlopende waarden, sociale normen en rituelen, die samen de grondslag vormden van samenlevingen.[5] Uit het menselijke verlangen om de omgeving te begrijpen en te beïnvloeden zijn onder meer wetenschap, filosofie, mythologie, religie en tal van andere kennisgebieden voortgevloeid.

De mensheid leidde voor het grootste deel van haar geschiedenis het bestaan van jager-verzamelaar. Ongeveer 10.000 jaar geleden gingen veel samenlevingen over op een sedentaire levenswijze; de mens domesticeerde planten en dieren, zodat nederzettingen uit konden groeien tot de eerste beschavingen. Wereldwijd werden regeringen, religies en culturen ontwikkeld en verenigde de mens zich in staten en rijken. Vanaf de Moderne Tijd vonden grote wetenschappelijke, technologische en culturele ontwikkelingen plaats en ontstond er een snelle groei van de wereldbevolking. Door menselijk handelen werd het milieu in diverse delen van de wereld ingrijpend veranderd.[6]

Jagen en vissen..? 

• Jagen op wilde dieren zoals bizons en mammoeten (mannen).
  

 

Verzamelen..?

• Noten, vruchten als bessen.. (vrouwen).
  

Werktuigen

Naast het jagen en verzamelen maakten jagers-verzamelaars ook zelf al hun werktuigen:

Wat is een werktuig?

• Voorwerp waarmee je iets doet of maakt.
  

Wat voor werktuigen maakten jagers-verzamelaars van scherpe stenen?

• Pijlpunten en messen om mee te jagen.
  

Van dierenhuiden maakte ze..?

• Kleding en tenten.

Van hout maakten ze...?

• Handvatten, speren, boog.

Van een dierenmaag maakte ze...?

• Een bal om mee te voetballen :-)

v.C: Voordat Jezus Christus is geboren

n.C: Nadat Jezus Christus is geboren.

• Pijlpunt - speerpunt
  

• Tent

• Kleding (vacht en dierenhuid)

• Werktuig

Zelfvoorzienend

Omdat jagers-verzamelaars  zelf al hun werktuigen  maakte, waren zij op deze manier zelfvoorzienend. 

Wat betekent dat? Zelfvoorzienend zijn?

• Zelfvoorzienend: Als mensen voor zichzelf zorgen en van niemand afhankelijk zijn.
  

Waarom zijn jagers en verzamelaars zelfvoorzienend?

1. Doordat zij hun eigen werktuig maakten en;
2. Voor hun eigen eten zorgde, hierdoor waren jagers en verzamelaars van niemand afhankelijk (zelfvoorzienend). 

v.C: Voordat Jezus Christus is geboren

n.C: Nadat Jezus Christus is geboren.

Jagers en verzamelaars

Jagers en verzamelaars waren ook nomaden.

Wat zijn nomaden? 

• Rondtrekkende persoon, zonder vaste woonplaats.
  

Waarom konden de jagers en verzamelaars nooit lang op één plek blijven? Waarom waren zij nomaden?

• Doordat ze leefden van de jacht en het verzamelen van eetbare planten konden zij niet lang op één plek blijven. 
• Het eten raakte namelijk op. 
• Zij moesten zo verhuizen naar een andere plek om weer eten te vinden.
  

v.C: Voordat Jezus Christus is geboren

n.C: Nadat Jezus Christus is geboren.

Conclusie

Jagers en verzamelaars leefden in het tijdvak: Jagers en boeren. Jagers en verzamelaars leefden van de jacht en van het verzamelen van eetbare planten. Omdat dit op een gegeven moment opraakte konden zij nooit lang op één plek blijven. Daarom waren zij nomaden: ze hadden geen vaste woonplaats. Jagers en verzamelaars waren zelfvoorzienend. Dat betekent dat zij van niemand afhankelijk waren. Dit kwam doordat zij voor hun eigen eten zorgde en ook maakte zij hun eigen werktuigen. 

v.C: Voordat Jezus Christus is geboren

n.C: Nadat Jezus Christus is geboren.

Aan de slag:

Basis/Kader:

Blz. 12

Opdracht 1 t/m 5.

Kader/Mavo:

Blz. 12

Opdracht 1 t/m 4.

Je mag doorwerken. Par 1.1.

De geschiedenis is opgedeeld in hoeveel tijdvakken?

1. 4 tijdvakken
2. 6 tijdvakken
3. 10 tijdvakken
4. 14 tijdvakken

In wel tijdvak zitten de jagers en verzamelaars?

1. 1e tijdvak: monniken en ridders.
2. 3e tijdvak: steden en staten.
3. 1e tijdvak: jagers en verzamelaars.
4. 1e Tijdvak: Jagers en boeren.

Hoe kwamen jagers en verzamelaars aan voedsel?

1. De mannen die eetbare planten verzamelden.
2. De mannen en vrouwen die samen gingen jagen.
3. De vrouwen die noten en bessen verzamelden.
4. De vrouwen en kinderen die gingen vissen.

Waarom waren jagers en verzamelaars nomaden?

1. Jagers-verzamelaars vonden het nooit leuk om lang op één plek te blijven.
2. Als het eten ergens op was moesten zij naar een andere plek verhuizen.
3. Zo konden zij hun familie bezoeken.
4. Alle antwoorden zijn JUIST.

Hoe wordt het genoemd als mensen zelf zorgen voor alles wat nodig is om te leven?

1. Werktuigen
2. Nomaden
3. Zelfvoorzienend
4. Middel van bestaan

Werktuig

Nomade

Middel van bestaan

Manier om aan voedsel te komen. Bijvoorbeeld door te jagen of eten te verzamelen uit de natuur.

Voorwerp waarmee je iets doet of maakt. Bijvoorbeeld: pijlpunten, bijl, speer.

rondtrekkend persoon, zonder vaste woonplaats.

Wat voor werktuig zou jij meenemen als jij moest gaan jagen?

Jagen en verzamelen

Vraag:

Waarom werden de eerste mensen in Nederland Jagers- en verzamelaars genoemd?

Antwoord:

• Omdat zij voor hun eigen eten zorgde. Dit deden zij door:
  
• 1. Te jagen op dieren.
  
• 2. Uit de natuur eetbare planten te verzamelen.  
  

Waarom waren jagers en verzamelaars nomaden?

• Wanneer het eten op was moesten zij verhuizen naar een andere plek waar wel eten was.
  

v.C: Voordat Jezus Christus is geboren

n.C: Nadat Jezus Christus is geboren.

Conclusie

Jagers en verzamelaars leefden in het tijdvak: Jagers en boeren. Jagers en verzamelaars leefden van de jacht en van het verzamelen van eetbare planten. Omdat dit op een gegeven moment opraakte konden zij nooit lang op één plek blijven. Daarom waren zij nomaden: ze hadden geen vaste woonplaats. Jagers en verzamelaars waren zelfvoorzienend. Dat betekent dat zij van niemand afhankelijk waren. Dit kwam doordat zij voor hun eigen eten zorgde en ook maakte zij hun eigen werktuigen. 

v.C: Voordat Jezus Christus is geboren

n.C: Nadat Jezus Christus is geboren.

Waarom waren jagers en verzamelaars nomaden?