Kwetsbare ouderen les 1

• Verpleegkunde
• MBO
• Studiejaar 2

Keuzedeel

• Verpleegkundige zorg voor kwetsbare ouderen in een kortdurende (acute) opnamesituatie. (K0616) 

Doelstelling

De student kan vertellen:

•  Hoe dit keuzedeel is opgebouwd, wat er daarin van hem/haar wordt verwacht en wanneer hij/zij klaar is voor het praktijkexamen 
• Wat/wie een kwetsbare oudere is en waarom.

Les inhoud

- Introductie keuzedeel

- Wat is een kwetsbare oudere

Keuzedeel uitleg

• 3 Fysieke lessen (verplicht) bij starten, daarna zelfstandig werken, op verzoek docenten contacteren op vaste tijden, hiervoor plan je jezelf in.
• 2 logboeken (deel 1 e-learning of op school, deel 2 praktijk)  
• Eindgesprek
• Examen 

Logboek deel 1

• Opdrachten zelfstandig maken
•  Indien voldaan, laten checken door de docent en dan door met deel 2.
• Logboek deel 1 kan ook met een e-learning over kwetsbare ouderen afgesloten worden. Overleg dit dan met de docent

Logboek deel 2

• Opdrachten maken in de praktijk
• Praktijk beoordeelt deze opdrachten
• Let op feedback van jezelf en de beoordelaar inclusief handtekening.

Aanvragen eindgesprek

• 
  
• Inschrijflijst in teamstegel
• Opsturen naar de docent waar je het eindgesprek mee hebt:

- Afgerond logboek deel 1 of certificaat e-learning en logboek deel 2
- Inventarisatie praktijk formulier.
- Na het eindgesprek kan je het examen in de praktijk uitvoeren.

Wat willen wij horen in dit eindgesprek?

• Wat je hebt geleerd en waarom o.a. waarom die verpleegkundige zorg aan kwetsbare ouderen anders is dan aan "gewone" ouderen.
• Wat wil je met andere studenten delen die met dit keuzedeel gaan starten (in een vlog, blog enz.) doe dit op een aansprekende manier, deze input gebruiken wij weer bij de fysieke lessen van dit keuzedeel)

Praktijkexamen = toetsvorm

Examentijd: binnen 6 weken

Uitvoering:

1. Verdiep je in een kwetsbare oudere zorgvrager in een acute kortdurende opnamesituatie en verzamel gegevens.

2. Analyseer deze gegevens en formuleer de actuele en risicodiagnoses.

3. Stem de vastgestelde diagnoses af met alle betrokkenen.

4. Verwerk dit in een verpleegplan.

5. Voer het verpleegplan uit en stem af met de zorgvrager en zijn naastbetrokkenen.

6. Behartig de belangen van de zorgvrager in de multidisciplinaire samenwerking.

7. Coördineer het ontslag 

Wat is een kwetsbare oudere?

Waar denk je aan bij
een kwetsbare oudere?

Wat is dan het verschil tussen een "gewone" oudere en een kwetsbare oudere?

Definities kwetsbare ouderen

Kwetsbare oudere

Kwetsbaarheid is geen diagnose, maar een aanduiding van een hoge kans op fysieke, psychische of sociale achteruitgang.

Kwetsbare ouderen

Kwetsbaarheid neemt toe met stijgen leeftijd

Komt vaker voor bij laag opgeleide ouderen, ouderen met complexe gezondheidsproblemen, oudere migranten, mantelzorgers op leeftijd en LHBT ouderen

Meeste ouderen in staat eigen regie te voeren over leven en daarmee behoud zelfstandig.

een deel lukt het niet.

kwetsbaarheid neemt toe met stijgen leeftijd

kwetsbaarheid komt vaker voor bij laag opgeleide odueren, ouderen met complexe gezondheidsproblemen, oude

 migranten mantelzorger op lefetijd en LHBT ouderen

Meeste ouderen in staat eigen regie te voeren over leven en daarmee behoud zelfstandig.

een deel lukt het niet.

kwetsbaarheid neemt toe met stijgen leeftijd

kwetsbaarheid komt vaker voor bij laag opgeleide odueren, ouderen met complexe gezondheidsproblemen, oude migranten mantelzorger op lefetijd en LHBT ouderen

Een conceptueel model van kwetsbaarheid is een multidisciplinair raamwerk dat de verschillende factoren (biologische, psychische, sociale, financiële) en omgevingsinvloeden beschrijft die een individu of gemeenschap vatbaar maken voor ongewenste uitkomsten, zoals beperkingen of ziekte. Er bestaan verschillende modellen, zoals het levensloopmodel van Bergman dat de levensloop van kwetsbaarheid naar ongewenste gebeurtenissen schetst, en het kwetsbaarheid-stressmodel dat de rol van stressoren in relatie tot iemands kwetsbaarheid benadrukt. 

https://www.rivm.nl/sites/default/files/2018-11/Factsheet%20Ouderen%20van%20nu%20en%20straks.pdf

Denk hierbij ook aan verminderd vermogen van de zintuigen. Gebruik van hulpmiddelen zoals gebit, gehoorapparaat, bril kunnen van essentieel belang zijn!

Waarom is een ziekenhuisopname voor kwetsbare ouderen heel risicovol?

VMS

10 thema's opgesteld voor ziekenhuizen waar winst te behalen viel. Hieronder ook het thema kwetsbare ouderen.

Wat beïnvloedt wat?

1. Multipathologie
2. Polyfarmacy
3. Multiple Kwetsbaarheid
4. Andere symptomen dan bij gewone ouderen
5. Ander beloop
6. Ander perspectief / waardering

Levensverwachting. De resterende levensverwachting neemt af met de leeftijd. Zo heeft de gemiddelde 70-jarige man nog 14,6 levensjaren en de gemiddelde 70-jarige vrouw nog 17,3 levensjaren te gaan. Voor de gemiddelde 80-jarige man en vrouw zijn dit 8,1 en 9,8 levensjaren (CBS). Naarmate ouderen meer comorbiditeiten hebben of kwetsbaarder zijn, liggen deze getallen een stuk lager.

Veranderde fysiologie. Met het ouder worden veranderd de structuur en de functie van de arteriële vaatwand wat onder andere resulteert in vaatwandstijfheid en verminderde baroreflexfunctie (Muller, 2014). Het is aannemelijk om te zeggen dat ouderen minder goed hun bloeddruk stabiel kunnen houden en daarnaast vatbaarder zijn voor lagere bloeddrukken door veranderde autoregulatie van vitale organen. Uit observationele studies blijken dat er voor (kwetsbare) ouderen andere optimale waarden van cardiovasculaire risicofactoren bestaan dan voor jongere populaties. Uit enkele observationele studies is zelfs gebleken dat bij kwetsbare ouderen er een omgekeerde effectrelatie bestaat wat betreft hoge bloeddruk en hoog cholesterol op het mortaliteits- en morbiditeitsrisico. Met andere woorden: hoge bloeddruk en een hoog cholesterol lijken een beschermend effect te hebben in de kwetsbare ouderen (Weverling-Rijnsburger, 1997; Muller, 2014).

Multimorbiditeit. Hoe ouder mensen worden, hoe groter vaak het aantal chronische ziekten waaraan ze lijden. De helft van alle 65-plussers heeft een of meerdere chronische ziekten. Het bestaan van multimorbiditeit kan mede invloed hebben op de levensverwachting, en zo op het nut van cardiovasculaire risicomanagement.

Kwetsbaarheid. Kwetsbaarheid staat tegenover vitaliteit. Kwetsbaarheid neemt toe met de leeftijd van ongeveer 10% onder de 70 jaar tot ongeveer 50% bij ouderen boven de 90 jaar. Voor verdere uitleg zie onder.

Functionele beperkingen. Het hebben van meerdere chronische ziekten verhoogt de kans op functionele beperkingen en overlijden in vergelijking met mensen zonder deze aandoeningen.

Polyfarmacie. Multimorbiditeit gaat gepaard met polyfarmacie. Bij polyfarmacie bestaat er een verhoogde kans op interactie tussen de geneesmiddelen (zie ook Geneesmiddelen bij ouderen op het Farmaceutisch Kompas).

Farmacokinetiek en –dynamiek. Bij het ouder worden treden veranderingen op in lichaamssamenstelling en orgaanfunctie (nier, lever) wat kan leiden tot veranderingen in de absorptie, verdeling en eliminatie van geneesmiddelen (zie ook Geneesmiddelen bij ouderen op het Farmaceutisch Kompas).

Bijwerkingen van medicatie. Bij ouderen treden meer bijwerkingen op van medicatie, waardoor de balans van voor- en nadelen van preventieve behandeling ongunstig kan uitvallen. Met betrekking tot CVRM-medicatie kan gedacht worden aan orthostatische hypotensie door antihypertensiva en myopathie door statines wat beide kan leiden tot een verhoogd valrisico en functieverlies.

Concurrerende risico’s. Ouderen hebben een hoog absoluut risico op het krijgen van hart- en vaatziekten maar ook op andere ziekten. Het voorkómen van hart- en vaatziekten met CVRM kan leiden tot een toename in de incidentie van andere ziekten.

Wensen patiënt. De algemeen geaccepteerde primaire uitkomsten waaraan de effectiviteit van therapie wordt afgemeten verliezen bij ouderen hun waarde. Het voorkómen van mortaliteit is voor veel ouderen een veel minder belangrijk behandeldoel dan behoud van kwaliteit van leven en/of van zelfstandig functioneren. Behandelbeslissingen zijn daarom veel meer afhankelijk van de individuele situatie van de patiënt en de ervaring van de behandelend arts dan bij jongere patiënten met een enkelvoudig probleem. Shared decision making (zie ook de Module ‘Shared decision making’) neemt een belangrijker plek in behandelbeslissingen.

Multipathologie

1 of meestal meer chronische aandoeningen

Blijvende gevolgen van vroegere ziekten, operaties, ongevallen, bevallingen

Polyfarmacie

‘kleinere’ aandoeningen

Psychologisch

Polyfarmacie

Wanneer een patiënt gelijktijdig meerdere verschillende geneesmiddelen gebruikt, spreekt men van polyfarmacie. Dit komt voor bij een groeiend aantal patiënten

Multiple Kwetsbaarheid

Psychisch

Sociaal 

Financieel

Inadequate voeding

Algemene lichamelijke reserves

Kwetsbaarheid kan zich op allerlei manieren uiten. De ene oudere heeft bijvoorbeeld moeite met boodschappen doen terwijl de andere oudere last heeft van vergeetachtigheid. We onderscheiden dan ook vier ‘gebieden’ waarop ouderen kwetsbaar kunnen zijn: fysieke (belemmeringen in hun fysieke functioneren door bijvoorbeeld gewichtsverlies, evenwichtsproblemen, vermoeidheid), cognitieve (belemmeringen in cognitie zoals geheugen en flexibiliteit), sociale (belemmeringen door eenzaamheid of verlies van sociale steun) en psychische kwetsbaarheid (belemmeringen door psychische aandoeningen zoals een depressie). Het RIVM doet onderzoek naar alle domeinen van kwetsbaarheid.

Andere Symptomen dan bij volwassenen

• Eerder doorgemaakte delier
• Afgenomen lichamelijke reserves
• Minder pijn, dorst, koorts

Ander Beloop

Door afgenomen reserves:

• Snellere ernstige complicaties
• Trager herstel

Ander perspectief / waardering

Angst

Om niet op tijd geholpen te worden

Voor toenemende afhankelijkheid

Meer waardering voor resterende leven

Eigen invulling van wat kwaliteit is

Opdracht, maak een top 11!

Maak groepjes van 4

Maak een top 11 van onderstaande onderdelen van het gezond bestaan wat het vaakst is aangedaan, het aspect wat volgens jou dus het vaakst is aangedaan zet je op de 1e plaats, zet hier ook een onderbouwing bij en hang je top 11 op.

Immuniteit, motoriek, ademhaling en gaswisseling, zingeving en spiritualiteit, lichaamstemperatuur, spijsvertering, nieren en urinewegen, bloed en cellen,

hartwerking en bloedsomloop, zintuiglijke cognitie/stemming en gedrag, hormonen

Hoe komt het dat bij fysieke verouderingsprocessen aandoeningen vaak niet herkend worden?

Symptoom.......

Symptoom verandering = symptoomverschuiving: zie UWI of bv langzaam progressief vrijwel asymptomatisch verloop plotseling kan versnellen: levensbedreigend dbv infectie mag hyper of hypoglycemie. UWI: klassieke bv van een aandoening atypische presentatie: ouderen geen typische UWI klachten maar geen koorts, (thermoregulatie is anders door veranderde werking van de hypothalamus). Geen pijn bij plassen: ouderen worden vaak incontinent, delier. Urosepsis kan leiden tot de dood. 

Symptoom verarming = bijv. bij AMI (acuut myocard infract) heeft niet dezelfde symptomen als bij jongeren, bij ouderen kan deze stil verlopen

Symptoom omkering= er treden juist tegenovergestelde symptomen op: zoals bv het geval kan bij een hyperthyreoidie ipv gejaagdheid en onrust meer apathie optreden

Symptoom vermeerdering = optelsom van symptomen die voortkomen uit meerdere chronische ziekten en elkaar versterken.  = symptomen die op elkaar lijken maar passen bij verschillende aandoeningen bv: pijn in maagstreek: MI, AP, GI aandoeningen

Cognitieve stoornissen: delier, dementie, depressie

Kwetsbare ouderen thuis

Handreiking kwetsbare

 ouderen thuis 2025

Samenwerking met o.a. v&vn, 

overheid, patientenfederaties, 

NHG (huisartsenfederatie),

 zorgverzekeraars enz. 

Samenvattend.....

De zorg veranderd, mensen worden ouderen, wonen zo lang mogelijk thuis met steeds gecompliceerdere zorg. Hierdoor zie je dat alle sectoren meer aandacht krijgen voor kwetsbare ouderen.
Dit vraagt iets van ons als verpleegkundigen.

Hopelijk geeft dit keuzedeel je meer inzichten in hoe hier mee om te gaan.

Huiswerk

- Lees de routeplanner door en maak een planning, smeer dit uit over je huidige stageperiode/werk (max 20 weken)

- Ga naar de startactiviteit van de routeplanner: zoek 2 actuele pod-casts over kwetsbare ouderen en beantwoordt de vragen die daar bij staan.