Module C2, Periode 12, week 1

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 3

Module C2 

Angststoornissen

Zelf verwondend gedrag

en automutilatie 

Leerdoelen

De student kan:

• Verschillende benamingen bij het begrip zelf verwondend gedrag onderscheiden
  
• Benoemen wat zelf verwondend gedrag inhoudt en welke vormen zich kunnen voordoen
• De belangrijkste vpk interventies bij zelf verwondend gedrag benoemen
• Kan uitleggen wat een angststoornis inhoudt
• De belangrijkste vpk interventies een angststoornis benoemen

Angst:

“gevoel van beklemming, vrees, onveiligheid of onzekerheid” (van Dale)

Angst heeft een signalerende functie, net als pijn

1. Juist
2. Onjuist

Angst & fysiologie

Een angstprikkel geeft 2 reacties in het zenuwstelsel:

1. Een reflexmatige reactie op een prikkel (stressor), gaat via het autonome zenuwstelsel een puls naar het bijniermerg:
   
2. Het bijniermerg geeft via de bloedbaan een shot met o.a. adrenaline af, die het lichaam in staat van paraatheid brengt bij dreigend gevaar

 Het lichaam komt onder stress (fight or flight)

Wanneer spreek je van een angststoornis?

Heb jij ergens angst voor?

Oorzaken die bijdragen

• Biologische (fysieke) kwetsbaarheid.
  
• Genetische componenten
  
• Traumatische ervaringen
  
• Aangeleerde angst
  

 Het is aangetoond dat vermijding leidt tot een versterking van problemen.

Ken je iemand met een angststoornis? 

Prevalentie

Criteria

1. “Een excessieve angst en bezorgdheid die gedurende minstens zes maanden vaker wel dan niet aanwezig zijn en betrekking hebben op een aantal gebeurtenissen of activiteiten.
   
2. “De betrokkene vindt het moeilijk om zijn of haar bezorgdheid onder controle te houden.”,
   
3. “De angst en bezorgdheid gaan gepaard met minimaal drie van de volgende zes symptomen: rusteloosheid; snel vermoeid raken; moeite met concentreren; prikkelbaarheid; spierspanning; slaapstoornis.”
   
4. “De angst, de bezorgdheid of de lichamelijke klachten veroorzaken beperkingen in het sociale of beroepsmatig functioneren of in het functioneren op andere belangrijke terreinen.”
5. “De stoornis kan niet beter worden verklaard door een andere psychische stoornis.”

Fobie

1. Er is geen reële bedreiging
   
2. De zorgvrager weet dat de angst ongegrond is en schaamt zich meestal.
   

Symptomen:

•  paniekaanvallen (met hyperventilatie)
  
•  vermindering in functioneren
  
•  beperking in het beleven van plezier/geluk
  
•  vermijdingsgedrag
  

Angststoornissen 

1. Separatieangststoornis
   
2. Selectief mutisme
   
3. Specifieke fobie
   
4. Sociale-angststoornis
   
5. Paniekstoornis
   
6. Agorafobie
   
7. Gegeneraliseerde-angststoornis
8. Angststoornis door een middel/medicatie
   
9. Angststoornis door een somatische aandoening
   
10. Andere gespecificeerde angststoornis
    
11. Ongespecificeerde angststoornis

Screenen

Behandeling

Afhankelijk van de stoornis:

• Medicatie (antidepressiva en/of benzodiazepinen)
• Ondersteunen in sociale vaardigheden
  
• Therapie: bv. cognitieve therapie, gedragstherapie (R.E.T.)
  

Voorwaarde voor alle vormen van therapie:

 vertrouwen in de behandelaar(s)!!

Verpleegkundige interventies  bij vrees:

• Bouw een vertrouwensrelatie op
  
• Zorg voor een veilige omgeving
  
• Praat over ervaringen
  
• Hoe gaat de patiënt om met de angsten?
  
• Bespreek de gekozen therapie
  
• Formuleer haalbare doelen
  
• Stimuleer zelfstandigheid
  

Verpleegkundige interventies bij paniek

• Blijf zelf rustig
  
• Laat de patiënt niet alleen
  
• Zeg tegen de patiënt dat hij veilig is.
  
• Medicatie p.o arts
  
• Geen moeilijke woorden of gesprekken.
  
• Kijk later naar de oorzaak
  

Zelf verwondend gedrag en automutilatie

Begrippen

Zelf verwondend gedrag: zichzelf opzettelijk en op directe manier letsel toebrengen

 

Automutilatie: ernstigere vormen van zelfverwonding (verminking)

Zelfbeschadiging: al wat een persoon onderneemt en wat schade toebrengt aan het lichaam (bv. drugs, roken, eetstoornissen)

Symptoom of stoornis

Volgens DSM 5 symptoom van:

• borderline persoonlijkheid
  
• psychotische stoornis
  
• OCD
  
•  impulsstoornis (trichotillomanie)
  
•  stereotype bewegingsstoornissen (hoofdbonken, e.d.)
  

Opdracht

Ga naar TM- Geestelijke gezondheid 1 – Module 8 - 23; Zorgvragers met Risico en probleemgedrag - 'Automutilerend gedrag'

1. Wat zijn oorzaken van automutilerend gedrag?

2. Wat zijn risicofactoren voor het ontstaan van automutilerend gedrag?

Welke situatiefactoren kunnen bij mensen met een verstandelijke beperking bijdragen aan een verhoogd risico op zelfbeschadigend gedrag?

Vormen van zelf verwondend gedrag

Betekenis van zelf verwondend gedrag

• Ontlading van spanning
  
• Uiting van woede of verzet
  
• Boete doen, bestraffing
  
• Vermindering van negatieve gevoelens
  
• Doorbreken van vervreemding, afwezigheid (reactie op depersonalisatie / dissociatie)
  
• Pijn verdragen als teken van macht en controle
  
• Vraag om hulp en aandacht
  
• Opvullen van innerlijke leegte / eenzaamheid
  

Vormen bij mensen met een verstandelijke beperking

• Instrumentele automutilatie
  
• Reactieve automutilatie
  
• Zichzelf stimulerende automutilatie
  
• Patroon automutilatie
  
• Angststoornissen
  
• Overvragingsyndroom
  

Waar liggen grenzen en wanneer grijpen we in?

Mag je scherpe voorwerpen innemen?

Nee

Heeft iemand die zich verwondt recht op zelfbeschikking

Ja

Nee

Gegevens verzamelen

1. Herkennen van risicogroepen
2. Herkennen van symptomen en stadia

• beginfase (denkstadium)
• Klimmende fase (gevoelsstadium): spanning wordt ondraaglijk → toestand van vervreemding
• Crisisfase (gedragscriterium): onbedwingbare drang
• Post-crisisfase

3. Het inschatten van risico op ZVG

Verpleegkundige interventies bij (dreigend) zelf verwondend gedrag

Gericht op:

• Omgaan met gevoelens
  
• Controle krijgen over vervreemding en zelfverwondend gedrag
  
• Omgaan met eigen gedachtenwereld en waarneming
  
• Adequaat om hulp vragen
  
• Zelfbeeld bijstellen
  
• Effectief relaties aangaan en onderhouden
  

Examenbegeleiding

Casus/individueel plan koppelen aan;

• theorie
• beroepscode
• richtlijnen organisatie