5.3 - Het zenuwstelsel

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welkom!

Zit je op je eigen plek?

WC-check? Gaan voor de les begint

Ligt je boek, schrift en pen/potlood op tafel?

Dan kan je kletsen tot de les begint

Elke les

Boek + schrift mee

Laptop wordt NIET gebruikt (tenzij anders afgesproken)

Tijdens de uitleg stil

Na de uitleg werken aan opdrachten

Huiswerkcontroles -> willekeurig

Boek/schrift niet mee, huiswerk niet af, verwijdering -> Vrijdag 15:30 - 16:00 nakomen

Planning

Woensdag - 5.3: Het zenuwstelsel (deel 1)

Donderdag (2x) - 5.3: het zenuwstelsel (deel 2)

5.4: Reflexen en het autonome zenuwstelsel

Vrijdag - 5.5: Impulsgeleiding

Thema 5 - Regeling

LessonUp klas: rplzz

Online boek: 532446

Thema 5 - Regeling

LessonUp klas: rplzz

Online boek: 532446

Thema 5 - Regeling

5.1 - Homeostase en regelkringen

5.2 - Het hormoonstelsel

5.3 - Het zenuwstelsel

5.4 - Reflexen en het autonome zenuwstelsel

5.5 - Impulsgeleiding

5.6 - Spieren en beweging

5.3 - Het zenuwstelsel

Bladzijde 26

BiNaS: 88

Doelen van deze paragraaf

Je kunt de bouw, functies en werking van verschillende delen van het zenuwstelsel beschrijven

Je kunt de bouw en signaalwerking van verschillende typen zenuwcellen beschrijven

Je kunt de bouw, functies en werking van de hersenen en het ruggenmerg beschrijven

Het zenuwstelsel

Snelle en korte communicatie

Indeling op bouw:

• Centrale zenuwstelsel: hersenen en ruggenmerg
• Perifere zenuwstelsel: zenuwen

Indeling op functie:

• Animale zenuwstelsel: bewuste acties
• Autonoom zenuwstelsel: onbewust

prikkels en impulsen

Prikkels en impulsen

• Onder invloed van prikkels ontstaan impulsen in zintuigcellen.
  
• Impulsen worden geleid door zenuwcellen en verwerkt in de hersenen.
• Je geeft een reactie op de prikkel.
• Dus: prikkel -> impuls -> reactie

Signaalverwerking

Zintuigcellen: vangen prikkels (signalen) op en zetten deze om in impulsen.
Zenuwcellen: geleiden impulsen naar centrale zenuwstelsel 
Impulsen verwerkt in de hersenen.

Impulsen uit het centrale zenuwstelsel naar spieren en klieren.

- Spieren reageren op impulsen door samen te trekken of te ontspannen.
- Klieren reageren op impulsen door stoffen af te scheiden (denk aan speeksel of hormonen)

Dus: prikkel -> impuls -> reactie (=gedrag) =signaalverwerking

Zenuwcellen

De uitlopers van zenuwcellen kunnen wel 1 meter lang zijn.

De cellichamen van zenuwcellen zitten allemaal dichtbij of in het centrale zenuwstelsel

Dendrieten en axonen

Dendriet - ontvangt impulsen vanaf andere cellen en leidt ze naar het cellichaam

Axon - verstuurt impulsen vanaf cellichaam

Het axon is geïsoleerd van andere axonen door de myelineschede, gemaakt door de cellen van Schwann.

Impulsgeleiding

Hoe een signaal van de ene zenuwcel naar de andere zenuwcel wordt doorgegeven.

Communicatie tussen zenuwcellen

1. Impuls komt aan bij synaps
2. Blaasjes met neurotransmitters versmelten met celmembraan
3. Neurotransmitters vrij in synapsspleet
4. Neurotransmitters binden aan receptoren op het celmembraan van de volgende cel
5. Nieuwe impuls in de volgende cel 
6. Neurotransmitters worden terug opgenomen of afgebroken

Neurotransmitter = signaalstof van het zenuwstelsel

 Typen zenuwcellen

Drie typen zenuwcellen:

• Gevoelszenuwcellen
• Schakelcellen 
• Bewegingszenuwcellen

Zenuwen

Uitlopers van zenuwcellen gebundeld in zenuwen.

• Gevoelszenuwen: alleen uitlopers van sensorische zenuwcellen
• Bewegingszenuwen: alleen uitlopers van motorische zenuwcellen
• Gemengde zenuwen: bevat uitlopers van beide zenuwcellen

Aan het werk

Maken 5.3 - Opdracht 22 tot en met 25

Klaar? Lezen 5.2, deel 2 (v.a. blz 32)

Doelen van de paragraaf:

Je kunt de bouw, functies en werking van verschillende delen van het zenuwstelsel beschrijven

Je kunt de bouw en signaalwerking van verschillende typen zenuwcellen beschrijven

Je kunt de bouw, functies en werking van de hersenen en het ruggenmerg beschrijven

Welkom!

Zit je op je eigen plek?

WC-check? Gaan voor de les begint

Ligt je boek, schrift en pen/potlood op tafel?

Dan kan je kletsen tot de les begint

Planning

Woensdag - 5.3: Het zenuwstelsel (deel 1)

Donderdag (2x) - 5.3: het zenuwstelsel (deel 2)

5.4: Reflexen en het autonome zenuwstelsel

Vrijdag - 5.5: Impulsgeleiding

Thema 5 - Regeling

LessonUp klas: rplzz

Online boek: 532446

Thema 5 - Regeling

5.1 - Homeostase en regelkringen

5.2 - Het hormoonstelsel

5.3 - Het zenuwstelsel

5.4 - Reflexen en het autonome zenuwstelsel

5.5 - Impulsgeleiding

5.6 - Spieren en beweging

5.3 - Het zenuwstelsel

Bladzijde 26

BiNaS: 88

Doelen van deze paragraaf

Je kunt de bouw, functies en werking van verschillende delen van het zenuwstelsel beschrijven

Je kunt de bouw en signaalwerking van verschillende typen zenuwcellen beschrijven

Je kunt de bouw, functies en werking van de hersenen en het ruggenmerg beschrijven

Het zenuwstelsel

Snelle en korte communicatie

Indeling op bouw:

• Centrale zenuwstelsel: hersenen en ruggenmerg
• Perifere zenuwstelsel: zenuwen

Indeling op functie:

• Animale zenuwstelsel: bewuste acties
• Autonoom zenuwstelsel: onbewust

De hersenen

• grote hersenen, kleine hersenen en hersenstam
  
• omgeven door drie hersenvliezen ter 

      bescherming (bijv. tegen stoten)

• linker en rechter helft verbonden door 

       de hersenbalk

• hersenschors = het buitenste deel, grijze stof
  
• hersenmerg = het binnenste deel, witte stof

Anatomie grote hersenen 

• Twee helften
  
• Verbonden met de hersenbalk
  
• Hersenschors (buiten, grijze stof) en hersenmerg (binnen, witte stof)

De hersenstam

• Verlengde van het ruggenmerg
  
  
• Geleiden impulsen van en naar de grote en kleine hersenen
  
  
• De impulsbanen kruisen elkaar hier. 

Hersencentra

In de grote hersenen liggen de hersencentra. Dit zijn gebieden in je hersenen die verbonden zijn met een zintuig. 

Check Binas 88C

Hersencentra

Hersenbanen kruizen elkaar in de hersenstam

Linker hersenhelft bevat centra voor rechterkant lichaam 

Rechter hersenhelft bevat centra voor linkerkant lichaam

Het ruggenmerg

Door de gaten in de wervels van wervelkolom

Centrale kanaal -> holte middenin ruggenmerg; bevat vloeistof dat in contact staat met hersenvocht

Zenuwen vanuit ruggenmerg verspreid door het lichaam (tussen wervels door) -> verbinden ruggenmerg met organen en weefsels in ledematen en romp

ruggenmerg

Het ruggenmerg

Hersenstam

Ruggenmerg

Omgeving

Zintuig

Zenuw

Hersenen

Prikkels

Impulsen

Vragen?

Aan het werk

Maken: 5.3 - Opdracht 22 tot en met 36

Daarna Afmaken 5.1+5.2 

Klaar? Lezen 5.4

Doelen van de paragraaf:

Je kunt de bouw, functies en werking van verschillende delen van het zenuwstelsel beschrijven

Je kunt de bouw en signaalwerking van verschillende typen zenuwcellen beschrijven

Je kunt de bouw, functies en werking van de hersenen en het ruggenmerg beschrijven

PAUZE